Các diễn biến nối tiếp tại Bangkok cho thấy con đường giành quyền kiểm soát chính trị sẽ rất phức tạp, sau khi tòa án phế truất Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra tuần trước vì vi phạm đạo đức, làm bùng phát cuộc chạy đua liên minh.

Đảng Nhân dân cải cách tuyên bố sẽ ủng hộ chính trị gia bảo thủ Anutin Charnvirakul lập chính phủ, với điều kiện ông sẽ kêu gọi bầu cử trong vòng bốn tháng sau khi nhậm chức. Với vị thế là đảng lớn nhất và đóng vai trò “cầm cân nảy mực”, lực lượng này kỳ vọng sẽ thắng lớn trong cuộc bầu cử hạ viện, nơi lựa chọn thủ tướng.

Nhưng chỉ vài phút sau, đảng Pheu Thai đối thủ, vốn vẫn kiểm soát chính phủ lâm thời, thông báo sẽ tìm cách giải tán quốc hội. Động thái này cần sự chuẩn thuận của hoàng gia và vấp phải những bất định pháp lý. Nếu được phê chuẩn, kế hoạch có thể chặn đứng con đường lên lãnh đạo của Anutin.

Diễn biến này khiến cuộc bỏ phiếu chọn thủ tướng, vốn được kỳ vọng diễn ra ngay trong ngày thứ Năm, trở nên mơ hồ, mở ra nhiều khả năng khiến tiến trình chính trị rơi vào bế tắc mới. Các trưởng khối chính phủ và đối lập dự kiến họp trong chiều thứ Tư sau khi đảng Bhumjaithai của Anutin yêu cầu sớm quyết định vấn đề bầu thủ tướng.

“Chúng ta có thể sẽ chứng kiến thêm nhiều hỗn loạn trong vài tuần tới, tình hình rất rối ren,” Napon Jatusripitak, điều phối viên Chương trình Nghiên cứu Thái Lan tại Viện ISEAS-Yusof Ishak, nhận định. “Dù động thái của Đảng Nhân dân được quảng bá như nỗ lực tháo gỡ bế tắc, trên thực tế nó lại tạo ra sự hỗn loạn hiện nay.”

Chỉ số chứng khoán chuẩn tăng tối đa 1,1% nhờ kỳ vọng bầu cử, trong khi lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm giảm 1 điểm cơ bản xuống 1,24%. Đồng baht gần như đi ngang so với đô la Mỹ.

Bob Tachasirinugune, Giám đốc mảng chứng khoán Thái Lan tại Citigroup Inc., cho biết bầu cử dự kiến năm tới đem lại “lộ trình bầu cử rõ ràng thay vì kéo dài bất định”, và lịch sử cho thấy chứng khoán Thái thường tăng trước và sau bầu cử.

Khủng hoảng chính trị nhiều khả năng tiếp tục kéo lùi kinh tế Thái Lan, vốn đang chật vật và thua kém các nước láng giềng, đặc biệt trong bối cảnh chiến tranh thương mại do Tổng thống Mỹ Donald Trump khởi phát. Chính phủ đã dự báo tăng trưởng năm nay chỉ khoảng 2%, chưa bằng một nửa so với Indonesia và Philippines.

Bước đi tiếp theo vẫn chưa rõ ràng, nhất là khả năng quyền Thủ tướng Phumtham Wechayachai của Pheu Thai có thể hợp pháp giải tán quốc hội hay không. Giới chuyên gia chia rẽ về quyền hạn của một lãnh đạo lâm thời. Mọi sắc lệnh cần sự phê chuẩn của Quốc vương Maha Vajiralongkorn và công bố trên Công báo Hoàng gia.

Phumtham cho biết ông đã nộp yêu cầu vào tối thứ Ba: “Điều đó tùy thuộc đặc quyền hoàng gia.”

Diễn biến này có thể bổ sung thêm một chương mới vào lịch sử bất ổn chính trị dài dằng dặc của Thái Lan, nơi nhiều thủ tướng bị phế truất bởi tòa án và quân đội thân hoàng gia.

Paetongtarn, con gái ông Thaksin Shinawatra, trở thành thủ tướng thứ năm có liên hệ với ông và các đảng của ông bị Tòa Hiến pháp phế truất. Đảng Pheu Thai của Thaksin giờ chỉ còn một ứng viên tiềm năng sau khi mất hai thủ tướng chỉ trong một năm.

Lãnh đạo Đảng Nhân dân Natthaphong Ruengpanyawut và Anutin đã ký thỏa thuận bằng văn bản, trong đó nêu rõ điều kiện ủng hộ. Đảng tiến bộ này khẳng định sẽ không tham gia nội các mới và sẽ đưa kiến nghị bất tín nhiệm nếu Anutin không tuân thủ cam kết.

Anutin cho biết nỗ lực giành ghế thủ tướng của ông có sự hậu thuẫn của 289 nghị sĩ hạ viện, trong đó 143 người thuộc Đảng Nhân dân, vượt mức tối thiểu 247 trong tổng số 492 thành viên.

“Trong bốn tháng tại vị, chúng tôi sẽ xử lý những vấn đề cấp bách gồm xung đột với Campuchia, trưng cầu dân ý và các nỗ lực sửa đổi hiến pháp,” Anutin nói. “Chúng tôi muốn đưa Thái Lan thoát khỏi khủng hoảng.”

Dù phiên bản trước của Đảng Nhân dân là Đảng Tiến bước (Move Forward) giành nhiều ghế nhất trong bầu cử 2023, nhưng bị gạt ra đối lập do phe bảo thủ ngăn cản việc nắm quyền. Năm ngoái, Move Forward bị Tòa Hiến pháp giải thể vì cam kết nới lỏng luật khi quân, lãnh đạo và ứng viên thủ tướng duy nhất Pita Limjaroenrat bị cấm chính trị 10 năm.

Đảng Nhân dân, vốn không có ứng viên thủ tướng hợp lệ, vẫn dẫn xa các đối thủ trong nhiều cuộc thăm dò dư luận gần đây, trong đó lãnh đạo Natthaphong được đánh giá là chính trị gia được yêu thích nhất cho chức thủ tướng.

— Có sự hỗ trợ của Marcus Wong, Philip Heijmans và Eduard Gismatullin