Tập đoàn sản xuất giày lớn nhất Ấn Độ Farida Group từng lên kế hoạch xây dựng nhà máy xuất khẩu mới trên khu đất rộng 150 mẫu tại bang Tamil Nadu, miền Nam nước này. Tuy nhiên, kế hoạch đó nhanh chóng bị dừng lại sau tuyên bố từ Washington: Tổng thống Donald Trump thông báo tăng gấp đôi thuế lên 50% với hàng xuất khẩu từ Ấn Độ.

Farida, nhà cung cấp cho các thương hiệu như Cole Haan và Clarks, phụ thuộc vào thị trường Mỹ cho khoảng 60% doanh thu. Cú sốc đến tức thì. Đơn hàng mới biến mất. Dự án trị giá 10 tỉ rupee (tương đương 114 triệu USD) buộc phải đóng băng.

“Với thuế 25%, doanh nghiệp vẫn có thể làm ăn được. Chỉ cần giảm giá một chút, thương lượng với khách hàng, điều chỉnh biên lợi nhuận,” Chủ tịch Rafeeque Ahmed nói. “Nhưng mức thuế 50% thì bó tay.”

Farida không phải là trường hợp cá biệt. Quyết định của ông Trump khiến Ấn Độ trở thành nước có mức thuế xuất khẩu sang Mỹ cao nhất châu Á, đe dọa toàn bộ lĩnh vực sản xuất mà Thủ tướng Narendra Modi đã dành cả thập kỷ để thúc đẩy nhằm cạnh tranh với Trung Quốc. Sáng kiến “Make in India” từng được kỳ vọng sẽ nâng tỉ trọng công nghiệp lên 25% GDP. Tuy nhiên, theo Ngân hàng Thế giới, năm ngoái con số này chỉ đạt 13%, thấp hơn cả mức 16% của năm 2015.

Dù vậy, một số tín hiệu tích cực vẫn xuất hiện. Apple đã mở rộng lắp ráp iPhone tại Ấn Độ, đưa nước này lên vị trí nhà sản xuất smartphone lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc. Ngành dược phẩm và công nghệ xanh cũng ghi nhận nhiều bước tiến. Mỹ, trong nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng theo chiến lược “Trung Quốc + 1”, đã trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất và là một trong những nguồn đầu tư nước ngoài hàng đầu của Ấn Độ.

Tuy nhiên, các thành quả đó đang bị đe dọa. Đợt tăng thuế lần này chưa tác động đến điện thoại và dược phẩm, nhưng phần còn lại trong số 87 tỉ USD hàng hóa Ấn Độ xuất sang Mỹ đều chịu ảnh hưởng.

“Đừng nói đến Trung Quốc + 1 nữa. Giờ người ta đang nghĩ đến Ấn Độ cộng một,” ông Ahmed nhận xét. “Các công ty đã bắt đầu lên kế hoạch rút khỏi Ấn Độ.”

Bộ Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ hiện chưa đưa ra phản hồi chính thức.

Tổng thống Trump cho biết việc tăng thuế nhằm trừng phạt Ấn Độ vì mua dầu giá rẻ từ Nga, điều mà ông cho là đang tài trợ cho cuộc chiến của Tổng thống Vladimir Putin tại Ukraine. Tuy nhiên, Trung Quốc mới là khách hàng mua dầu thô Nga lớn nhất, còn Ấn Độ lại trở thành nền kinh tế lớn duy nhất chịu trừng phạt gián tiếp kiểu này.

Nếu Mỹ giữ nguyên mức thuế 50%, Bloomberg Economics ước tính xuất khẩu từ Ấn Độ sang Mỹ có thể giảm tới 60%, khiến gần 1% GDP nước này gặp rủi ro. Nếu Mỹ không miễn trừ thuế với các mặt hàng như dược phẩm và điện tử, mức sụt giảm có thể lên đến 80%. Ngay cả mức thuế 25% trước đó, vốn đã cao hơn mức áp với Việt Nam, Malaysia hay Bangladesh, cũng đủ khiến xuất khẩu giảm 30%. Trong khi đó, hàng Trung Quốc chỉ chịu thuế khoảng 30%.

“Về mặt chính trị, việc Ấn Độ chịu thuế cao hơn cả Trung Quốc là điều rất khó xử với Thủ tướng Modi,” ông Alexander Slater, trưởng nhóm tư vấn thị trường Ấn Độ tại công ty Capstone, nhận định.

Trung Quốc cũng đang gia tăng áp lực. Bắc Kinh muốn hạn chế chuyển giao công nghệ và thiết bị sang Ấn Độ và Đông Nam Á để ngăn dòng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Đầu năm nay, việc Trung Quốc siết xuất khẩu đất hiếm đã ảnh hưởng xấu đến ngành ô tô Ấn Độ.

Trớ trêu thay, chính các biện pháp thuế quan của ông Trump lại tạo điều kiện để Ấn Độ và Trung Quốc xích lại gần nhau. Hai nước đang cân nhắc nối lại các chuyến bay thẳng ngay trong tháng sau. Trung Quốc cũng nới lỏng hạn chế xuất khẩu phân urê sang Ấn Độ. Hai bên đang đàm phán để khôi phục hoạt động thương mại biên giới với hàng hóa sản xuất tại địa phương, vốn bị gián đoạn hơn năm năm qua.

Bloomberg Economics cảnh báo: “Nếu không đạt được thỏa thuận, tăng trưởng GDP tiềm năng dài hạn của Ấn Độ có thể giảm đến 1,5 điểm phần trăm so với mức kỳ vọng 9% vào năm 2030. Nguyên nhân là do tâm lý doanh nghiệp suy yếu, đầu tư giảm, xuất khẩu sụt giảm và cản trở quá trình công nghiệp hóa.”

Tại các nhà máy, nỗi lo về thuế quan ngày càng lan rộng. Ông Ajay Sahai, giám đốc điều hành Liên đoàn Tổ chức Xuất khẩu Ấn Độ, cho biết nhu cầu có thể giảm 20% trong ngắn hạn. Đây là thời điểm đặc biệt bất lợi khi các đơn hàng cho mùa Hè 2026 đang được chốt, nhưng mức thuế 50% khiến khách hàng chùn bước.

“Mỗi ngày tôi nhận 80 đến 90 cuộc gọi từ doanh nghiệp hỏi cách xử lý,” ông nói. “Làm ăn trong môi trường thuế như thế này là quá khó.”

Một số nhà máy buộc phải giảm giá sâu để giữ chân khách hàng. “Cách duy nhất là giảm thật mạnh,” ông Sudhir Sekhri, tổng giám đốc hãng may mặc Trend Setters Group nói. Các đơn hàng mùa Xuân và Hè chiếm khoảng 65% doanh thu của công ty ông.

Tại Mumbai, ông Sharad Kumar Saraf, giám đốc điều hành Technocraft — đơn vị sản xuất giàn giáo, dệt may và nhiều mặt hàng khác — đang tính toán lại mọi chi phí để có thể giảm giá cho khách. Khoảng một phần ba doanh thu của Technocraft đến từ thị trường Mỹ.

“Mức thuế này là vô lý, không có căn cứ chính đáng và sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh của chúng tôi,” ông nói.

Dù vậy, vẫn còn hy vọng. Các quan chức Mỹ và Ấn Độ đang tiếp tục đàm phán với kỳ vọng đạt được thỏa thuận thương mại song phương đầu tiên vào mùa Thu năm nay, giúp giảm bớt thuế quan. Trong tuần này, ông Trump cũng dự kiến gặp ông Putin tại Alaska để thảo luận về vấn đề Ukraine. Nếu có đột phá, Mỹ có thể xem xét hạ thuế liên quan đến dầu mỏ.

Tuy nhiên, thời gian không đứng về phía Ấn Độ. Càng kéo dài, tình trạng bất ổn càng khiến doanh nghiệp rút khỏi nước này. “Thị phần của Ấn Độ trong nhiều ngành vẫn nhỏ, và các thương hiệu Mỹ hoàn toàn có thể chuyển hướng chuỗi cung ứng,” ông P. Senthilkumar, đối tác tại Vector Consulting Group, nhận định.

Với Farida Group, mối đe dọa này đặc biệt nghiêm trọng. Các nhà máy giày của tập đoàn tuyển khoảng 23.000 người, hơn một nửa làm đơn hàng cho Mỹ. Mỗi đơn hàng bị hủy hay lô hàng bị tạm hoãn đều buộc ban lãnh đạo cân nhắc những quyết định đau lòng: dừng sản xuất, giảm công suất hoặc cắt giảm nhân sự.

“Chúng tôi không thể ra quyết định kinh doanh trong tình hình bất ổn như thế này,” ông Ahmed nói. “Còn người lao động thì sao? Tôi phải cho họ nghỉ việc ư? Họ đã làm với tôi bao năm, là những người thợ lành nghề, tôi không thể làm thế được.”

“Chính người lao động sẽ là bên chịu thiệt nặng nhất,” ông nhấn mạnh.

— Với sự hỗ trợ của Yasufumi Saito