Ba quốc gia này cũng đang triển khai các biện pháp bảo hộ để chặn nguồn cung thép giá rẻ từ Trung Quốc, với Mexico tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, Canada áp dụng thuế 25% với thép Trung Quốc và Brazil điều tra thuế chống bán phá giá.

Các động thái nhằm ngăn chặn nhập khẩu thép Trung Quốc có thể giúp các nước này tăng vị thế đàm phán với Mỹ, nhưng có thể sẽ không khiến Trump nhượng bộ, vì chính quyền của ông coi thuế thép là yếu tố then chốt để bảo vệ an ninh quốc gia và thúc đẩy sản xuất nội địa.

Khi chính sách thương mại của Donald Trump giáng đòn nặng nề vào các nhà sản xuất thép trên toàn thế giới, các quốc gia như Mexico, Brazil và Canada đang phản công, nhưng Mỹ không phải là mục tiêu duy nhất của họ.

Trong khi cả ba nước đều tìm cách đàm phán với chính quyền Trump để giảm mức thuế lên tới 50% được áp hồi tháng 6 đối với thép nhập khẩu vào Mỹ, họ cũng tập trung thúc đẩy nhu cầu nội địa để bù đắp sự sụt giảm xuất khẩu. Điều đó có nghĩa là chặn dòng thép giá rẻ từ Trung Quốc đang đe dọa đẩy các nhà sản xuất trong nước ra khỏi thị trường nội địa.

Mexico trong tháng này đã công bố kế hoạch tăng thuế đối với hàng hóa từ Trung Quốc, bao gồm thép, lên tới 50%. Canada cũng áp dụng các biện pháp bảo hộ, và tại Brazil, các nhà sản xuất thép đang kêu gọi chính phủ áp thêm rào cản thương mại với nguồn cung nước ngoài. Ba nước này chiếm 38% lượng thép nhập khẩu của Mỹ trong tháng 7 và khoảng một nửa vào năm ngoái.

“Chúng ta cần các biện pháp phòng vệ thương mại nhanh chóng và hiệu quả,” Marco Polo de Mello Lopes, người đứng đầu hiệp hội ngành Instituto Aco Brasil, phát biểu tại một hội nghị tháng trước. Ông cho biết thép Trung Quốc hiện chiếm 65% thị phần nhập khẩu của Brazil. “Thách thức lớn là giành lại một phần ba thị trường mà chúng ta đã mất vào tay nhập khẩu mang tính săn mồi.”

Theo Bộ Thương mại Trung Quốc, hôm thứ Năm, Trung Quốc đã bắt đầu điều tra các rào cản thương mại và đầu tư đối với các biện pháp của Mexico. Cuộc điều tra dự kiến kết thúc trong vòng 6 tháng, nhưng có thể được gia hạn thêm tối đa 3 tháng.

Các biện pháp chặn thép Trung Quốc có thể giúp ba quốc gia này tăng vị thế đàm phán với Mỹ. Thuế của Trump áp lên các nước láng giềng ở châu Mỹ diễn ra đồng thời với cuộc chiến thương mại rộng hơn của chính quyền ông với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, một phần nhằm ngăn chặn dòng hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc chảy tới các nước trên toàn cầu. Theo Hiệp hội Thép Thế giới, thép Trung Quốc chiếm hơn một nửa thị trường thép toàn cầu vào năm ngoái.

Tuy nhiên, xu hướng bảo hộ gia tăng ở châu Mỹ, đảo ngược nhiều thập kỷ toàn cầu hóa và gắn kết xuyên biên giới trong khu vực, có thể sẽ không thuyết phục được Trump nhượng bộ. Trong khi một số quốc gia đã giành được cắt giảm thuế hoặc miễn trừ cho một số mặt hàng, tổng thống Mỹ cho rằng thuế thép là chìa khóa để bảo vệ an ninh quốc gia và thúc đẩy sản xuất nội địa. Chính sách thương mại của ông đang củng cố ngành thép tại Mỹ trong khi giáng đòn mạnh vào các nhà sản xuất ở nước ngoài, tái định hình chuỗi cung ứng khi các công ty gấp rút tìm cách tránh các khoản thuế nặng đối với đầu vào và xuất khẩu.

Một người phát ngôn của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Kể từ khi Trump công bố thuế thép, khối lượng thép từ Canada và Brazil sang Mỹ đã giảm mạnh. Dữ liệu của Cục Thống kê Mỹ cho thấy, nhập khẩu từ hai nước này trong tháng 7 giảm lần lượt 45% và 27% so với cùng kỳ năm ngoái. Mexico chưa cảm nhận đầy đủ tác động của thuế nhờ tồn kho, khi lượng thép xuất sang Mỹ tăng 50% trong tháng 7.

Tuy nhiên, thiệt hại trong các ngành công nghiệp tại Mexico, Canada và Brazil đã lan rộng.

Algoma Steel Group Inc., đơn vị vận hành một nhà máy lớn ở Ontario, đã dừng xuất khẩu thép sang Mỹ, giám đốc điều hành cho biết với Bloomberg. Công ty đường sắt Canadian Pacific Kansas City Ltd. cũng buộc phải ngừng vận chuyển thép qua biên giới, vốn chiếm 41% doanh thu từ kim loại, khoáng sản và sản phẩm tiêu dùng. Còn Gerdau SA của Brazil đã hủy kế hoạch đầu tư khoảng 600 triệu USD vào một nhà máy thép mới ở Mexico.

Trong khi một số khách hàng Mỹ vẫn dựa vào tồn kho để giảm bớt tác động từ nguồn cung giảm hoặc được bảo vệ bởi hợp đồng ký trước khi có thuế, năm tới có thể sẽ khó khăn hơn khi lượng dự trữ cạn kiệt và thép ngoại trở nên quá đắt.

Trong nửa đầu năm, gần 750 triệu USD dự án đã bị hủy bởi 7 công ty thép lớn nhất Mexico, và ít nhất 4.000 việc làm trực tiếp đã mất đi, một nguồn tin am hiểu cho biết, yêu cầu ẩn danh vì thông tin chưa công khai. Nhu cầu thép của Mexico giảm 8,1% trong giai đoạn đó, theo số liệu của Phòng Thương mại Sắt và Thép Quốc gia (Canacero).

Hiệp hội thép này hoan nghênh nỗ lực của chính phủ Mexico trong việc kiềm chế thép Trung Quốc bằng thuế cao hơn. “Điều cần thiết là phải có các biện pháp bảo vệ sản xuất trong nước, thúc đẩy năng lực cạnh tranh và bảo vệ việc làm,” Canacero cho biết trong một thông cáo tháng 9.

Mặc dù mức thuế tiêu đề là 50%, các nước thực tế phải chịu thuế suất hiệu quả thấp hơn. Với sắt và thép trong tháng 7, mức này dưới 30% đối với Canada, Mexico và Brazil, theo dữ liệu Bloomberg, bao gồm cả các miễn trừ đã đàm phán. Mexico và Canada được bảo vệ tương đối nhờ miễn trừ cho kim loại “nấu chảy và đúc” tại Mỹ, cũng như miễn thuế với thành phần không phải kim loại, theo phân tích của Bloomberg Economics.

Mỹ vẫn là nước nhập khẩu ròng thép, và sẽ cần tiếp tục mua thép nước ngoài trừ khi ngành trong nước mở rộng quy mô lớn. Số phận cuối cùng của thuế thép của Trump vẫn chưa chắc chắn sau khi Tòa án Tối cao đồng ý xem xét liệu các loại thuế này có hợp pháp hay không.

Trong ngắn hạn, các biện pháp bảo hộ nhằm vào Trung Quốc đang ngày càng lan rộng khi ngành thép ở châu Mỹ lao đao vì thuế của Trump.

Ngoài việc Mexico tăng thuế thép Trung Quốc, chính phủ nước này còn điều tra các “nhà máy thép ma”, những cơ sở chỉ tồn tại trên giấy ở châu Á để che giấu nhập khẩu nhằm né thuế hoặc lệnh trừng phạt. Chính phủ đã ngăn chặn nhập khẩu từ hơn một ngàn “nhà máy thép ma”, trong đó 40% có liên quan tới Trung Quốc, 10% Ấn Độ và 6% Iran, theo lời Luis Rosendo Gutiérrez Romano, Thứ trưởng Kinh tế phụ trách thương mại, trong một cuộc phỏng vấn tháng 8.

Canada đã áp thuế 25% với thép Trung Quốc và trong tháng 7 đã thắt chặt hạn ngạch thuế quan để hạn chế thêm nhập khẩu từ các nước không phải đối tác Mỹ. Chính phủ cũng áp thêm phụ thu 25% với thép từ bất kỳ quốc gia nào, trừ Mỹ, nếu có thành phần thép được “nấu chảy và đúc” ở Trung Quốc.

Các công ty ký hợp đồng với chính phủ Canada cũng sẽ phải mua thép từ nhà sản xuất trong nước khi quốc gia này tăng chi tiêu cho quốc phòng, hạ tầng và nhà ở. Tuy nhiên, nhiều nhà sản xuất thép Canada sẽ phải chuyển hướng sang các lĩnh vực sản xuất mới — Canada không sản xuất thép dầm, trong khi lại dư thừa thép cuộn được dùng trong nhiều sản phẩm như ô tô.

Chính phủ Canada đã công bố gói hỗ trợ tài chính trị giá 1 tỉ CAD (727 triệu USD) để giúp các dự án đầu tư, và đang xem xét thêm các biện pháp khác, Bộ trưởng Công nghiệp Melanie Joly cho biết với Bloomberg tháng trước. Bà cũng nêu bật thỏa thuận giữa Swebor Stal Svenska AB của Thụy Điển và Roshel Inc. của Canada để sản xuất thép chống đạn tại một cơ sở mới.

Brazil trong khi đó đang điều tra liệu có cần áp thuế chống bán phá giá với 25 loại sản phẩm thép từ Trung Quốc hay không. Chính phủ đã áp dụng cơ chế hạn ngạch thuế quan để hạn chế nhập khẩu một số sản phẩm thép và hỗ trợ nhà máy nội địa, nhưng ngành công nghiệp cho rằng biện pháp này không hiệu quả.

Trong bài phát biểu cuối tháng 7, Triệu Minh Cách, Chủ tịch Hiệp hội Sắt Thép Trung Quốc, cảnh báo về khả năng nhiều nước sẽ đưa ra biện pháp bảo hộ do ngập tràn thép Trung Quốc. Ông nói việc xuất khẩu ồ ạt “sản phẩm thép sơ cấp giá trị gia tăng thấp” không phù hợp với chính sách xuất khẩu của Trung Quốc.

Nếu các nước xuất khẩu lớn vào Mỹ thấy “hàng của họ bị chặn vào Mỹ, thì để cân bằng cung cầu trong nước, họ sẽ giảm nhập khẩu từ Trung Quốc,” ông nói.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích và lãnh đạo ngành cho rằng các động thái bảo hộ có thể chưa đủ để xoay chuyển tình thế. Tại Canada, thương mại thép xuyên biên giới đã gần như dừng lại, và ngành này cho biết đã cắt giảm gần 1.000 việc làm.

Algoma, một trong những nhà sản xuất thép lớn nhất Canada, đang từ bỏ thị trường Mỹ vì cho rằng thuế của Trump sẽ tồn tại ít nhất trong trung hạn, Giám đốc điều hành Michael Garcia nói. Công ty đang “đàm phán rất nâng cao” với chính phủ Canada về khoản vay liên bang 500 triệu CAD để hạn chế thua lỗ, ông cho biết thêm.

“Chúng tôi thấy không thể giữ được thị trường Mỹ,” chiếm khoảng 60% doanh thu của Algoma, ông nói

Thị trường Canada đang đối mặt tình trạng dư thừa nguồn cung nước ngoài, chiếm khoảng 65% thép bán ra tại nước này, Garcia cho biết. Algoma đang cố gắng thay thế càng nhiều hoạt động tại Mỹ bằng thị trường nội địa, “nhưng chúng tôi thấy rất, rất khó khăn với động lực thị trường Canada,” ông nói.

Brazil cũng chịu áp lực lớn khi thuế Mỹ khiến Trung Quốc chuyển hướng nguồn cung. ArcelorMittal SA, tập đoàn thép đa quốc gia trụ sở tại Luxembourg, có thể trì hoãn kế hoạch xây dựng nhà máy mới ở Brazil, theo ông Jorge Oliveira, giám đốc chi nhánh Brazil. “Rủi ro đầu tư tồn tại, và nếu nhập khẩu tiếp tục tăng, chúng tôi có thể hoãn lại,” ông nói.

Sự tái cấu trúc thương mại toàn cầu cũng buộc ArcelorMittal ngừng xuất khẩu 400.000 tấn phôi thép sản xuất tại Brazil sang Canada, nước này nay không thể tái xuất sang Mỹ, Oliveira nói.

Chủ tịch Gerdau, Andre Gerdau Johannpeter, cảnh báo tại một hội nghị ở Sao Paulo tháng 8 rằng ngành thép Brazil đang đến gần điểm gãy, với bất kỳ sự sụt giảm nào từ mức công suất hiện tại 66% có thể đe dọa việc làm. “Câu hỏi lớn là việc làm sẽ nằm ở đâu, ở Trung Quốc hay ở Brazil?” ông nói.

Một cuộc xung đột chính trị giữa Brazil và Trump liên quan đến việc đối xử với đồng minh Jair Bolsonaro đã giáng đòn vào nỗ lực của Brazil tìm kiếm thỏa thuận song phương về thuế thép. Kể từ khi Trump áp mức thuế 50% lên hàng hóa Brazil, kênh ngoại giao giữa hai nước đã ngưng trệ, và chỉ nối lại khi căng thẳng giảm, ông Lopes của Instituto Aco Brasil nói.

Barry Zekelman, tỉ phú CEO của Zekelman Industries Inc., nói trong một cuộc phỏng vấn tháng trước rằng các nhà máy thép Canada sẽ không thể tồn tại trừ khi chính sách thương mại Mỹ thay đổi. Công ty ông, một nhà sản xuất ống thép trụ sở tại Chicago, có một nhà máy tại Ontario và sở hữu cổ phần ở Algoma.

Các nhà máy Canada “không thể tồn tại với mức thuế họ đang phải trả,” ông nói. “Họ sẽ phá sản nếu tình trạng này tiếp diễn.”

— Với sự hỗ trợ từ Joe Deaux, Laura Dhillon Kane, Brian Platt, Derek Decloet, Ari Altstedter, và Alfred Cang