Các biện pháp tăng thuế quan của Tổng thống Donald Trump đã tạo ra một nguồn thu mới cho Bộ Tài chính Mỹ, với tổng số thuế hải quan đạt 165 tỉ USD trong năm tài khóa 2025. Tuy nhiên, tính hợp pháp trong việc ông Trump sử dụng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế đang bị đặt dấu hỏi sau một phán quyết của tòa phúc thẩm liên bang, có thể dẫn đến việc phải hoàn trả số tiền lớn nếu Tòa án Tối cao phán quyết bất lợi cho Nhà Trắng.

Nguy cơ mất nguồn thu từ thuế quan có thể khiến tình hình tài chính Mỹ thêm mong manh, khi các nhà kinh tế cảnh báo điều này sẽ làm thâm hụt ngân sách tăng mạnh và nhắc nhở các nhà đầu tư trái phiếu về con đường tài khóa rộng hơn.

Trump cùng Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent khẳng định nhu cầu vay nợ liên bang sẽ giảm trong vài năm tới nhờ cắt giảm thuế, nới lỏng quy định và các cam kết đầu tư lớn từ doanh nghiệp và nước ngoài. Nhiều nhà kinh tế hoài nghi, nhưng ít ai phủ nhận rằng thuế quan đang mang lại nguồn thu mới cho ngân khố.

Theo số liệu Bộ Tài chính công bố ngày 11.9, thuế hải quan trong năm tài khóa 2025 đã đạt 165 tỉ USD, tăng 95 tỉ USD so với năm trước, dù còn một tháng nữa mới kết thúc năm tài khóa. Phần lớn sự tăng vọt đến từ thuế quan Trump áp đặt dựa vào IEEPA. Tuy nhiên, phán quyết ngày 29.8 của tòa phúc thẩm liên bang đã đặt lại câu hỏi về tính hợp pháp của cách làm này. Tòa Tối cao đã đồng ý xem xét vụ việc. Bessent cảnh báo chính phủ có thể phải hoàn trả số tiền khổng lồ, nhưng tỏ ra tin tưởng tòa sẽ ủng hộ Nhà Trắng.

Số thu bổ sung từ thuế quan vẫn còn nhỏ so với thâm hụt ngân sách gần 2.000 tỉ USD trong 11 tháng đầu năm tài khóa. Tuy nhiên, nhiều nhà kinh tế đồng ý với dự báo của Bessent rằng nguồn thu này có thể đạt khoảng 300 tỉ USD hoặc hơn mỗi năm, tương đương 1% GDP Mỹ. Khi thâm hụt đã vượt 6% GDP, khoản thu này đủ để giảm đáng kể mức thiếu hụt trong thập kỷ tới. Nếu bị xóa bỏ, các nhà đầu tư trái phiếu và giới kinh tế chỉ còn lại hy vọng tăng trưởng và năng suất để kiềm chế nhu cầu vay nợ.

Lou Crandall, kinh tế trưởng tại Wrightson ICAP, nhận định: “Đây là biến số mà chúng ta phải đối diện khi đến lúc. Nếu tòa xử bất lợi và chính quyền không muốn thâm hụt tiếp tục tăng, chắc chắn sẽ có phản ứng chính sách, chỉ là chưa biết đó là gì.”

Trong ngắn hạn, các nhà đầu tư trái phiếu vẫn chú ý nhiều hơn đến triển vọng Cục Dự trữ Liên bang hạ lãi suất, với lợi suất trái phiếu ngắn và dài hạn đều giảm trong tháng này. Nhóm của Trump cũng có thể tái áp dụng khuôn khổ thuế quan dựa trên các quyền hạn hành pháp khác, như Mục 232 và 301.

Tobin Marcus, Giám đốc chính sách Mỹ tại Wolfe Research, nhận định: “Chúng tôi cho rằng thị trường trái phiếu sẽ bỏ qua chi phí một lần từ việc hoàn thuế và vẫn kỳ vọng Trump sẽ tái lập thuế quan bằng thẩm quyền khác nếu thua kiện.”

Tuy vậy, Bessent thừa nhận nếu phải chuyển sang phương án dự phòng thì sẽ phức tạp và hạn chế quyền của tổng thống. Sự thay đổi liên tục này khiến doanh nghiệp và nền kinh tế đối diện chi phí lớn hơn. Tăng trưởng chậm lại và thị trường lao động suy yếu có thể đẩy chi tiêu lên cao và giảm nguồn thu, làm nới rộng thâm hụt.

Một ví dụ điển hình là hand2mind Inc. tại Illinois. Sau khi Trump áp thuế hơn 100% với hàng Trung Quốc hồi tháng 4, công ty này đã chuyển sang Ấn Độ để chuẩn bị ra mắt sản phẩm mới. Nhưng cuối cùng, họ lại chịu mức thuế 50% với hàng từ Ấn Độ, trong khi thuế với hàng Trung Quốc giảm xuống 30%. Phó chủ tịch Elana Ruffman nói: “Chúng tôi đã gọi mọi mối quan hệ để xoay xở, nhưng rốt cuộc còn tệ hơn nếu giữ sản xuất tại Trung Quốc.”

Tính đến nay, công ty đã nộp hơn 5,5 triệu USD tiền thuế quan trong năm 2025, so với 2,3 triệu USD cả năm 2024. Công ty đã khởi kiện chính quyền Trump về việc áp dụng IEEPA và vụ việc đang chờ Tòa Tối cao xem xét.

Theo ước tính của Yale Budget Lab, nếu IEEPA bị vô hiệu, Mỹ sẽ mất khoảng 1,5 ngàn tỉ USD nguồn thu trong 10 năm, chỉ còn lại 496 tỉ USD từ các khoản thuế quan khác. Nguy cơ này nhắc nhở giới đầu tư rằng Mỹ vẫn đang trên con đường nợ công chạm mức kỷ lục hậu Thế chiến II vào năm 2029.

Trong khi đó, luật thuế mới nhất mà Trump ký hồi tháng 7 tiếp tục mang lại lợi ích thuế, khiến thuế quan được kỳ vọng là công cụ kìm hãm vay nợ. S&P Global Ratings mới đây vẫn giữ xếp hạng nợ AA+ của Mỹ nhờ nguồn thu thuế quan tăng mạnh. Tuy nhiên, các chuyên gia tại TD Securities cảnh báo rằng nếu phải hoàn trả quá lớn, ngân khố sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.

— Với sự hỗ trợ của Enda Curran, Jarrell Dillard và Sophie Butcher