Bắc Cực và Nam Cực đang ấm lên nhanh hơn so với phần còn lại của thế giới, khiến một số viện nghiên cứu và doanh nhân đưa ra các ý tưởng can thiệp công nghệ quy mô lớn.

Tuy nhiên, các biện pháp như phun hạt phản xạ vào tầng khí quyển để làm lệch ánh sáng Mặt trời, dựng “màn chắn biển” ngăn nước ấm tan chảy sông băng, hay rải dưỡng chất xuống đại dương để kích thích tảo hấp thụ carbon… đều không khả thi và có thể gây tổn hại không thể đảo ngược cho vùng cực, theo một bài nghiên cứu đăng ngày thứ Ba trên tạp chí Frontiers in Science.

“Những ý tưởng này được chú ý nhiều hơn mức độ chín muồi và khả thi thực tế của chúng,” Martin Siegert, nhà khoa học về vùng cực, Phó hiệu trưởng Đại học Exeter, tác giả chính, cho biết.

Hơn ba chục nhà khoa học đã dùng sáu tiêu chí để đánh giá các đề xuất nổi bật như rải hạt thủy tinh để phản chiếu ánh sáng, phun nước biển để làm dày băng, hay khoan vào sông băng để hút nước bên dưới nhằm làm chậm tốc độ trượt ra biển. Họ kết luận rằng quy mô, yêu cầu công nghệ và chi phí đều vượt xa năng lực hiện nay.

Các nhà khoa học cho rằng những công nghệ chưa được chứng minh sẽ gặp trở ngại lớn ở những vùng lạnh giá, xa xôi nhất thế giới, và gần như không thể quản lý bằng các hiệp ước quốc tế. Nếu một quốc gia tự ý hành động, điều đó có thể làm gia tăng căng thẳng toàn cầu.

Liên minh châu Âu cũng kêu gọi đánh giá kỹ lưỡng hệ quả của những biện pháp này vì có thể tác động dây chuyền đến an ninh lương thực và nguồn nước. Trong bối cảnh nỗ lực quốc tế giảm phát thải đang chững lại, các công nghệ địa kỹ thuật như vậy bắt đầu thu hút sự quan tâm.

Tuy nhiên, các nhà khoa học nhấn mạnh truyền thông chú ý quá mức đến những ý tưởng này, trong khi điều cần thiết là đầu tư vào thích ứng và giảm phát thải carbon, vốn có thể đảo ngược xu hướng ấm lên trong vài thập niên.

“Chúng ta đã có một phương pháp được đồng thuận khoa học để cải thiện tình hình,” Sammie Buzzard, giáo sư tại Đại học Northumbria, đồng tác giả, khẳng định. “Chúng ta biết cách khử carbon, và nên tập trung làm điều đó.”

Ngược lại, những người ủng hộ nghiên cứu làm lạnh vùng cực cho rằng một số nhà khoa học quá nhanh chóng gạt bỏ các ý tưởng “không tự nhiên”, trong khi mối đe dọa khí hậu lại quá lớn để kết luận vội vàng.

“Điều này không có nghĩa là chúng ta nên dễ dàng chấp nhận những công nghệ chưa được kiểm chứng chỉ vì hứa hẹn giảm rủi ro khí hậu,” Matthias Honegger, Giám đốc chương trình tại Centre for Future Generations, người đứng đầu dự án EU Co-CREATE, nói. “Nhưng chúng ta cần nghiêm túc xem xét tiềm năng và giới hạn của chúng.”

Một nhóm nhà khoa học khác trong bài nghiên cứu song song cho rằng hàng chục năm vận động hành lang vẫn chưa tạo được quyết tâm chính trị và công chúng để khử carbon sâu. Trong bối cảnh đó, việc đẩy mạnh mọi nghiên cứu có thể làm chậm biến đổi khí hậu là cần thiết về mặt đạo đức.

“Chúng tôi muốn đưa thảo luận này ra khỏi vùng cấm kỵ, đưa vào dòng chính để được đánh giá như các ý tưởng khác,” John Moore, nhà nghiên cứu tại Đại học Lapland, đồng tác giả, nói. “Có thể tất cả các ý tưởng này đều thất bại, nhưng cách đơn giản nhất để bác bỏ chúng là thực sự nghiên cứu, chỉ ra các cảnh báo đỏ và lối thoát.”

— Có sự hỗ trợ của Gina Turner