Trong tuyên bố ngày thứ Sáu, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết đã ghi nhận nhiều lần quan chức cấp cao Mỹ bày tỏ mong muốn đối thoại với Bắc Kinh về vấn đề thuế quan, đồng thời kêu gọi Washington thể hiện “thiện chí” đối với Trung Quốc.

“Mỹ gần đây đã gửi thông điệp tới Trung Quốc thông qua các bên liên quan, bày tỏ mong muốn tiến hành đàm phán với Bắc Kinh,” bộ này nêu rõ. “Hiện Trung Quốc đang đánh giá vấn đề này.”

Thông tin từ Bắc Kinh đã giúp hợp đồng tương lai chỉ số S&P 500 phục hồi hoàn toàn mức giảm đầu phiên trong phiên giao dịch tại châu Á. Thị trường chứng khoán khu vực cũng quay đầu tăng sau tuyên bố của Trung Quốc. Chỉ số Hang Seng China Enterprises tăng hơn 1%, trong khi các sàn giao dịch tại Trung Quốc tạm thời nghỉ lễ. Đồng nhân dân tệ giao dịch ngoài Trung Quốc tăng khoảng 0,3%, còn đô la Úc — thường được coi là chỉ báo cho triển vọng kinh tế Trung Quốc — cũng tiếp tục lên giá.

Tuyên bố mới cho thấy thế bế tắc giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể bắt đầu dịu lại, sau khi ông Trump áp mức thuế cao nhất trong hơn một thế kỷ và Trung Quốc lập tức đáp trả tương xứng. Tổng thống Mỹ nhiều lần tuyên bố Chủ tịch Tập Cận Bình nên chủ động liên hệ để khởi động đàm phán. Đầu tuần này, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cũng nhận định Bắc Kinh nên là bên đưa ra bước đi đầu tiên nhằm hạ nhiệt căng thẳng hiện tại.

Ông John Gong, cựu cố vấn Bộ Thương mại Trung Quốc, ví động thái lần này của Bắc Kinh như “cơn mưa đầu mùa sau thời gian dài hạn hán.” Theo ông, đây là tín hiệu cho thấy giới lãnh đạo cấp cao Trung Quốc đã sẵn sàng trở lại bàn đàm phán với Mỹ.

“Họ đang chuẩn bị cho đàm phán: ai sẽ dẫn dắt, chiến lược ra sao, mô hình làm việc với Washington thế nào,” ông nói với Bloomberg Television. “Tất cả những điều này có thể đang được tranh luận và thảo luận rất kỹ vào lúc này.”

Nhiều chuyên gia kinh tế nhận định cuộc chiến thương mại bắt đầu leo thang từ tháng 4, khi chính quyền ông Trump công bố loạt thuế đối ứng. Mỹ và Trung Quốc liên tục nâng thuế trả đũa lẫn nhau. Dù việc Mỹ miễn một số mặt hàng và kế hoạch miễn trừ tương tự từ phía Trung Quốc được xem là tín hiệu tích cực, con đường dẫn đến đàm phán thực chất vẫn còn nhiều bất ổn.

Căng thẳng thương mại đã để lại những hệ lụy kinh tế đáng kể, buộc cả hai bên phải tính đến khả năng đối thoại. Nền kinh tế Mỹ suy yếu trong quý đầu năm, phần lớn do doanh nghiệp đẩy mạnh nhập khẩu để tránh đợt áp thuế mới. Điều này kéo theo biến động lớn trên thị trường tài chính toàn cầu và làm suy giảm niềm tin người tiêu dùng.

Tại Trung Quốc, hoạt động sản xuất trong tháng 4 ghi nhận mức suy giảm nghiêm trọng nhất kể từ tháng 12 năm ngoái, theo dữ liệu PMI chính thức. Đơn hàng xuất khẩu mới giảm xuống mức thấp nhất kể từ tháng 12 năm 2022, đồng thời ghi nhận mức giảm mạnh nhất kể từ tháng 4 năm đó — thời điểm Thượng Hải bị phong tỏa toàn diện vì đại dịch.

Dù vậy, tiến trình đàm phán vẫn còn vướng nhiều rào cản. Bắc Kinh muốn Mỹ chỉ định một trưởng đoàn đàm phán được Tổng thống Trump ủng hộ và có đủ thẩm quyền chuẩn bị một thỏa thuận có thể được hai nhà lãnh đạo ký kết khi gặp mặt trực tiếp.

Trong khi đó, các quốc gia như Ấn Độ và Nhật Bản đang tích cực tìm kiếm thỏa thuận thương mại riêng với Mỹ, khiến Trung Quốc đối mặt nguy cơ bị cô lập, trở thành nền kinh tế lớn duy nhất chưa đàm phán.

“Mức thuế trả đũa cao như hiện nay đối với Trung Quốc không thể kéo dài lâu hơn nữa, nên thị trường kỳ vọng Mỹ và Trung Quốc sẽ sớm quay lại bàn đàm phán,” ông Woei Chen Ho, chuyên gia kinh tế tại United Overseas Bank, nhận định. “Tuy nhiên, việc hai nước bắt đầu đàm phán có thể khiến thị trường biến động mạnh, vì không ai nghĩ đây sẽ là một quá trình suôn sẻ.”

Một cuộc cải tổ bất ngờ do ông Trump công bố hôm thứ Năm có thể khiến quan hệ song phương thêm căng thẳng, khi ông trao thêm quyền cho Ngoại trưởng Marco Rubio — người đầu tiên giữ chức vụ này từng bị Trung Quốc áp lệnh trừng phạt. Ông Trump cho biết Rubio sẽ kiêm nhiệm vai trò cố vấn an ninh quốc gia lâm thời, đồng thời tiếp tục giữ chức ngoại trưởng. Michael Waltz, cố vấn an ninh quốc gia hiện tại, dự kiến sẽ được đề cử làm đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc.

Việc ông Rubio nắm cùng lúc hai chức vụ sẽ giúp ông có tiếng nói lớn hơn trong các vấn đề nhạy cảm với Bắc Kinh, đặc biệt là Đài Loan — hòn đảo dân chủ tự trị mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền. Trên cương vị ngoại trưởng, ông từng tuyên bố sẽ đối đầu với những “hành động gây bất ổn” của Trung Quốc tại Biển Đông.

Trong cuộc phỏng vấn phát sóng tối thứ Năm trên chương trình của Sean Hannity, ông Rubio cho biết Trung Quốc đang tìm kiếm một “thỏa thuận tạm thời” với Mỹ, và nhận định các mức thuế hiện nay đang gây thiệt hại nghiêm trọng cho kinh tế nước này. “Trung Quốc đã chủ động liên lạc với chúng ta,” ông nói. “Họ muốn gặp, muốn đàm phán.”

Phát ngôn viên Nhà Trắng, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, cùng các bộ Tài chính và Thương mại hiện chưa đưa ra bình luận.