Tổng thống Donald Trump vừa công bố những công văn đầu tiên trong chuỗi thông báo về việc đe dọa áp đặt tăng thuế suất đối với các đối tác thương mại trọng yếu, nhưng đồng thời cho biết, cơ hội đàm phán bổ sung vẫn còn và thời điểm áp thuế mới không sớm hơn ngày 1.8.

Tổng thống Trump mở đầu đợt thông báo bằng công hàm tuyên cáo ý định áp thuế suất 25% đối với các hàng hóa có nguồn gốc từ Nhật Bản và Hàn Quốc. Hàng chục công văn khác tiếp nối trong suốt buổi chiều (theo giờ Mỹ), phác thảo kế hoạch đánh thuế hàng hóa nhập khẩu từ các đối tác thương mại bao gồm Nam Phi, Indonesia, Thái Lan và Campuchia.

Sau đó tại Nhà Trắng, ông Trump cho biết "phần lớn" ông hài lòng với việc áp đặt thuế, ngay cả khi đưa ra ám chỉ rằng ông đang tiếp tục đàm phán, bao gồm các cuộc đàm phán với Ấn Độ có thể sớm kết thúc.

"Chúng tôi đạt được thỏa thuận với Vương quốc Anh, chúng tôi đã đạt được thỏa thuận với Trung Quốc, chúng tôi đã đạt được thỏa thuận — chúng tôi sắp đạt được thỏa thuận với Ấn Độ,” ông nói. “Các bên khác mà chúng tôi đã gặp, chúng tôi không nghĩ rằng sẽ có thể đạt được thỏa thuận. Vì vậy, chúng tôi chỉ gửi cho họ một lá thư.”

Tuy nhiên, tổng thống Mỹ vẫn bóng gió về khả năng đàm phán và trì hoãn thêm, khi nói thời hạn ngày 1 tháng 8 "không chắc chắn 100%" và ám chỉ rằng ông vẫn để ngỏ khả năng tiếp tục điều chỉnh thuế suất. Ông Trump cũng hé lộ khả năng về các cuộc đàm phán và trì hoãn bổ sung vào cuối ngày thứ Hai 7.7 tại Nhà Trắng, khẳng định các thông báo này “chưa hoàn toàn cố định” và phát tín hiệu rằng ông vẫn sẵn lòng đàm phán.

“Tùy thuộc vào (đàm phán) mà có thể điều chỉnh một chút," ông Trump nói, ám chỉ rằng việc điều chỉnh dựa trên điều kiện các quốc gia tiếp tục đưa ra. “Chúng tôi sẽ đối xử công bằng.”

“Tôi sẽ nói là chung cuộc, nhưng nếu họ đề xuất một đề nghị khác và nếu tôi hài lòng, chúng ta sẽ tiến hành,” Trump phát biểu sau khi được hỏi liệu các công văn có biểu thị quyết định tối hậu của ông về thuế suất hay không.

Ông Trump đưa ra những lời nói ở trên ngay sau khi ký sắc lệnh hành pháp trì hoãn các thuế suất mới đến ngày 1.8 đối với tất cả các quốc gia đối diện với thuế suất có đi có lại. Điều đó giúp cho các nước bị áp thuế có thêm ba tuần để đạt thỏa thuận với Nhà Trắng.

Loạt cảnh báo đơn phương được công bố vào ngày thứ Hai (giờ Mỹ) đại diện cho chương mới nhất trong nỗ lực gấp rút cải tổ chính sách thương mại của Mỹ trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump. Song nỗ lực ấy là trở thành nguồn cơn gây ra bất ổn liên tục cho thị trường. Các ngân hàng trung ương và các giám đốc điều hành đang cố gắng dự đoán tác động lên sản xuất, tồn kho, tuyển dụng, lạm phát và nhu cầu tiêu dùng. 

Trên thực tế, các công văn dường như chủ yếu là một phương thức tân kỳ để một lần nữa lùi thời hạn chót sắp tới vào ngày 9.7 cho các thuế quan được gọi là “có đi có lại” của ông đến ít nhất là đầu tháng 8. Hầu hết các thuế suất, được chia sẻ trên nền tảng Truth Social của ông, cơ bản tương đồng với những gì Trump đã tuyên bố các quốc gia có khả năng phải đối mặt.

Trump và các quan chức Nhà Trắng đang đối mặt với câu hỏi liệu những thông báo thuế suất mới này có phải là biện pháp mới để một lần nữa dời thời hạn áp thuế cận kề vào ngày 9.7 cho tới đầu tháng Tám? Hầu hết các mức thuế quan, được chia sẻ trên nền tảng Truth Social của ông Trump, phần lớn đều phù hợp với những gì Trump đã cảnh báo trước đó.

Tổng thống Trump cho biết hàng hóa từ Malaysia, Kazakhstan và Tunisia sẽ chịu mức thuế suất 25%, trong khi Nam Phi chịu thuế suất 30% và Lào cùng Myanmar đối mặt với mức thuế 40%. Các quốc gia khác bị áp thuế bao gồm Indonesia với mức 32%, Bangladesh 35%, và Thái Lan cùng Campuchia với thuế suất 36%. Bosnia chịu mức thuế 30%, trong khi Serbia đối mặt với mức 35%.

Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết các công văn bổ sung sẽ đến trong những ngày tới. Trong thư, ông Trump cảnh báo các quốc gia không được trả đũa. 

“Nếu vì bất kỳ lý do gì quý vị quyết định tăng thuế, thì bất kỳ con số nào quý vị chọn để tăng sẽ được cộng thêm vào các mức thuế đã đưa ra,” ông Trump viết.

Diễn biến này là một bước ngoặt mới nhất cho một chương trình đã gây chấn động thị trường và thương mại toàn cầu. Một tuần sau khi công bố các thuế quan tại một sự kiện ở Vườn Hồng, Trump đã đề nghị ân hạn 90 ngày, giảm thuế xuống 10% để có thời gian đàm phán.

Rất ít quốc gia đã đàm phán thành công trong khoảng thời gian ngắn ngủi từ tháng Tư đến nay. Trong thời gian chưa áp thuế, ông Trump công bố các khuôn khổ thỏa thuận với Vương quốc Anh và Việt Nam, cùng một đình chiến thương mại với Trung Quốc.

Ông cũng nhấn mạnh rằng các thuế suất trên không bao gồm bất kỳ thuế quan áp riêng cho ngành mà chính quyền Mỹ đã hoặc sẽ triển khai riêng biệt đối với hàng hóa nhập khẩu trong các ngành công nghiệp trọng yếu. Cả Nhật Bản và Hàn Quốc đều là những quốc gia xuất khẩu ô tô chủ chốt, và cũng đang đối mặt với thuế quan của Mỹ đối với thép.

Các quốc gia khác có tên trong danh sách chịu thuế suất hồi đầu tháng Tư có tỉ trọng giao thương hàng hóa với Mỹ ở mức thấp. Nhập khẩu của Mỹ từ Myanmar — nơi quan hệ đã căng thẳng do cuộc đảo chính quân sự năm 2021 — chỉ tổng cộng hơn 656 triệu USD vào năm 2024, theo Đại diện Thương mại Mỹ.

Mỹ thỉnh thoảng nhập khẩu dầu thô từ Kazakhstan. Lần mua hàng gần đây nhất, theo dữ liệu chính phủ, là vào tháng Tư, khi Mỹ nhập khoảng 33.000 thùng mỗi ngày. Năm ngoái, các lô hàng từ Kazakhstan đạt trung bình khoảng 38.000 thùng mỗi ngày, mức cao nhất trong ít nhất hai thập kỷ mua bán không liên tục.

Khi được hỏi tại sao Trump lại chọn áp thuế Nhật Bản và Hàn Quốc trước, Leavitt nói đó là “đặc quyền của tổng thống.”

“Đó là những quốc gia ông ấy đã chọn,” bà nói thêm.

Leavitt cho biết chính quyền đang “gần đạt được” các thỏa thuận với một số đối tác thương mại khác, bổ sung rằng Trump “mong muốn đảm bảo đây là những thỏa thuận tốt nhất có thể.”

Thị trường sụt giảm

Sau một đợt tăng giá lên mức cao nhất mọi thời đại vào tuần trước, chỉ số S&P 500 đã giảm 0,8% tính đến 4 giờ chiều giờ New York, trong khi chỉ số Nasdaq 100 giảm 0,8%. Trái phiếu Kho bạc giảm, với các trái phiếu kỳ hạn dài hơn có hiệu suất kém hơn.

Đồng đô la lên giá sau thông báo thuế quan của ông Trump, đạt mức cao nhất trong hơn một tuần so với rổ tiền tệ. Tiền tệ của Hàn Quốc, Nam Phi và Nhật Bản đều giảm hơn 1% so với đồng bạc xanh.

Chứng chỉ lưu ký (ADR) của các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản tại Mỹ đã giảm xuống mức thấp nhất trong phiên sau thông báo của Trump. ADR của Toyota giảm 4,3% xuống mức thấp nhất trong phiên, trong khi của Honda giảm 3,9% xuống mức thấp nhất trong phiên. Đồng rand Nam Phi giảm 1,5% xuống mức thấp nhất trong phiên.

Đối với nhiều quốc gia, việc tham gia đàm phán thương mại với Trump theo lộ trình gấp rút của ông là điều khó khăn.

Mặc dù Nhật Bản và Hàn Quốc là hai trong số các đồng minh thân cận nhất của Mỹ tại châu Á, cả hai đều đang đối phó với các tình hình nội bộ mà việc cắt giảm thỏa thuận thương mại có thể tiềm ẩn rủi ro chính trị. Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung chỉ mới nhậm chức vào ngày 4.6, và các cuộc bầu cử thượng viện Nhật Bản vào cuối tháng này khiến chính phủ của thủ tướng Shigeru Ishiba ngần ngại đề nghị quá nhiều nhượng bộ.

Liên minh châu Âu không mong đợi nhận được một công văn thiết lập thuế suất trong ngày hôm nay, theo một người nắm rõ các cuộc thảo luận, người đã phát biểu với điều kiện giấu tên.

Trump cũng đã đe dọa áp thêm mức thuế 10% đối với “bất kỳ quốc gia nào liên kết với các chính sách chống Mỹ của BRICS,” nhắm vào khối các quốc gia đang phát triển do Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi dẫn đầu khi họ tụ họp cho một cuộc họp tại Rio de Janeiro.

Thư ký báo chí Leavitt vào thứ Hai cho biết Trump sẽ “thực hiện bất kỳ hành động cần thiết nào để ngăn chặn các quốc gia lợi dụng Mỹ và người dân của chúng ta.”

Các thuế quan của Trump sẽ giúp lấp đầy ngân khố bộ Tài chính vào thời điểm các nhà đầu tư lo ngại về khoản nợ quốc gia đang gia tăng, đặc biệt sau khi Quốc hội đã thông qua phần lớn chương trình nghị sự kinh tế của tổng thống trong một gói cắt giảm thuế và chi tiêu 3,4 ngàn tỉ USD vào tuần trước. Đồng đô la đã sụt giảm và chi phí vay dài hạn vẫn ở mức cao.

Bất chấp luận điểm của Trump rằng các quốc gia nước ngoài trực tiếp chi trả thuế quan của ông, gánh nặng thực sự lại rơi vào các nhà nhập khẩu Mỹ, những người phải đối mặt với biên lợi nhuận hẹp hơn, cân nhắc tăng giá cho người tiêu dùng hoặc tìm kiếm chiết khấu từ các nhà cung cấp nước ngoài.

“Tất cả nguồn thu mới đó chỉ là một khoản thuế đánh vào các doanh nghiệp Mỹ,” Jonathan Gold, phó chủ tịch chính sách chuỗi cung ứng và hải quan tại Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia, viết trong một bài đăng trên LinkedIn vào thứ Sáu.

Tại buổi lễ ở Vườn Hồng vào ngày 2.4, chính quyền Trump đã công bố các mức thuế cao hơn đối với hơn 50 đối tác thương mại, lên tới 50% – một cú sốc đối với triển vọng kinh tế đã khiến thị trường tài chính chao đảo. Một tuần sau, tổng thống đã đình chỉ các mức thuế đỉnh đó.

Các lộ trình đàm phán khác nhau đối với ba đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ — Mexico, Canada và Trung Quốc. Bắc Kinh và Washington đã đàm phán các thỏa thuận đình chiến nhằm giảm thuế đối với các sản phẩm Trung Quốc đã tăng vọt lên 145% và nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đối với các nguồn cung chủ chốt. Là đối tác trong Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada, hai quốc gia láng giềng của Mỹ không phải chịu các thuế quan có đi có lại và thay vào đó đang cố gắng đàm phán mức thuế thấp hơn đối với các mức thuế theo ngành.

Chỉ số bất ổn thương mại của Bloomberg Economics tại Mỹ đã giảm từ mức đỉnh tháng 4, nhưng vẫn cao hơn so với khi ông Trump được bầu vào tháng 11.

Ngoài những lo ngại thị trường và sức ép kinh tế, các thách thức pháp lý cũng là một kiểm soát tiềm năng đối với các thuế quan có đi có lại, mà Trump đã tuyên bố theo quyền hành pháp được biết đến là đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA).

Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã ra phán quyết vào ngày 28 tháng 5 rằng đại đa số các mức thuế của Trump đã được ban hành bất hợp pháp theo IEEPA và ra lệnh ngăn chặn chúng. Một ngày sau, một tòa án phúc thẩm đã cấp cho chính quyền một thời gian tạm hoãn khỏi phán quyết và quyết định rằng các thuế quan có thể được giữ nguyên cho đến khi xét xử vụ án, lịch trình tranh luận vào ngày 31.7.

Tuy nhiên, chính quyền Trump đang sử dụng một quyền hạn khác để áp đặt thuế quan – Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại – đối với các ngành cụ thể cho đến nay bao gồm ô tô, thép và nhôm.

Các vụ án Mục 232 khác đang được tiến hành, tiềm năng cho phép ông Trump áp dụng trên một phạm vi rộng lớn các nguyên liệu thô nhập khẩu vào Mỹ cũng như các hàng hóa tiêu dùng thành phẩm nếu các thuế quan IEEPA bị tòa án bãi bỏ. Ông Trump mô tả các mức thuế mới nhất là “tách biệt với tất cả các thuế quan ngành.”

Một điểm mấu chốt khác gây cản trở về thuế quan là cục Dự trữ Liên bang. Jerome Powell, chủ tịch ngân hàng trung ương Mỹ, đã trì hoãn việc hạ lãi suất trong năm nay — bất chấp áp lực gay gắt và những lời chỉ trích — một phần để xác định liệu việc tăng giá do thuế quan có thể phát triển thành áp lực chi phí sinh hoạt kéo dài hơn hay không.

Bloomberg Economics ước tính rằng nếu tất cả các thuế quan có đi có lại được nâng lên mức đe dọa vào ngày 9.7, thuế suất trung bình đối với tất cả nhập khẩu của Mỹ có thể tăng lên khoảng 20% từ mức dưới 3% trước khi ông Trump nhậm chức vào tháng 1. Điều đó sẽ gia tăng rủi ro tăng trưởng và lạm phát cho kinh tế Mỹ.

Giữa thuế quan cao hơn, giá dầu và hạn chế nhập cư ở Mỹ, “điều cốt lõi là chúng ta sẽ thấy lạm phát tăng cao hơn trong những tháng tới,” Torsten Slok, nhà kinh tế trưởng tại Apollo Global Management, viết trong một bản ghi chú vào Chủ nhật.

— Với sự hỗ trợ của Elena Popina, Monique Mulima, Ezra Fieser, Devika Krishna Kumar, Derek Wallbank, Raeedah Wahid và Akayla Gardner.