Với một số khách hàng giàu có của Ferrari, khoảnh khắc khiến họ phấn khích nhất năm 2025 không đến từ công nghệ hào nhoáng hay mẫu siêu xe mới ra mắt, mà từ quyết định của hãng xe Ý: Đưa những nút bấm cơ học đơn giản trở lại.

Khi Ferrari thông báo sẽ loại bỏ các nút cảm ứng nhạy quá mức trên vô lăng để thay bằng nút bấm vật lý, khách hàng đã “vỗ tay không ngớt”, theo chia sẻ của CEO Benedetto Vigna với Bloomberg TV tuần trước. Ông khẳng định: “Chúng tôi sẽ dùng công nghệ số ở đúng chỗ, và công nghệ cơ học ở đúng nơi.”

Sự thay đổi này là ví dụ mới nhất cho thấy các hãng xe đang bắt đầu xem xét lại trào lưu thiết kế tối giản và tương lai hóa, xu hướng đã chi phối ngành công nghiệp ô tô suốt nhiều năm qua, và nhận ra rằng không phải lúc nào công nghệ hiện đại hơn cũng đồng nghĩa với trải nghiệm tốt hơn.

Dưới ảnh hưởng của Tesla và các đối thủ từ Trung Quốc vốn yêu thích phần mềm, ô tô đang dần trở thành những chiếc điện thoại di động có bánh xe. Xu hướng này tạo ra nhiều đột phá, từ công nghệ an toàn tiên tiến đến khả năng tự lái, nhưng cũng dẫn đến việc “cải tiến lại những thứ vốn đã ổn”, như tay mở cửa, hộc để đồ hay cần gạt xi nhan.

Có lẽ, nhu cầu phải liên tục “sáng tạo lại” xuất phát từ sự đơn điệu của thiết kế xe hiện đại. Ngày nay, hầu hết mọi người đều lái SUV.

Tuy nhiên, trong cuộc chạy đua hướng tới không gian nội thất trơn mượt, những thao tác cơ bản như điều chỉnh nhiệt độ điều hòa lại trở nên phức tạp. Việc phải dò tìm trên màn hình cảm ứng trong khi lái xe có thể gây nguy hiểm. Những tính năng tưởng chừng hợp lý với một kỹ sư phần mềm 25 tuổi hoặc người dùng thành thạo công nghệ tại Trung Quốc lại khiến người mua trung niên ở phương Tây cảm thấy lúng túng. Các hãng xe cần điều chỉnh linh hoạt theo từng thị trường.

Nguyên nhân chính đến từ màn hình cảm ứng. Chúng cho phép hãng xe loại bỏ cụm đồng hồ, nút và công tắc vật lý, qua đó tiết kiệm chi phí, giảm lượng vật liệu sử dụng và, theo một số người, tạo cảm giác thẩm mỹ hiện đại. Phần mềm cũng có thể được cập nhật từ xa, giúp hãng xe duy trì sự cải tiến liên tục.

Cá nhân tôi không phải người bảo thủ. Tôi thích màn hình và hệ thống hiển thị HUD trên kính lái khi dẫn đường. Trong chuyến du lịch gần đây, chiếc xe thuê có sạc điện thoại không dây, và tôi thấy điều đó thật tiện lợi.

Nhưng khi các hãng quá phụ thuộc vào màn hình, họ đã đánh đổi trải nghiệm người dùng. Việc phải lục lọi hệ thống giải trí chỉ để điều chỉnh vài tính năng cơ bản thật sự gây ức chế. Phần lớn tài xế ở Anh cho biết họ thích nút bấm vật lý hơn, và họ hoàn toàn có lý. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng những thao tác như chuyển kênh radio tốn nhiều thời gian hơn khi thực hiện qua màn hình cảm ứng.

Ngay cả Jony Ive, cựu giám đốc thiết kế của Apple và là người đặt nền móng cho thiết kế smartphone hiện đại, cũng bày tỏ sự nghi ngại khi ô tô quá lệ thuộc vào màn hình.

Đáng tiếc, nhiều thương hiệu vốn nổi tiếng vì chú trọng an toàn như Volvo cũng đang chạy theo xu hướng này. Mẫu SUV điện nhỏ EX30 đặt đồng hồ tốc độ ở giữa màn hình trung tâm, nơi cũng là khu vực điều khiển các tính năng như nhiệt độ và tốc độ quạt. Dù người lái có thể ra lệnh bằng giọng nói, họ vẫn cần dùng đến màn hình cảm ứng chỉ để mở hộc đựng đồ.

Tôi hiểu vì sao nhiều tài xế cảm thấy bất mãn: Chiếc xe hiện đại liên tục nhắc họ giữ tập trung, không chạy quá tốc độ, nhưng lại tích hợp đầy những tính năng dễ khiến họ phân tâm. Khảo sát cho thấy nhiều tài xế vẫn chọn tắt hệ thống hỗ trợ lái, dù đây là trang bị bắt buộc trên xe mới theo quy định của EU.

“Vấn đề không nằm ở công nghệ, mà ở cách triển khai và hướng dẫn sử dụng,” Ben Townsend, giám đốc bộ phận ô tô tại Thatcham Research, nhận định. Đây là tổ chức do ngành bảo hiểm thành lập nhằm giảm chi phí bồi thường. “Một số hãng xe đã chứng minh rằng họ hoàn toàn có thể tích hợp các tính năng này mà không làm phiền người dùng.”

Dù vậy, nút bấm đang dần quay trở lại. Từ năm sau, các hãng xe sẽ khó đạt điểm an toàn tối đa trong hệ thống đánh giá Euro NCAP nếu không trang bị nút vật lý cho những tính năng quan trọng như đèn khẩn cấp.

Ferrari không phải hãng duy nhất đón đầu xu hướng “retro nhẹ” này. Sau khi bị chỉ trích vì giao diện số và thanh cảm ứng trên các dòng xe điện đầu tiên, Volkswagen đã tuyên bố đưa nút bấm vật lý trở lại. Hyundai Motor và Mercedes-Benz cũng đang làm điều tương tự. Dù điều này sẽ khiến chi phí và độ phức tạp tăng lên trong bối cảnh toàn ngành đang hoạt động với biên lợi nhuận thấp, trừ Ferrari, thì đây vẫn là khoản đầu tư đáng giá.

Một số lựa chọn thiết kế còn gây hậu quả nghiêm trọng hơn. Cuộc điều tra của Bloomberg về tay nắm cửa điện tử của Tesla cho thấy thiết kế phẳng khiến tài xế và lực lượng cứu hộ gặp khó khăn trong các tình huống khẩn cấp hoặc khi xe mất điện. Dù kiểu tay nắm chìm giúp cải thiện khí động học và tạo vẻ hiện đại, nó đang bị các cơ quan quản lý chú ý. Volkswagen gần đây đã công khai chỉ trích thiết kế này, còn nhà chức trách Trung Quốc thì đang cân nhắc cấm hoàn toàn loại tay nắm ẩn. Tesla hiện cũng đang nghiên cứu lại hệ thống mở cửa khẩn cấp để dễ sử dụng hơn.

Chừng nào ô tô vẫn cần người lái, các hãng vẫn phải cân bằng giữa thẩm mỹ, hiệu suất và công nghệ số với sự an toàn và tính tiện dụng. Làm mọi thứ bằng màn hình cảm ứng, hay thiết kế lại cả… tay nắm cửa, đôi khi chỉ khiến mọi việc phức tạp hơn là cần thiết.