Mùa đấu giá tháng 5 tại New York diễn ra trong bối cảnh đầy khó khăn. Thị trường nghệ thuật đối mặt với nhiều thách thức từ giá cả tăng cao đến tâm lý bất an của người mua lẫn nhà đầu tư. Cuộc chiến thuế quan của Tổng thống Trump càng khiến tình hình trở nên nghiêm trọng hơn, đe dọa xóa bỏ mọi dấu hiệu phục hồi tại các hội chợ và cuộc đấu giá đầu năm nay.

“Sau cuộc bầu cử của ông Trump, chúng tôi nghĩ rằng sự bất ổn và khó khăn đang đè nặng lên thị trường đã được giải quyết,” Lisa Dennison, phó chủ tịch điều hành kiêm chủ tịch khu vực châu Mỹ của Sotheby’s, cho biết. “Mọi thứ dường như không như chúng tôi tưởng.” Sau 100 ngày, bà cho biết sự bất ổn vẫn chưa hề biến mất, và thị trường không thích sự thiếu chắc chắn như vậy. Đây thực sự là một thách thức.

Hiện tại, nghệ thuật đương đại dường như không bị áp thuế quan, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng từ các tác động kinh tế rộng lớn hơn do chính sách này.

Dù đối mặt với nhiều khó khăn, các nhà đấu giá vẫn kiên trì tổ chức những sự kiện quy mô lớn. Trong tuần bắt đầu từ ngày 12 tháng 5, Christie’s dự kiến sẽ đạt doanh thu từ 600 triệu USD đến 811 triệu USD. Sotheby’s kỳ vọng bán được từ 485 triệu USD đến 673,5 triệu USD trong cùng một khoảng thời gian. Phillips — thường giữ vai trò thứ yếu trên thị trường đấu giá nghệ thuật đương đại — hy vọng sẽ đạt doanh thu từ 74,7 triệu USD đến 108,9 triệu USD. Các con số này chưa bao gồm phí người mua (một khoản phí bổ sung tính trên giá bán cuối cùng), nhưng tổng doanh thu sẽ tính cả khoản này.

“Tôi hoàn toàn tự tin vào những tác phẩm chúng tôi có và mức giá đã đặt ra, cũng như sự quan tâm mà chúng tôi nhận được,” Dennison nói, chỉ vài ngày trước khi các buổi trưng bày trước đấu giá bắt đầu. “Chúng tôi không phải lo lắng về việc liệu sẽ có người đến hay không. Ngược lại, chúng tôi đang cố gắng kiểm soát lượng khách để đảm bảo mọi thứ được chuẩn bị hoàn hảo nhất.”

Hoàn thiện danh mục đấu giá

Như thường lệ, các nhà đấu giá luôn phải đối mặt với hai nhiệm vụ (đôi khi trái ngược nhau): sưu tầm tác phẩm nghệ thuật và bán chúng.

Theo các chuyên gia của các nhà đấu giá, việc tìm kiếm và sưu tầm tác phẩm nghệ thuật là thách thức lớn nhất trong mùa đấu giá năm nay. Trước hàng loạt cuộc khủng hoảng liên tiếp, các nhà sưu tập ngày càng tỏ ra do dự hơn khi đưa những tác phẩm trị giá hàng triệu USD của mình ra thị trường đầy biến động.

“Những khách hàng mà tôi làm việc cùng khi tổ chức buổi đấu giá thường bị ảnh hưởng bởi những biến động kinh tế lớn,” Alex Rotter, người vừa được bổ nhiệm làm chủ tịch toàn cầu của Christie’s, cho biết. “Tuy nhiên, nếu đó là tác phẩm thừa kế sau khi ai đó qua đời, thì mọi thứ lại hoàn toàn khác, vì chúng không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố kinh tế hay những xu hướng lớn.”

Vì vậy, các buổi đấu giá năm nay tại Christie’s — và phần nào đó tại Sotheby’s — chủ yếu dựa vào các bộ sưu tập thừa kế. Nổi bật nhất là bộ sưu tập của Leonard Riggio, nhà sáng lập quá cố của Barnes & Noble, bao gồm 39 tác phẩm nghệ thuật được định giá từ 252 triệu USD đến 326 triệu USD, sẽ được bán riêng trong phiên đấu giá ngày 12 tháng 5.

“Điểm nổi bật của bộ sưu tập Riggio là sự đa dạng với nhiều tác phẩm chất lượng cao, một lợi thế lớn trong thị trường hiện tại,” Rotter nói. “Đây gần như là một bộ sưu tập của nhiều người khác nhau, nhưng được một nhà sưu tập tập hợp lại. Từ các tác phẩm theo chủ nghĩa Siêu thực đến Warhol và Picasso, bộ sưu tập này bao quát toàn bộ thế kỷ 20.”

Về phần mình, Sotheby’s sẽ giới thiệu các tác phẩm từ bộ sưu tập của nhà kinh doanh nghệ thuật quá cố Barbara Gladstone, cùng với 40 tác phẩm của Roy Lichtenstein từ tài sản thừa kế của nghệ sĩ này.

Dù các bộ sưu tập thừa kế rất quan trọng, chúng vẫn không đủ để lấp đầy các phiên đấu giá buổi tối, chưa kể đến hàng loạt phiên đấu giá ban ngày với hàng trăm tác phẩm khác. Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định rằng vẫn sẽ có những người còn sống sẵn sàng bán tác phẩm của mình ra thị trường.

“Chúng tôi nhận thấy ngày càng nhiều người bán sẵn sàng đưa tác phẩm ra thị trường một cách tự nguyện,” Dennison nói. “Điều này chủ yếu phụ thuộc vào thỏa thuận tài chính và cách bạn thuyết phục người bán.”

Một trong những thỏa thuận phổ biến nhất là "bảo lãnh", trong đó nhà đấu giá hoặc bên thứ ba cam kết mua trước tác phẩm. Nếu tác phẩm được bán với giá cao hơn mức bảo lãnh, bên bảo lãnh sẽ nhận được một phần lợi nhuận.

Rotter cho biết vẫn có một nhóm người bán không quá bận tâm đến giá bán. “Một số người cho rằng đây là thời điểm thuận lợi để bán,” ông nói và chia sẻ về một người bán đã nói với ông: “Chúng tôi muốn bán tác phẩm này. Đó là một bức tranh đẹp, chúng tôi đã thưởng thức nó, và giờ nó sẽ được bán với giá nào thì tùy theo thị trường quyết định.”

Tác phẩm đắt giá nhất tuần này

Như thường lệ, các phiên đấu giá buổi tối sẽ là tâm điểm của các giao dịch sôi động nhất. Gần như chắc chắn, tác phẩm đắt nhất tuần sẽ xuất hiện vào ngày 13 tháng 5 tại Sotheby’s, khi tác phẩm điêu khắc Grande tête mince của Alberto Giacometti, được đúc năm 1955, lên sàn đấu giá với mức định giá không chính thức là 70 triệu USD.

Điều đáng chú ý là cả hai phiên đấu giá buổi tối của Sotheby’s và Christie’s đều có số lượng tác phẩm điêu khắc nhiều hơn bình thường: Sotheby’s có 11 tác phẩm trong phiên đấu giá nghệ thuật hiện đại, còn Christie’s có 12 tác phẩm trong phiên đấu giá nghệ thuật thế kỷ 21.

Cả Dennison và Rotter đều nhận thấy số lượng tác phẩm điêu khắc trong các buổi đấu giá năm nay cao hơn mọi năm, dù cả hai cho rằng đó chỉ là sự ngẫu nhiên. Tuy nhiên, Dennison có một giả thuyết rằng sự quan tâm của công chúng đến các tác phẩm điêu khắc đang tăng lên do ngày càng nhiều nhà sưu tập chuyển vào sống trong các tòa nhà cao tầng.

“Nhà họ có nhiều cửa sổ, ít tường và rất nhạy cảm với ánh sáng,” bà giải thích. “Vì vậy, mọi người luôn có thể tìm được chỗ để đặt một tác phẩm điêu khắc — trên bệ, bàn cà phê hay thậm chí treo trên trần nhà.”

Ngược lại, thói quen chi tiêu của các nhà sưu tập không phải là ngẫu nhiên — chúng dường như đã được định hình rõ ràng. “Tôi không thể thuyết phục bất kỳ ai thay đổi quyết định của họ,” Rotter nói. “Tôi nhận thấy điều đó trong hành vi của khách hàng: họ hoặc hoàn toàn sẵn sàng mua, hoặc hoàn toàn không. Không có chuyện ‘Ồ, tôi sẽ mua tác phẩm kém hơn một chút’, điều mà tôi từng thấy ở những thị trường sôi động hơn, nơi mọi thứ đều có thể bán được.”