Mỹ và Liên minh châu Âu đã đạt được một thỏa thuận khó khăn, theo đó EU sẽ phải chịu mức thuế 15% đối với phần lớn hàng xuất khẩu sang Mỹ, bao gồm cả ô tô, qua đó ngăn chặn nguy cơ xảy ra một cuộc chiến thương mại có thể giáng đòn mạnh vào nền kinh tế toàn cầu.

Thỏa thuận được hoàn tất chưa đầy một tuần trước thời hạn ngày thứ Sáu, thời điểm mức thuế cao hơn theo kế hoạch của Tổng thống Donald Trump sẽ có hiệu lực. Nhiều lãnh đạo châu Âu nhanh chóng hoan nghênh thỏa thuận này, trong đó có Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, người gọi đây là một giải pháp “bền vững”.

Ông Trump và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã công bố thỏa thuận vào Chủ nhật tại sân golf Turnberry của ông ở Scotland, tuy nhiên hai bên không công bố chi tiết cụ thể hay phát hành bất kỳ tài liệu chính thức nào. Theo một quan chức Mỹ, mức thuế 15% sẽ bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1.8.

“Đây là thỏa thuận lớn nhất trong tất cả các thỏa thuận,” ông Trump phát biểu, trong khi bà von der Leyen nói rằng thỏa thuận sẽ mang lại “ổn định” và “tính dự đoán”.

Hợp đồng tương lai chứng khoán Mỹ tăng sau thông báo, với chỉ số S&P 500 tăng 0,4% sau khi đã đạt đỉnh lịch sử năm phiên liên tiếp vào thứ Sáu.

Theo nội dung thỏa thuận, hàng xuất khẩu của EU sẽ chịu mức thuế cao hơn nhiều so với mức thuế mà EU áp dụng cho hàng nhập khẩu từ Mỹ. Bà von der Leyen cho biết mục tiêu của EU là tái cân bằng thặng dư thương mại với Mỹ. Tuy nhiên, các điều khoản nhượng bộ trong thỏa thuận đã khiến một số hiệp hội công nghiệp châu Âu bất bình, trong đó liên đoàn công nghiệp lớn nhất của Đức cho rằng thỏa thuận “gửi đi tín hiệu tiêu cực đối với mối quan hệ kinh tế gắn bó chặt chẽ giữa hai bờ Đại Tây Dương”.

Ông Trump và bà von der Leyen cũng có sự khác biệt trong cách diễn giải một số điều khoản chính. Ông Trump nói mức thuế 15% sẽ áp dụng với “ô tô và tất cả mặt hàng khác”, ngoại trừ dược phẩm và kim loại. Tuy nhiên, bà von der Leyen trong cuộc họp báo sau đó khẳng định mức thuế 15% sẽ là mức thuế tổng hợp, không cộng dồn với các mức thuế ngành, và sẽ bao gồm cả dược phẩm, chip bán dẫn và ô tô. Đối với kim loại, bà nói thuế sẽ được giảm và thay vào đó áp dụng một hệ thống hạn ngạch.

“Chúng tôi áp dụng mức 15% đối với dược phẩm. Việc sau này Tổng thống Mỹ quyết định như thế nào với ngành dược phẩm toàn cầu là chuyện khác,” bà von der Leyen nói, và bổ sung rằng mức thuế chung “không hề nhẹ, nhưng là kết quả tốt nhất có thể đạt được”.

Các quan chức Mỹ sau đó xác nhận hai bên đã nhất trí áp dụng mức thuế 15% đối với hàng dược phẩm của EU. Một cuộc điều tra riêng theo Mục 232 về ngành dược phẩm vẫn đang được tiến hành và dự kiến sẽ kết thúc trong ba tuần tới, nhưng mức thuế của EU sẽ giữ nguyên ở mức 15%.

Bên cạnh đó, EU đã đồng ý mua 750 tỉ đô la Mỹ hàng hóa năng lượng từ Mỹ, đầu tư thêm 600 tỉ đô la vào Mỹ ngoài các khoản đầu tư hiện có, mở cửa thị trường nội khối để giao thương với Mỹ với thuế suất bằng 0 và mua một lượng “rất lớn” thiết bị quân sự, theo ông Trump. Bà von der Leyen cho biết chưa có quyết định nào về rượu vang và rượu mạnh châu Âu, nhưng vấn đề này sẽ sớm được giải quyết.

Theo các nguồn tin thân cận, một trong những yếu tố then chốt giúp đưa dược phẩm và bán dẫn vào diện chịu thuế 15% là cam kết đầu tư từ phía EU vào Mỹ. Trước khi cuộc gặp diễn ra, EU đã dự tính dược phẩm cũng sẽ nằm trong diện chịu thuế, và đây là một trong những vấn đề gây tranh cãi gay gắt nhất trong đàm phán.

Nếu không có thỏa thuận, Bloomberg Economics ước tính mức thuế hiệu dụng trung bình của Mỹ sẽ tăng từ 13,5% hiện nay lên gần 18% vào ngày 1.8. Thỏa thuận vừa đạt được sẽ giúp con số này chỉ tăng lên 16%.

Tuy nhiên, thỏa thuận không bao gồm xuất khẩu thép và nhôm của EU, các mặt hàng này vẫn sẽ chịu mức thuế 50% theo xác nhận của các quan chức Mỹ. Thuế đối với ngành hàng không vũ trụ sẽ duy trì ở mức 0%, chờ kết quả cuộc điều tra theo Mục 232.

Các quan chức hai bên từng thảo luận khả năng thiết lập hạn ngạch nhập khẩu thép và nhôm, theo đó hàng nhập khẩu dưới ngưỡng hạn ngạch sẽ chịu mức thuế thấp hơn, còn vượt ngưỡng sẽ bị áp mức 50% như hiện tại. EU cũng tìm kiếm một thỏa thuận hạn chế mức trần cho các loại thuế ngành trong tương lai.

Trong nhiều tháng qua, ông Trump đã liên tục đe dọa áp thuế cao đối với hầu hết các đối tác thương mại toàn cầu nhằm giảm thâm hụt thương mại của Mỹ. Tuy nhiên, các mức thuế này và tính khí khó lường của ông đã khiến nhiều thủ đô trên thế giới lo lắng. Hồi tháng 5, ông Trump đe dọa áp mức thuế 50% với gần như toàn bộ hàng hóa EU, khiến tiến trình đàm phán được đẩy nhanh, sau đó hạ mức đe dọa xuống 30%.

Thỏa thuận xuyên Đại Tây Dương này giúp xóa bỏ một rủi ro lớn đối với thị trường và nền kinh tế toàn cầu: một cuộc chiến thương mại liên quan đến hơn 1,7 nghìn tỉ đô la Mỹ giá trị thương mại song phương, dù điều đó đồng nghĩa với việc hàng hóa từ EU vào Mỹ phải chịu mức thuế cao hơn.

Ông Trump cho biết mục tiêu là tăng sản xuất trong nước và mở rộng cơ hội cho hàng xuất khẩu Mỹ tiếp cận thị trường châu Âu. Bà von der Leyen cũng thừa nhận một phần mục tiêu của cuộc đàm phán là tái cấu trúc thương mại, nhưng cho rằng điều đó mang lại lợi ích cho cả hai bên.

“Điểm khởi đầu là sự mất cân đối,” bà von der Leyen nói. “Chúng tôi muốn tái cân bằng thương mại và muốn làm điều đó theo cách mà thương mại giữa hai bên vẫn tiếp tục, vì hai nền kinh tế lớn nhất thế giới cần có dòng chảy thương mại ổn định.”

Thông báo này khép lại nhiều tháng đàm phán căng thẳng giữa Brussels và Washington. Hai bên suýt đạt thỏa thuận từ đầu tháng khi ông Trump đe dọa mức thuế 30%.

EU từng chuẩn bị sẵn kế hoạch đánh thuế lên khoảng 100 tỉ euro hàng hóa Mỹ, tương đương khoảng một phần ba tổng xuất khẩu của Mỹ sang EU, nếu ông Trump thực sự thực thi lời cảnh báo.

Các nhà đàm phán Mỹ và châu Âu đã tập trung đàm phán ráo riết trong tuần qua, và quyết định để bà von der Leyen gặp trực tiếp ông Trump tại sân golf biểu tượng của ông đã khép lại bế tắc một cách kịch tính.

Trong nhiều tuần, EU đã thể hiện sự sẵn sàng chấp nhận một thỏa thuận không cân bằng, miễn là thuế suất được giới hạn ở mức khoảng 15%, đồng thời tìm kiếm miễn trừ cho các ngành công nghiệp then chốt. Tổng thống Mỹ đã từng áp thuế 25% đối với ô tô và gấp đôi mức đó cho thép, nhôm cũng như đồng.

Nhiều nước xuất khẩu tại châu Á, bao gồm Indonesia, Philippines và Nhật Bản, cũng đã đàm phán được mức thuế đối ứng trong khoảng 15 đến 20 phần trăm. EU coi thỏa thuận 15% cho ô tô của Nhật là hình mẫu đáng theo đuổi. Washington hiện vẫn đang đàm phán với Thụy Sĩ, Hàn Quốc và Đài Loan.

Ông Trump cho biết ông “đang xem xét thỏa thuận với ba đến bốn quốc gia khác” nhưng “đa phần những nước nhỏ hơn hoặc có quan hệ thương mại không đáng kể với Mỹ sẽ chỉ nhận được thư thông báo mức thuế áp dụng”.

Trước đó, ông Trump đã công bố loạt mức thuế đối với gần như tất cả các đối tác thương mại của Mỹ vào tháng 4, với mục tiêu khôi phục ngành sản xuất trong nước, tài trợ cho kế hoạch giảm thuế quy mô lớn và xử lý những mất cân đối kinh tế mà ông cho là gây hại cho người lao động Mỹ. Tuy nhiên, ông đã tạm hoãn một tuần sau khi thị trường phản ứng tiêu cực.

Suốt nhiều thập niên, ông Trump luôn phê phán hệ thống thương mại toàn cầu, đặc biệt là chỉ trích mạnh mẽ Liên minh châu Âu, mà ông từng cáo buộc được lập ra để “lợi dụng” nước Mỹ. EU được thành lập sau Thế chiến II nhằm khôi phục ổn định kinh tế trên lục địa châu Âu.

Tổng thống Mỹ cũng nhiều lần lên án các rào cản phi thuế quan mà doanh nghiệp Mỹ phải đối mặt tại thị trường EU, bao gồm thuế giá trị gia tăng, các khoản thu đối với dịch vụ số, và các quy chuẩn an toàn, môi trường nghiêm ngặt.

Một nhà ngoại giao cấp cao của EU cho biết các tuần đàm phán vừa qua đã thử thách mức độ chấp nhận của EU đối với một kết quả không cân xứng, nhưng thỏa thuận này vẫn mở ra cơ hội tiếp tục đối thoại mà không dẫn đến leo thang xung đột.

— Với sự hỗ trợ của Michael G Wilson, Skylar Woodhouse, Katharina Rosskopf, Kasia Klimasinska, Sam Kim (mảng Thời sự), Jorge Valero, Jenny Leonard, Tommaso Ebhardt, Arne Delfs, Vincent Lee và Richard Bravo.