Phân tích sau hội nghị các nhà lãnh đạo ngoài phương Tây gần Bắc Kinh tuần này đã có kết luận. Hình ảnh Tập Cận Bình, Narendra Modi và Vladimir Putin nắm tay, ôm nhau và cùng đi xe, với một số người được coi là dấu mốc chuyển dịch trong liên minh toàn cầu, với người khác chỉ là màn trình diễn. Nhưng có lẽ cả hai đều bỏ lỡ điểm chính. Sức mạnh mà ông Tập thể hiện cần được đánh giá qua khả năng tương phản với sự hỗn loạn và yếu kém trong hàng ngũ đối thủ tại Mỹ và châu Âu.

Hội nghị SCO hôm thứ Hai chỉ đưa ra kết quả ít ỏi: một quỹ phát triển không có chi tiết hay cam kết tài chính, phục vụ cho một mạng lưới quân sự thiếu cả điều khoản phòng thủ tập thể lẫn cơ cấu chỉ huy chung. Thông điệp thực chất hơn xuất hiện một ngày sau đó, khi ông Tập giám sát màn phô diễn sức mạnh quân sự Trung Quốc với sự tháp tùng của Putin và Kim Jong Un, hai kẻ ngoài vòng trật tự tự do do Mỹ dẫn dắt mà ông muốn phá bỏ.

Như đồng nghiệp Mihir Sharma nhận xét, không hình ảnh hay lời lẽ nào có thể che giấu việc Ấn Độ – khách mời “chiến lợi phẩm” của ông Tập tại SCO – vẫn bị Trung Quốc đe dọa, ngay cả khi tìm cách hòa dịu. Hai nước có tranh chấp biên giới lâu năm, từng bùng phát bạo lực chỉ mới 2020-2021. Điều đáng lo ngại khác cho New Delhi là Bắc Kinh trở thành nguồn cung cấp vũ khí và hỗ trợ kinh tế chủ yếu cho Pakistan, đối thủ của Ấn Độ. Tháng 5 vừa qua, Islamabad đã dùng tiêm kích Trung Quốc cùng tên lửa không đối không PL-15 với tầm bắn vượt loại Mỹ để hạ gục Rafale mới của Pháp, khiến không quân Ấn Độ mất mặt.

Vì vậy, dù là quốc gia đông dân nhất thế giới và có tiềm năng siêu cường, Ấn Độ vẫn cần Mỹ. Putin hiện phụ thuộc quá nhiều vào Bắc Kinh và sa lầy bởi cuộc xâm lược Ukraine, khiến Moskva không còn vai trò cân bằng như thời Liên Xô. Thực tế, quân đội Ấn Độ yếu thế so với Trung Quốc đến mức sự lệ thuộc vào vũ khí và hậu thuẫn Mỹ phần nào giống châu Âu. Nhưng một lần nữa, điều đó bỏ lỡ trọng tâm.

Điều quan trọng không phải Trung Quốc xây dựng hệ thống thay thế trật tự quốc tế do Mỹ dẫn dắt nhanh hay hiệu quả ra sao, mà là các hành động của họ thống nhất và có lộ trình khả thi. Đó chính là điều mà ngoại giao SCO hôm thứ Hai và duyệt binh hôm thứ Ba đạt được. Trái lại, chúng làm nổi bật sự mâu thuẫn, thậm chí tự hủy hoại, trong chính sách thương mại và đối ngoại của Mỹ. Chính sách châu Âu tuy nhất quán hơn, nhưng không thể thực hiện nếu thiếu Mỹ, và vì thế phần lớn trở nên vô nghĩa.

Ví dụ, so sánh việc SCO thiếu cam kết phòng thủ tập thể với Điều 5 của NATO có ý nghĩa gì, khi ông Trump đang làm xói mòn uy tín điều khoản đó, trong khi ông Tập và Kim cung cấp cho Putin các linh kiện, binh sĩ, vũ khí và đạn dược để tiếp tục cuộc chiến? Và Trung Quốc cần gì cơ cấu chỉ huy chung để hỗ trợ Nga tại Ukraine, khi Washington đang cắt giảm viện trợ cho Kyiv còn châu Âu bất lực bù đắp? Một cuộc duyệt binh ở Anh hay Pháp sau màn của Trung Quốc hẳn sẽ rất khó coi.

Ông Modi và nhiều lãnh đạo khác có mặt ở Thiên Tân không hề ngây thơ tin vào lời hứa bình đẳng (hay dân chủ) giữa các quốc gia, “giải pháp cùng thắng”, hay tuyên bố không mưu cầu bá quyền của ông Tập. Cách họ phản ứng – quy phục hay tăng cường phòng thủ để bảo đảm độc lập – phụ thuộc vào việc tìm được chỗ dựa có khả năng ngăn chặn sự lấn át từ Trung Quốc. Mỹ nay không còn là lựa chọn đáng tin cậy.

Thực tế, nếu có lập luận chiến lược nào cho việc ông Trump gần như bỏ rơi Ukraine, thì đó có lẽ là bước đi nhằm khôi phục quan hệ Mỹ – Nga để tách Moskva khỏi Bắc Kinh, đối thủ ngang hàng duy nhất của Mỹ. Nhưng đây là sự ngộ nhận nghiêm trọng về Putin, và khó có thể từng là mục tiêu chính sách thực sự, nhất là khi chính quyền Mỹ lại đẩy Modi, theo đúng nghĩa đen, vào vòng tay ông Tập.

Tầm quan trọng của hội nghị Trung Quốc không nên được đo bằng mức độ thành công trong việc xây dựng các định chế tài chính hay liên minh quân sự mà họ muốn thay thế. Một phiên bản nào đó của trật tự Trung Quốc mới sẽ xuất hiện, dù khu vực hay toàn cầu. Hãy đánh giá nó qua tấm gương phản chiếu sự hỗn loạn ở Washington và châu Âu. Ấn Độ, Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam và các nước khác tham dự hay theo dõi màn trình diễn của ông Tập sẽ tự rút ra kết luận cho mình.

(Bài viết phản ánh quan điểm cá nhân của tác giả, không nhất thiết là quan điểm của ban biên tập Bloomberg hay Bloomberg LP và các chủ sở hữu.)