Tháng 11.2023, Dave McKay rời thành phố nơi ông sống Toronto để đi Ottawa, nơi ông được trao huy chương của hội Địa lý Hoàng gia Canada. Trong buổi gala ở bảo tàng Chiến tranh quốc gia, hội này đã ca ngợi hết lời vị CEO của ngân hàng RBC vì những đóng góp của công ty ông cho các sứ mệnh môi trường.

Ngay bên ngoài tòa nhà bê tông, khoảng hơn hai chục người biểu tình của tổ chức Greenpeace và các nhóm khác đã cho thổi phồng con búp bê hơi McKay cao hơn bốn mét cùng biểu ngữ “RBC đang đốt tương lai” kèm theo những ngọn lửa bốc cháy ở phần đế. Một máy chiếu công suất cao chiếu những câu slogan lên án vị CEO là crapule climatique (tiếng Pháp, tên vô lại về khí hậu) ở mặt trước nhà bảo tàng.

Những hình ảnh đó cho thấy các thách thức mà McKay đang đối mặt khi ông nỗ lực định hướng ngân hàng lớn nhất Canada tới một tương lai ít phát thải hơn. Trong khi ngân hàng này đã có những bước đi khiêm tốn theo hướng đó, họ không thể hành động quá nhanh trước mối đe dọa với một trong những hoạt động kinh doanh lớn nhất của họ trong mảng ngân hàng đầu tư: Các thỏa thuận bảo lãnh và cho vay với những công ty nhiên liệu hóa thạch.

Giống như hầu hết các định chế tài chính, RBC nhanh chóng loan báo về những nỗ lực xanh của họ. Giải thưởng ở Ottawa được trao sau khi ngân hàng này đóng góp 39 triệu đô la Canada (29 triệu đô la Mỹ) cho các dự án môi trường kể từ năm 2019. RBC thường khoe khoản tiền 500 tỉ đô la Canada mà họ xác định là mục tiêu cho hoạt động “tài chính bền vững” — với ý định hỗ trợ các dự án xanh và xã hội và giúp giảm phát thải ở các doanh nghiệp gây ô nhiễm lớn trong ngành xăng dầu và xi măng.

Những người chỉ trích thì cho rằng RBC vẫn đang bỏ tiền cho các dự án như những đường ống thuộc sở hữu của các công ty Trans Mountain và TC Energy ở phía tây Canada, vốn sẽ giúp nước này tăng xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt. Năm ngoái, tổ chức phi lợi nhuận Mạng lưới Hành động vì rừng mưa (RAN) nói RBC đã vượt qua JPMorgan Chase & Co. trở thành ngân hàng lớn nhất của các doanh nghiệp khai thác nhiên liệu hóa thạch. (Nhóm này sau đó đã xem xét lại đánh giá của họ theo khiếu nại của RBC). “Sẽ rất tuyệt nếu ngân hàng này thực sự nhiệt tình trong việc giảm nguồn tài chính cho các hoạt động phát thải tương đương với những gì họ đang cố tỏ vẻ,” Julie Segal, giám đốc chương trình cấp cao về tài chính khí hậu ở Environmental Defence, tổ chức phi lợi nhuận của Canada, bình luận.

Với tài sản gần hai ngàn tỉ đô la Canada, RBC kiếm rất được trong lĩnh vực bảo lãnh cho những thỏa thuận năng lượng. Từ năm 2020 tới 2022, ngân hàng này đã cam kết gần 15% khoản vay doanh nghiệp và bảo lãnh phát hành trái phiếu và cổ phiếu cho các công ty dùng nhiên liệu hóa thạch, theo tổ chức nghiên cứu có trụ sở ở Luân Đôn, InfluenceMap. Tỉ lệ này ở năm ngân hàng lớn nhất châu Âu trong giai đoạn đó trung bình là 9%, trong khi với năm ngân hàng hàng đầu Mỹ chỉ là 6%. Trong khi nhiên liệu hóa thạch chiếm phần tương tự hoặc lớn hơn trong hoạt động kinh doanh ở các ngân hàng lớn khác của Canada — dẫu sao thì nước này vẫn là quốc gia đứng thứ tư thế giới về sản xuất dầu mỏ, với khoảng 5% GDP là từ lĩnh vực này — quy mô của RBC khiến ngân hàng trở thành mục tiêu chính với giới đấu tranh cho khí hậu.

RBC trước sau từ chối những kêu gọi chấm dứt hay chính thức ngưng các khoản đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch và đòi hỏi đó hiện giờ với họ là không thực tế bởi vai trò của dầu mỏ trong nền kinh tế Canada. Nhưng họ đã tiến gần hơn đến mục tiêu đó vào mùa Thu năm ngoái. Trong một tài liệu chính sách, ngân hàng này nói họ có thể “rút lui nếu một khách hàng, sau nhiều lần tiếp xúc, không chứng tỏ được kế hoạch đủ thuyết phục trong chuyển đổi năng lượng.”

Ngân hàng đã bắt đầu đưa ra những cam kết cụ thể hơn với đầu tư xanh, khi cam kết trong một báo cáo công bố vào tháng Ba vừa rồi là sẽ tăng gấp đôi các khoản cho vay với những dự án năng lượng xanh, lên thành 15 tỉ đô la Canada mỗi năm vào năm 2030. Báo cáo này cũng lần đầu tiên tiết lộ mức phát thải carbon tuyệt đối của các công ty dầu mỏ và khí đốt mà ngân hàng đang cho vay. RBC còn đồng ý công bố chi tiết tỉ lệ hỗ trợ tài chính của họ cho các dự án năng lượng xanh so với dự án năng lượng hóa thạch, sau khi một nhóm các quỹ hưu trí ở thành phố New York hối thúc các ngân hàng mà họ đang sở hữu cổ phiếu phải công bố thông số này.

Xếp hạng của RBC trong báo cáo của RAN và làn sóng truyền thông toàn cầu sau đó là mối quan ngại lớn với công ty, theo những nguồn tin nội bộ xin giấu tên. Trong những tuần lễ sau đó, giới lãnh đạo đã tìm cách vực dậy uy tín của họ trong lĩnh vực biến đổi khí hậu, và đề tài này thường xuyên được nêu ra, nhất là sau những cuộc tấn công của dư luận với McKay, theo một trong các nguồn tin.

Một khía cạnh khác trong phản ứng của ngân hàng này là tranh luận về các số liệu. Ngân hàng chưa bao giờ chú ý nhiều tới bảng xếp hạng của RAN, một phần vì họ không đồng ý với phương pháp luận của bảng xếp hạng đấy. Nhưng khi báo cáo năm ngoái được công bố, RBC nói họ cho rằng các con số là không chính xác.

Sau khi RBC đưa ra dữ liệu của họ cho nhóm này, RAN đã đồng ý cập nhật thỏa thuận của ngân hàng với các công ty Calpine, Crescent Energy và Vitol Group, giảm số tiền vay của RBC khoảng 3,3 tỉ đô la Mỹ, xuống còn tổng cộng 38 tỉ đô la Mỹ. Điều đó đồng nghĩa RBC lại rơi xuống hạng hai trong năm 2022, kém 1,1 tỉ đô la Mỹ so với JPMorgan. Nhưng điều chỉnh này “không thay đổi thực tế là RBC đang bỏ tiền lớn cho dầu mỏ và khí đốt,” April Merleaux, giám đốc nghiên cứu của RAN, khẳng định. “Và họ không có những chính sách hiện hữu để giảm tốc quá trình đầu tư cho các công ty nhiên liệu hóa thạch một cách đáng kể.”

Báo cáo tiếp theo của RAN dự kiến sẽ được công bố trong những tuần tới, và dữ liệu của Bloomberg về các khoản cho vay và trái phiếu trong mảng nhiên liệu hóa thạch có thể góp phần dự báo kết quả sắp tới. Nguồn tài chính tổng cho hai hạng mục này không thay đổi nhiều vào năm 2023 so với một năm trước, sẽ ở mức 558 tỉ đô la Mỹ, nhưng con số này của RBC sẽ giảm khoảng 30%, còn 18,7 tỉ đô la Mỹ, đẩy họ xuống vị trí thứ tám.

Năm ngoái, RBC vẫn tham gia hoặc đứng đầu ở hầu hết các khoản cho vay lớn với những công ty dầu mỏ, khí đốt và đường ống ở Bắc Mỹ, bao gồm Trans Mountain và Enbridge. Nhưng họ vắng mặt trong khoản cho vay lớn nhất của lĩnh vực này vào năm 2023, 11,4 tỉ đô la Mỹ cho Vitol. RBC từ chối bình luận về các khách hàng cụ thể của họ, nhưng nói mảng cho vay của họ mỗi năm đều có thay đổi lớn. Dù những thay đổi này không phải là do sức ép từ giới đấu tranh cho khí hậu, “chúng tôi đã thấy thay đổi trong danh mục của mình tương ứng với các mục tiêu khí hậu của chúng tôi,” theo Lindsay Patrick, giám đốc chiến lược, marketing và phát triển bền vững ở RBC Capital Markets, ngân hàng đầu tư của công ty.

Dẫu vậy, những người đấu tranh cho môi trường vẫn tiếp tục gây áp lực lên RBC qua các nghị quyết cổ đông và chiến dịch trên mạng xã hội, bao gồm lời kêu gọi từ các diễn viên như Leonardo DiCaprio và Mark Ruffalo, vốn muốn liên hoan Phim quốc tế Toronto cắt tài trợ với ngân hàng này. Họ cũng có số điện thoại đường dây nóng để nhân viên RBC thông báo nặc danh “hoạt động đáng ngờ hay xấu xa, hành vi sai trái, những vấn đề có thể vi phạm pháp luật hoặc có tính tẩy xanh” từ ngân hàng.

Cục Cạnh tranh Canada hiện đang điều tra những cáo buộc tẩy xanh trong hoạt động marketing của RBC sau khi nhận được đơn khiếu nại từ những người tranh đấu cho quyền lợi của người bản xứ và môi trường. Năm ngoái, Environmental Defence đã mở một trang web liệt kê “bọn ác về khí hậu” ở Canada, bao gồm tranh biếm họa McKay bị đặt biệt danh “Lão Ham tiền.”

Cái đầu bóng hơi khổng lồ — với mái tóc bạc và cặp kính đặc trưng của McKay — thường xuyên xuất hiện tại các cuộc biểu tình khắp Ontario và Quebec. “Phải biến chuyện này thành chuyện cá nhân thì mới có tác động,” Dani Michie, chuyên gia chiến dịch trên nền tảng số ở nhóm khí hậu Change Course, nói. Vấn đề là “không chỉ coi RBC là một ngân hàng và thực thể khổng lồ, mà còn là tổ chức bao gồm các con người cá nhân có thể thay đổi được.”

Là bộ mặt của ngân hàng, McKay thường phải biện minh cho các khoản đầu tư của RBC, có những khi ông thấy mệt mỏi với công việc này. Trong cuộc gặp toàn thể thường niên căng thẳng của công ty ở Saskatoon tháng 4.2023, ông đã phải liên tục trả lời các câu hỏi về việc RBC ủng hộ đường ống Coastal GasLink, vốn gây tranh cãi lớn trong các cộng đồng bản xứ sống dọc theo đường ống này.

“Ông ấy nói: Tôi sẽ không trả lời,” theo Eve Saint, lãnh đạo một chiến dịch đòi RBC ngưng cho vay với đường ống này và là người có tham gia buổi họp đó. “Ông ấy không hề cho thấy cảm xúc hay sự ăn năn gì hết.” Cuộc họp đã được báo chí Canada đưa tin nhiều ngày sau đó. RBC nói họ đã cư xử với “tất cả những người tham dự một cách công bằng và tôn trọng.”

Một số nhân vật môi trường công nhận các nỗ lực gần đây của RBC về tăng đầu tư xanh. Nhưng họ cho rằng nếu không giảm mạnh phần cho vay với nhiên liệu hóa thạch, thì cam kết của ngân hàng này vẫn là chưa đủ.

Các sinh viên đã gặp gỡ John Stackhouse, giám đốc cơ quan nghiên cứu nội bộ của RBC về khí hậu, trước buổi lễ tháng 11.2023 với hội Địa lý nói họ không thấy thuyết phục với trao đổi về các kế hoạch như liên minh giúp giảm phát thải carbon trong lĩnh vực nông nghiệp. “Họ nghĩ những người quan trọng có thể tác động lên chúng tôi đơn giản bằng cách có mặt ở đó,” Shana Quesnel, sinh viên ở Ottawa đã tham gia cuộc biểu tình tối hôm đó, kể lại. “Nói với chúng tôi về sáng kiến quý vị sẽ khởi động với các nông dân không thể làm chúng tôi đổi ý.”