Trong bối cảnh công nghệ 5G kết hợp cùng trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành động lực chủ lực cho chuyển đổi số toàn cầu, báo cáo “Tận dụng 5G để thúc đẩy chuyển đổi do AI dẫn dắt tại ASEAN: Những yêu cầu cấp thiết, góc nhìn chính sách và khuyến nghị hành động” của giáo sư Vũ Minh Khương của trường Chính sách công Lý Quang Diệu, đại học Quốc gia Singapore (NUS), nhấn mạnh rằng ASEAN – bao gồm Việt Nam – đang có "cơ hội mang tính thời điểm", đồng thời cũng đứng trước nguy cơ tụt hậu nếu không hành động quyết liệt và phối hợp.

Tốc độ triển khai và sẵn sàng ứng dụng AI tại Việt Nam hiện vẫn ở mức trung bình thấp trong khu vực. Theo báo cáo của trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia ASEAN có mức độ sẵn sàng cho AI thấp, cùng với Campuchia, Lào và Myanmar. Trong khi đó, Singapore, Malaysia và Thái Lan là ba quốc gia dẫn đầu khu vực về cả hạ tầng dữ liệu, đầu tư công nghệ và chính sách hỗ trợ. 

Điều này cho thấy khoảng cách không nhỏ mà Việt Nam cần vượt qua để theo kịp nhóm tiên phong trong khu vực. “Điểm số ở trụ cột Đầu tư công nghệ vẫn là một rào cản mang tính cấu trúc, nhấn mạnh nhu cầu tăng cường hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong nước, thúc đẩy các startup AI và đẩy mạnh hợp tác sâu hơn giữa giới học thuật và doanh nghiệp,” báo cáo chỉ ra. 

Theo dữ liệu của Ericsson năm 2024, tốc độ thâm nhập 5G của Đông Nam Á và châu Đại Dương (bao gồm Việt Nam) đạt 9,4%– thấp hơn nhiều so với mức 23,1% tại Ấn Độ, Nepal và Bhutan. Dự báo đến năm 2030, tỉ lệ này sẽ tăng lên 51,5% – nhưng vẫn thua xa mức 74% của nhóm Ấn Độ - Nepal - Bhutan, 88,8% của Trung Quốc và trung bình toàn cầu là 76,2%.

Tính đến năm 2024, tốc độ Internet di động trung bình của Việt Nam đạt 54,8 Mbps, xếp thứ năm trong ASEAN, sau Singapore, Malaysia, Brunei và Thái Lan, nhưng cao hơn mức trung vị toàn cầu (50,8 Mbps). Ở mảng Internet băng thông rộng cố định, Việt Nam đạt 153,3 Mbps – đứng thứ ba trong khu vực sau Singapore và Thái Lan – cao hơn cả trung vị toàn cầu (69,4 Mbps) và ASEAN (84,9 Mbps).

Về mức độ ứng dụng số trong đời sống, tính đến năm 2024, 61% người trưởng thành tại Việt Nam đã thực hiện thanh toán kỹ thuật số — cao hơn mức trung bình khu vực là 54%, vượt qua Malaysia (57%) và Indonesia (47%). Tỉ lệ người có tài khoản kỹ thuật số tại Việt Nam cũng đạt 60%, cao hơn nhiều so với Philippines (37%) và Lào (30%), theo báo cáo Global Findex mới ra mắt tháng 7 của Ngân hàng thế giới. Mức độ sử dụng internet trong dân đạt 79%, vượt trung vị toàn cầu (66%) nhưng vẫn thấp hơn các quốc gia cùng khu vực như Thái Lan (88%), Malaysia (97%) và Brunei (98%).

Về mặt chiến lược, Việt Nam đã triển khai chương trình Chuyển đổi số Quốc gia đến 2025, tầm nhìn 2030, hướng tới xây dựng chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Tuy vậy, theo giáo sư Vũ Minh Khương, chiến lược này cần được cụ thể hóa hơn nữa thông qua việc phát triển lộ trình AI-5G rõ ràng và có khả năng thực thi cao, đồng thời tích hợp cả hệ sinh thái công – tư và khu vực học thuật. 

Báo cáo khuyến nghị các nước ASEAN, cũng như Việt Nam, cần thiết lập cơ quan chuyên trách về AI-5G để điều phối chính sách và đầu tư, phát triển hệ sinh thái AI-5G năng động/ Theo đó, tập trung vào các ứng dụng tạo giá trị thực tế như sản xuất thông minh, nông nghiệp chính xác hay y tế từ xa, đồng thời cải cách chính sách phổ tần để đảm bảo truy cập phổ thông và khuyến khích đổi mới. Đào tạo lực lượng lao động sẵn sàng cho chuyển đổi số – với AI và 5G là trọng tâm – cũng là một ưu tiên, bên cạnh việc tăng cường hợp tác nội khối ASEAN để tiêu chuẩn hóa và tạo quy mô triển khai đủ lớn.