Hình tượng “Asian aunty” (những bà dì châu Á) không chỉ phản ánh những định kiến giới tính cá nhân mà còn là lời mời gọi phân biệt tuổi tác. Từ “aunty” được dùng như một biểu tượng tôn kính, nhưng đã trở thành cách để chỉ trích phụ nữ “hết thời”. Thật không hiếm gặp các bạn trẻ gọi đồng nghiệp hoặc bạn bè lớn tuổi là “aunty” với ý chỉ trích, chỉ nói nửa đùa. Tuy nhiên, một số phụ nữ châu Á đang thay đổi câu chuyện đó, tạo nên những hình mẫu lão hóa mới.

Về chính trị, họ đang trở nên quan trọng. Phụ nữ đang tham gia bầu cử ở mức cao hơn bao giờ hết. Các đảng chính trị từ Ấn Độ đến Indonesia — nơi phụ nữ chiếm một nửa dân số bầu cử — đã bắt đầu nhấm tới đối tượng cử tri nữ. Các chính phủ trong khu vực cũng nên lưu ý đến lực lượng đang ngày càng mạnh mẽ này.

Về kinh tế, đây cũng là động thái hợp lý. Đến năm 2050, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ đạt 2,1 tỉ tổng cầu, phần lớn trong số đó là phụ nữ. Họ giữ vai trò trọng yếu trong xã hội, như những người cung cấp dịch vụ chăm sóc trẻ em, người già, và lào động gia đình. Những công việc không được trả lương hoặc trả lương thấp này giúp gia đình họ làm việc và tiết kiệm nhiều hơn, gián tiếp đóng góp vào tăng trưởng GDP. Tuy nhiên, họ thường bị loại trừ kinh tế, gạt ra ngoài xã hội, và dễ bị lạm dụng, bỏ bê hoặc bóc lột.

Lão hóa có thể là điều đáng ngại. Ngoài những suy thoái về thể chất và tinh thần, một trong những khía cạnh đáng xúc phạm nhất là sự phân biệt tuổi tác. Theo Báo cáo Toàn cầu về Phân biệt Tuổi tác năm 2021 của Tổ chức Y tế Thế giới, có một nửa dân số mang định kiến về tuổi tác. Đây là một trong những định kiến được chấp nhận một cách bình thường nhất trong xã hội, dựa trên khái niệm "khác biệt hóa," nơi chúng ta xem một nhóm người là khác biệt với chính mình.

Mỉa mai thay, phần lớn chúng ta sớm muộn gì cũng sẽ già — hoặc trở thành thế hệ "boomer" — sớm hay muộn.

Sự thành kiến đặc biệt đối với phụ nữ, những người phải đối diện với khó khăn kép là phân biệt tuổi tác và giới tính, nổi bật những thiếu sót trong việc đại diện trên truyền thông, và thường bị lờ lại trong các không gian tiêu dùng, xã hội và công cộng. Chúng ta còn bị "lão hoá," bị cho là kém cói, như nghiên cứu này đã chỉ ra.

Tâm lý này còn nghiêm trọng hơn trong các nền văn hóa châu Á, như Geetanjali Shree viết trong tiểu thuyết Tomb of Sand, đoạt giải Booker Quốc tế năm 2022. Tác phẩm của bà khám phá các chủ đề về sự vô hình của phụ nữ Ấn Độ, điều thường bị xem như là một trạng thái tự nhiên, nơi mà bất chấp nhiều tiến bộ, nam giới vẫn là ưu tiên trong gia đình và xã hội. Những quan sát của Shree về đời sống bí mật của phụ nữ được phân tán trong các tác phẩm của bà. "Chúng tôi luôn biết mẹ có cột sống yếu," cuốn tiểu thuyết đầu tay Mai (Silently Mother) mở đầu. "Những người luôn cúi mình đều gặp vấn đề này."

Việc đối mặt với điều cấm kỵ về tuổi tác cũng là động lực đằng sau nội dung trên mạng xã hội của Lisa Ray. Nữ diễn viên, tác giả và doanh nhân người Ấn Độ đã tái định hình bản thân ở độ tuổi ngoài 50, phá vỡ những định kiến tiêu cực về phụ nữ "ở một độ tuổi nhất định."

"Ở Ấn Độ, tình trạng kỳ thị tuổi tác cực đoan tồn tại," bà chia sẻ từ Dubai, nơi bà hiện đang sinh sống. "Những bình luận trên mạng thường như ‘dì già, sao bà lại mặc cái này?’ Đó là thái độ chung. Phụ nữ ở một độ tuổi nhất định được kỳ vọng phải xuất hiện theo một cách cụ thể, biết vị trí của mình và tuân theo kịch bản. Xã hội không thích khi họ khác biệt."

Những người lớn tuổi từng được tôn trọng trong các nền văn hoá đề cao trí tuệ như ở Ấn Độ, Ray nói thêm, nhưng giờ đây điều đó không còn nữa. Phụ nữ ở độ tuổi đó thường được giải phóng khỏi trách nhiệm của mình, và do đó có thể giúp truyền lại những bài học cuộc sống cho thế hệ sau. "Thay vào đó, bây giờ bạn có hình tượng người phụ nữ già cỗi, thay cho hình ảnh một người phụ nữ khôn ngoan," bà nói thêm.

Ray không phải là người duy nhất. Nghệ sĩ ẩn danh người Singapore có tên "niceaunties" đang sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo ra một "không gian dì" ảo nhằm thay đổi hoàn toàn định kiến này. "Tôi đoán ý tưởng ở đây là, hãy làm bất cứ điều gì bạn muốn," bà nói trong một podcast gần đây. "Với tôi, đó mới thực sự là làm một người dì."

Sự ám ảnh với tuổi trẻ và nỗi ám ảnh về phụ nữ trẻ tuổi, kết hợp với quan điểm lỗi thời về những phụ nữ lớn tuổi, đã ăn sâu vào nền văn hóa tôn sùng tuổi trẻ của chúng ta. Điều này khiến trải nghiệm già đi trở thành một hành trình đầy tủi nhục, bị khuếch đại bởi sự thiếu vắng cơ hội trong môi trường làm việc và trước công chúng.

Đối với phần lớn phụ nữ châu Á, đặc biệt ở các nền kinh tế mới nổi với dân số lớn như Ấn Độ và Indonesia, phần đông không bao giờ có cơ hội vươn lên. Đây là một đặc quyền dành cho số ít, những người có điều kiện và trình độ để thể hiện bản thân.

Tuy vậy, những phụ nữ như Aman và Ray đang góp phần xây dựng một câu chuyện mới cho thế hệ phụ nữ lớn tuổi châu Á: ột câu chuyện không chấp nhận việc phai mờ trong bóng tối. Vì thế, trong năm 2025, tôi muốn đề nghị rằng nếu bạn là một "dì" (giống như tôi), hãy tự hào với danh hiệu đó, trở thành bất kỳ ai bạn muốn, và từ chối tuân theo những khuôn mẫu cứng nhắc. Thế hệ kế tiếp sẽ biết ơn chúng ta vì điều đó.