Sau hơn một thập kỷ rút khỏi thị trường năng lượng, ông Daken Engmann, 51 tuổi, quyết định quay trở lại.

Cựu chuyên gia giao dịch từng làm việc tại JPMorgan nghỉ việc vào năm 2011 và chuyển đến Ireland. Tại đây, ông mua một trang trại rộng 53 mẫu ở vùng núi Wicklow, phía Nam Dublin, để nuôi bò Dexter hữu cơ.

Giờ đây, ông nhận thấy cơ hội quay lại làm việc. Làn sóng năng lượng tái tạo đang làm đảo lộn cấu trúc thị trường điện châu Âu và thường xuyên đẩy giá xuống dưới 0. Các nhà giao dịch giàu kinh nghiệm đang đổ xô vào hợp đồng ngắn hạn, khiến khối lượng giao dịch trong ngày và giao dịch ngày hôm sau đạt mức kỷ lục trong năm ngoái.

Để bắt kịp thị trường hiện tại, Engmann đã quay lại trường học. Ông đang hoàn tất chương trình thạc sĩ kinh tế lượng, đồng thời học thêm kỹ năng lập trình để xử lý khối dữ liệu khổng lồ — nền tảng của giao dịch hiện đại.

Không chỉ riêng ông nhìn thấy cơ hội. Từ các trung tâm giao dịch tại Đan Mạch và Geneva đến các tập đoàn điện lực và quỹ đầu cơ, nhiều tổ chức đang mở rộng đội ngũ để tham gia thị trường điện ngắn hạn. Cuộc chạy đua tuyển dụng chuyên gia giao dịch, kỹ sư và nhà phân tích đã tạo nên một cuộc chiến nhân sự, đẩy mức lương lên cao trong khi nguồn nhân lực giàu kinh nghiệm vẫn còn hạn chế.

“Không dễ để làm được việc này, nhưng tôi thấy rõ ràng đây là lĩnh vực có khả năng sinh lời tốt,” Engmann nói. Ông hiện đang đàm phán để nhận một vị trí giao dịch mới. “Đó là lý do nhiều người chấp nhận rủi ro và tham gia đầu cơ.”

Thị trường điện khác biệt so với dầu mỏ, kim loại hay nông sản ở chỗ khối lượng dữ liệu quá lớn. Biến động về gió, ánh nắng, nhiệt độ; sản lượng từ nhà máy nhiên liệu hóa thạch và hạt nhân; nhu cầu tiêu thụ thay đổi liên tục — tất cả đều ảnh hưởng đến giao dịch. Ngoài ra, các hợp đồng điện có thể kéo dài đến vài năm hoặc chỉ còn 15 phút trước thời điểm phát điện, khiến số điểm dữ liệu mỗi ngày lên tới hàng ngàn.

Cơn sốt giao dịch

Biến động liên tục cũng mở ra nhiều cơ hội sinh lời. Đây là một bức tranh rất khác so với vài năm trước, khi thị trường chủ yếu dựa vào các vị thế dài hạn, thường giữ vốn lên tới hàng triệu euro. Giao dịch ngắn hạn đòi hỏi ít vốn hơn, rủi ro nhỏ hơn và cho phép nhiều người tham gia thị trường có khối lượng lớn và biến động cao hơn.

Một trong những điểm nổi bật là giá âm. Hiện tượng này xuất phát từ việc sản lượng năng lượng sạch tại châu Âu tăng vọt, khiến lưới điện bị quá tải. Tại Đức, sự kết hợp giữa công suất điện mặt trời tăng mạnh và nhiều tuần nắng liên tục khiến giá điện rơi xuống dưới 0 tới 131 lần trong tháng 5 — mức cao kỷ lục, theo sàn giao dịch Epex Spot.

“Biến động như vậy mang lại nhiều rủi ro, nhưng nếu bạn giỏi giao dịch trong môi trường này, thì đây là cơ hội lớn,” ông Tim Kummerfeld, trưởng bộ phận giao dịch điện trong ngày tại công ty Danske Commodities ở Aarhus, Đan Mạch, nhận định.

Thành phố Aarhus đã trở thành trung tâm giao dịch năng lượng, nơi các chuyên gia làm việc liên tục để giành lợi thế thị trường, thực hiện hàng chục nghìn lệnh mỗi ngày nhờ các thuật toán tinh vi.

Ông Kummerfeld làm việc cùng các giao dịch viên cấp cao khác trong một không gian khép kín, mỗi người dõi theo nhiều màn hình hiển thị thông tin giá, thời tiết, cung cầu. Giao dịch diễn ra liên tục mỗi vài giây — khoảng 90% được phần mềm tự động xử lý theo biến động trong ngày.

Ở một góc khu làm việc là nhà khí tượng học, người liên tục theo dõi hình ảnh vệ tinh về thời tiết trong khu vực. Nếu có hiện tượng bất thường như mây kéo đến nhanh chóng, chuyên gia này sẽ lập tức cảnh báo cho giao dịch viên gần đó về khả năng giá điện sắp thay đổi.

Các quỹ phòng hộ tuyển người ồ ạt

Biến động giá mạnh đã thu hút sự tham gia của các quỹ phòng hộ. Trong năm nay, Millennium Management đã tuyển dụng Martin Thyrsgaard — cựu chuyên gia tại InCommodities ở Aarhus — cho mảng giao dịch điện ngắn hạn bằng thuật toán. Balyasny Asset Management cũng đang xây dựng một bộ phận chuyên giao dịch điện và khí đốt tại Đan Mạch, trong khi Qube Research & Technologies đã tăng nhân sự cho thị trường điện trong ngày.

“Trong giao dịch ngắn hạn, người có kinh nghiệm hiện rất khan hiếm,” ông Jonathan Funnell, đối tác điều hành tại Modus Search Partners ở London, cho biết. “Các công ty đang trả mức lương cao hơn cho ứng viên ít kinh nghiệm hơn.”

Millennium và Balyasny từ chối bình luận. Qube không phản hồi yêu cầu.

Ông Funnell cho biết một nhà giao dịch định lượng giỏi có thể nhận lương cơ bản vượt 200.000 euro (tương đương 230.000 USD), chưa kể ít nhất 10% lợi nhuận từ sổ giao dịch của họ, có thể đem lại thêm từ 1 - 2 triệu euro tiền thưởng. Kiến thức về mô hình dữ liệu, thuật toán và lập trình là yếu tố then chốt.

“Ngày nay không ai giao dịch theo cảm tính nữa,” ông Martijn Hagens, giám đốc thị trường của hãng tiện ích Thụy Điển Vattenfall, nhận xét. Trước đây, con người ra quyết định có sự hỗ trợ của máy móc, nhưng hiện nay máy móc là bên đưa ra quyết định — và “việc đó cần được giám sát.”

Điện mặt trời gây biến động lớn

Khung giờ từ 13 đến 14 giờ thường là lúc nắng gắt nhất và cũng là khi giá điện sụt mạnh nhất. Ngày 11.5, giá điện tại Bỉ trong khung giờ này đã giảm xuống âm 462,33 euro mỗi megawatt-giờ. Ngày hôm đó, sản lượng điện mặt trời gần đạt mức cao nhất lịch sử, cung cấp đến 86% tổng nhu cầu.

Nguyên nhân chính khiến thị trường ngắn hạn biến động mạnh là hiện vẫn chưa có phương án lưu trữ điện hiệu quả, trong khi các hệ thống pin quy mô lớn tại châu Âu còn ở giai đoạn sơ khai. Giao dịch liên tục là cần thiết để giữ cân bằng cung cầu.

Các giao dịch cũng phản ánh biến động trong dự báo sản lượng năng lượng tái tạo, vì ước tính sản lượng điện gió và mặt trời rất khó chính xác nếu vượt quá vài ngày. Chỉ một thay đổi nhỏ trong vài giờ cũng có thể khiến giá biến động mạnh.

Theo sàn Epex Spot, hoạt động giao dịch trên thị trường điện trong ngày tại châu Âu trong tháng 5 đã gần gấp đôi so với ba năm trước. Dữ liệu từ công ty tư vấn ICIS cũng cho thấy các hợp đồng kỳ hạn ngắn như hợp đồng tháng đang dần chiếm tỉ trọng lớn hơn. Tại InCommodities, tổng khối lượng giao dịch điện tăng 38% trong năm ngoái.

Tính đến năm 2024, sản lượng điện mặt trời toàn cầu đã tăng với tốc độ nhanh nhất trong sáu năm trở lại đây, với Đức dẫn đầu tại châu Âu.

BloombergNEF dự báo, Đức sẽ bổ sung 17 gigawatt công suất điện mặt trời vào năm 2025 — một con số chưa từng có — và phá vỡ kỷ lục đó mỗi năm cho đến ít nhất năm 2030. Điều này đồng nghĩa các nhà máy điện truyền thống chạy bằng nhiên liệu hóa thạch — vốn có thể hoạt động bất kể thời tiết hay thời gian — sẽ dần bị loại bỏ. Các nhà giao dịch có thể tận dụng thay đổi trong dự báo hàng ngày để kiếm lời.

“Điện mặt trời đang dần thay thế các nguồn phát có khả năng điều chỉnh linh hoạt,” ông Edoardo Simioni, giám đốc giao dịch tại Reel ApS, một công ty ở Đan Mạch, cho biết. “Ít linh hoạt hơn đồng nghĩa với biến động cao hơn.”

Rủi ro tăng

Tình trạng này cũng khiến thị trường khó đoán hơn. Theo ông Kenneth Sondergaard, giám đốc giao dịch điện trong ngày tại InCommodities, thanh khoản thường cạn kiệt mỗi khi giá rơi xuống dưới 0.

“Thực tế là biến động tạo ra cơ hội, nhưng cũng khuếch đại rủi ro,” ông nói. “Lợi nhuận mà chúng tôi kiếm được phản ánh năng lực hoàn thành vai trò: giúp ổn định thị trường.”

Giá điện âm có khả năng sẽ kéo dài trong vài năm tới, nhưng có thể giảm dần khi hệ thống lưu trữ điện được triển khai rộng khắp.

Về dài hạn, công nghệ lưu trữ sẽ thay đổi thị trường điện giống như cách điện gió đã làm trong hai thập kỷ qua và điện mặt trời trong năm năm gần đây, theo ông Engmann — người đang viết luận văn thạc sĩ về khả năng sinh lời của pin lưu trữ năng lượng.

“Pin đang nhanh chóng chuyển từ một giải pháp phục vụ ngách thành một công cụ phổ biến với tiềm năng lợi nhuận lớn,” ông nói.

— Với sự hỗ trợ của Eva Brendel