Ông Trump ngày 2.7 tiếp tục gây áp lực với Nhật Bản khi đe dọa áp mức thuế lên tới 35% đối với hàng hóa nhập khẩu từ nước này, khiến thị trường tài chính lo ngại và đặt dấu hỏi về chiến lược đàm phán của Tokyo.

“Nhật nên bị buộc phải trả mức thuế 30%, 35% hoặc bất kỳ con số nào chúng tôi quyết định, vì chúng tôi cũng đang chịu thâm hụt thương mại rất lớn với họ,” ông Trump tuyên bố, đồng thời gợi ý rằng mức thuế toàn diện có thể cao hơn mức 24% dự kiến áp dụng vào ngày 9.7. “Tôi không chắc sẽ đạt được thỏa thuận. Tôi nghi ngờ điều đó với Nhật, vì họ rất cứng rắn. Họ đã quá quen được chiều chuộng.”

Dù vậy, nhiều nhà phân tích và nhà đầu tư cảnh báo không nên hiểu lời đe dọa của Trump theo nghĩa đen, và cho rằng cuối cùng hai bên sẽ đạt được thỏa thuận. Tuy nhiên, họ cũng lưu ý rằng chính phủ Tokyo có thể cần thay đổi chiến lược, thay vì tiếp tục giữ cách tiếp cận thân thiện nhưng cứng rắn như hiện tại.

“Có khả năng Mỹ sẽ phản ứng giận dữ và dẫn đến các biện pháp trừng phạt nghiêm trọng hơn ngay trong tháng này,” Kurt Tong, cựu quan chức ngoại giao cấp cao của Mỹ tại châu Á và hiện là đối tác điều hành tại Asia Group, nhận định. “Nếu điều đó xảy ra, Nhật có thể không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đáp trả bằng các biện pháp cụ thể.”

Lời đe dọa mới nhất của ông Trump phù hợp với chiến thuật đàm phán bằng áp lực gia tăng mà ông từng sử dụng với Trung Quốc, đôi khi dẫn đến sự nhượng bộ vào phút chót từ cả hai phía. Tuy nhiên, các nhà đầu tư vẫn phải chuẩn bị cho kịch bản đàm phán đổ vỡ.

Phần lớn chuyên gia cho rằng ngay cả khi không đạt được thỏa thuận, chứng khoán Nhật cũng sẽ không sụp đổ. Nhưng một số lại dự đoán chỉ số Nikkei 225 có thể giảm về mức 38.000 điểm — tức mất hơn 4% — thay vì vượt mốc 40.000 nếu đạt được thỏa thuận.

Chốt phiên ngày thứ Tư, chỉ số Nikkei 225 giảm 0,6%, xuống còn 39.762 điểm. Đồng yên giao dịch ở mức 143,88 đổi một đô la Mỹ, giảm khoảng 0,3%.

Đến nay, Nhật vẫn giữ lập trường kiên quyết trong các cuộc đàm phán về thuế đối ứng toàn diện, yêu cầu Mỹ phải gỡ bỏ đồng thời các khoản thuế theo ngành, bao gồm ô tô, thép và nhôm. Trong đó, thuế ô tô là vấn đề đặc biệt nhạy cảm vì ngành công nghiệp này đóng góp gần 10% GDP và tạo việc làm cho khoảng 8% lực lượng lao động Nhật Bản.

Tokyo khẳng định một thỏa thuận “đôi bên cùng có lợi” phải giải quyết toàn bộ vấn đề liên quan đến thuế. Thủ tướng Ishiba tuyên bố ông thà không ký được thỏa thuận nào hơn là ký một thỏa thuận tồi, đặc biệt trong bối cảnh cuộc bầu cử thượng viện Nhật sẽ diễn ra vào ngày 20.7. Phát biểu hôm thứ Tư (2.7), ông lặp lại quan điểm rằng việc tập trung vào đầu tư và việc làm tại Mỹ là hướng đi đúng đắn, giống như chiến lược của Nippon Steel khi kiên nhẫn thay đổi quan điểm của ông Trump để thâu tóm US Steel.

“Nhật Bản là nhà đầu tư toàn cầu lớn nhất tại Mỹ và cũng đóng góp nhiều việc làm nhất cho Mỹ,” Ishiba phát biểu tại Tokyo. “Điều đó cho thấy Nhật khác với các quốc gia khác.”

Tuy nhiên, khi hạn chót 9.7 đến gần, một số ý kiến cho rằng Nhật cần nỗ lực nhiều hơn để thuyết phục Mỹ rút lại đe dọa áp thuế.

“Chúng ta phải làm việc trực tiếp với Trump, trước hết là ngăn thuế có hiệu lực từ ngày 9.7,” cựu đại sứ Nhật tại Mỹ Ichiro Fujisaki nói, và cho rằng phát ngôn mới nhất của Tổng thống Mỹ cho thấy Nhật vẫn chưa nhượng bộ đủ.

“Chúng ta không có nhiều tài nguyên hiếm như Trung Quốc, nhưng Mỹ cũng phụ thuộc vào công nghiệp Nhật. Khoảng một nửa vật liệu sản xuất chip đến từ Nhật,” ông Fujisaki nói, cho thấy đây có thể là con bài đàm phán tiềm năng.

Trong khi đó, giới đầu tư đang đánh giá quy mô thiệt hại nếu cuộc đàm phán thất bại.

“Rủi ro mọi thứ sụp đổ lớn hơn nhiều so với những gì thị trường đang đánh giá,” Zuhair Khan, quản lý quỹ tại UBP Investments, nhận định. “Hai bên luôn có nguy cơ mắc sai lầm về chính sách.”

Ông nhắc lại mức 32.000 điểm của chỉ số Nikkei vào ngày ông Trump lần đầu công bố kế hoạch áp thuế đối ứng. “Nếu khả năng không đạt được thỏa thuận là 25%, thì Nikkei đáng lẽ chỉ nên ở mức 38.000.”

Nhận định từ Bloomberg Economics:

“Nếu Nhật cuối cùng bị buộc phải chấp nhận mức thuế đối ứng như vậy, bên cạnh mức 24% được công bố vào ‘Ngày Giải phóng’, hiện đang được tạm hoãn ở mức 10%, tác động vĩ mô sẽ rất đáng kể. Theo mô hình thương mại toàn cầu của chúng tôi, GDP Nhật có thể giảm khoảng 1,2% trong trung hạn, gần gấp đôi mức suy giảm 0,6% trong kịch bản áp thuế hiện hành.”

— Taro Kimura, chuyên gia kinh tế

Mục đích của việc đặt thời hạn trong đàm phán là tạo ra đòn bẩy, nên không có gì bất ngờ khi ông Trump sử dụng mối đe dọa thuế cao để đạt được thỏa thuận tốt hơn khi hạn chót 9.7 đến gần, theo ông Phillip Wool, giám đốc quản lý danh mục đầu tư tại Rayliant Global Advisors.

“Ngoài ra, đây cũng là một phần của vở kịch chính trị, vì thông điệp ông Trump muốn gửi đến cử tri Mỹ là Mỹ đã bị chèn ép trong thương mại quá lâu, và rõ ràng ông muốn thể hiện sự 'cứng rắn' trong đàm phán,” Wool nhận định. “Nhưng rồi cũng phải có một thỏa thuận để giúp hai bên giữ thể diện, để cho thấy cuộc đàm phán đã thành công chứ không phải đi đến ngõ cụt với các mức thuế cao kéo dài và hệ quả tồi tệ cho cả hai.”

Giống như nhiều nhà đầu tư khác, Wool cảnh báo không nên phản ứng quá bi quan với từng phát ngôn của ông Trump. Trong trường hợp xảy ra làn sóng bán tháo, ông cho rằng đây sẽ là cơ hội mua vào lý tưởng cho các nhà đầu tư dài hạn và chủ động.

Giới chiến lược gia hiện vẫn chia rẽ về cách đồng yên có thể bị ảnh hưởng nếu đàm phán đổ vỡ. Một số, như Marito Ueda tại SBI Liquidity Market, cho rằng tâm lý tránh rủi ro có thể khiến đồng yên tăng lên mức 138 yên đổi một USD. Tuy nhiên, một số khác lại nhận định khả năng đồng yên giảm giá là cao hơn.

Nếu đàm phán rơi vào bế tắc và dẫn đến mức thuế 35%, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản có thể buộc phải trì hoãn đợt tăng lãi suất tiếp theo, ông Akira Moroga, chiến lược gia trưởng tại Aozora Bank, nhận định. Theo ông, nếu tỉ giá vượt mốc 145, biên độ biến động sẽ hẹp lại và khó có thể vượt qua 147.

Dù vậy, phần lớn đồng thuận rằng hai bên cuối cùng sẽ đạt được thỏa thuận, và Nhật sẽ phải nhượng bộ nhiều hơn để đạt được điều đó.

“Nếu có thỏa thuận, tôi không nghĩ đó sẽ là một thỏa thuận hai bên cùng có lợi,” ông Fujisaki nói. “Có lẽ sẽ là chữ ‘CHIẾN THẮNG’ viết hoa cho Mỹ, còn Nhật chỉ được một chữ ‘thắng’ viết thường mà thôi.”

— Với sự hỗ trợ của Momoka Yokoyama, Toshiro Hasegawa, Umesh Desai, Hidenori Yamanaka, Mari Kiyohara, Aya Wagatsuma, và Akemi Terukina