Trong phát biểu ngày thứ Tư 30.7, ông Trump cho rằng quyết định này xuất phát từ việc Ấn Độ áp dụng các mức thuế “thuộc loại cao nhất thế giới, và họ có những rào cản thương mại phi tiền tệ khắt khe và khó chịu nhất so với bất kỳ quốc gia nào”. Ông cũng chỉ trích việc Ấn Độ mua năng lượng và vũ khí từ Nga.

“Họ luôn mua phần lớn thiết bị quân sự từ Nga, và là khách hàng năng lượng lớn nhất của Nga, cùng với Trung Quốc, vào thời điểm cả thế giới muốn Nga ngừng giết chóc tại Ukraine,” ông đăng trên mạng xã hội. “Vì vậy, ẤN ĐỘ SẼ PHẢI CHỊU MỨC THUẾ 25%, CỘNG THÊM KHOẢN PHẠT CHO NHỮNG ĐIỀU TRÊN, BẮT ĐẦU TỪ NGÀY 1 THÁNG 8.”

Tuy nhiên, trong cuộc trao đổi sau đó với báo giới tại Nhà Trắng, ông Trump cho biết đội ngũ của ông vẫn đang đàm phán với Ấn Độ.

“Chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra,” ông nói. “Việc đạt được một thỏa thuận hay áp mức thuế nhất định cũng không quan trọng lắm, nhưng đến cuối tuần này các bạn sẽ biết.”

Thông báo của ông Trump đánh dấu hành động gây áp lực mới nhất trong thời gian chờ tới hạn ngày 1.8, khi loạt thuế nhập khẩu mới sẽ áp dụng lên hàng hóa từ nhiều đối tác thương mại.

Động thái này giáng một đòn mạnh vào hy vọng của New Delhi về việc được hưởng đãi ngộ tốt hơn so với các nước châu Á khác, vốn đã đạt được mức thuế ưu đãi từ 15% đến 20%. Ấn Độ từng là một trong những nước đầu tiên xúc tiến đàm phán với Washington, đặc biệt sau chuyến thăm cấp cao của Thủ tướng Narendra Modi tới Nhà Trắng vào tháng 2.

Hai nước trước đó đã thống nhất các điều khoản khung cho một thỏa thuận thương mại song phương sau cuộc gặp giữa Phó Tổng thống Mỹ JD Vance và ông Modi tại New Delhi hồi tháng 4, với cam kết hoàn tất vào mùa thu. Trước tuyên bố mới nhất của ông Trump, giới chức Ấn Độ vẫn khẳng định sẽ tiếp tục đàm phán với Mỹ trong năm nay.

Chính phủ Ấn Độ tuyên bố vẫn cam kết theo đuổi một thỏa thuận thương mại “công bằng, cân bằng và cùng có lợi”, đồng thời nhấn mạnh cần bảo vệ nông dân, doanh nghiệp nhỏ và khởi nghiệp. “Chính phủ sẽ thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia,” tuyên bố viết, dẫn ví dụ các thỏa thuận gần đây như FTA với Anh.

Thông tin về mức thuế khiến đồng rupee của Ấn Độ giảm mạnh, chứng khoán tương lai cũng lao dốc. Hợp đồng tương lai Nifty 50 giao dịch tại thành phố tài chính GIFT (Gujarat) đảo chiều giảm tới 0,5%, còn đồng rupee giảm 0,8% xuống 87,87 đổi 1 USD trên thị trường ngoại hối ngoài nước, chạm đáy 5 tháng trong giao dịch trong nước.

“Mặc dù đàm phán thương mại có vẻ đã đổ vỡ, dẫn tới việc Mỹ trừng phạt Ấn Độ, chúng tôi cho rằng câu chuyện chưa kết thúc,” nhà kinh tế Madhavi Arora tại Emkay Global Financial Services nhận định. “Còn một yếu tố địa chính trị toàn cầu sâu xa hơn các toan tính kinh tế đơn thuần.”

Thay đổi lập trường

Phần lớn thời gian đầu năm, chính phủ Modi chủ trương hòa hoãn với Mỹ, cải cách thuế quan và nhượng bộ nhiều điểm về thương mại và nhập cư. Các cố vấn của Trump cũng nhiều lần gợi ý rằng một thỏa thuận với Ấn Độ đang được xúc tiến.

Tuy nhiên, lập trường của New Delhi đã trở nên cứng rắn hơn trong vài tuần gần đây khi đàm phán vấp phải những bất đồng gay gắt, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp.

Ông Trump cũng đe dọa áp các lệnh trừng phạt thứ cấp lên các quốc gia mua dầu Nga, điều có thể ảnh hưởng đến cả Trung Quốc và Ấn Độ. Washington và các đồng minh của Ukraine cho rằng việc mua dầu từ Nga đồng nghĩa với hỗ trợ tài chính cho nước này, làm suy yếu hiệu quả của các lệnh trừng phạt.

Động thái của Trump có thể khiến mối quan hệ vốn đã căng thẳng giữa Mỹ và Ấn Độ tiếp tục xấu đi. Tổng thống Mỹ nhiều lần tuyên bố đã dùng thương mại để làm trung gian hòa giải cuộc đụng độ vũ trang kéo dài bốn ngày giữa Ấn Độ và Pakistan hồi tháng 5, điều mà ông Modi và các quan chức cấp cao Ấn Độ kịch liệt bác bỏ.

Tình hình hiện tại cũng có thể làm tổn hại đến nỗ lực lâu dài của các chính quyền Mỹ, kể cả nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nhằm thúc đẩy Ấn Độ trở thành đối trọng chiến lược với Trung Quốc.

Đảng đối lập chính của Ấn Độ cho rằng tuyên bố của Trump chứng tỏ quan hệ thân thiết giữa ông Modi và lãnh đạo Mỹ đã không đem lại lợi ích thực chất.

Việc Trump đe dọa áp thêm hình phạt lên Ấn Độ diễn ra chỉ một ngày sau khi ông rút ngắn thời hạn cho Nga đạt được thỏa thuận ngừng bắn với Ukraine xuống còn 10 ngày, làm gia tăng khả năng các biện pháp trừng phạt người mua dầu Nga có thể sớm có hiệu lực.

Ấn Độ hiện vẫn duy trì mối quan hệ kinh tế và quân sự chặt chẽ với Nga, đồng thời tránh chỉ trích Tổng thống Vladimir Putin về cuộc xâm lược Ukraine. Kể từ đầu năm 2022, khi chiến tranh nổ ra, Ấn Độ đã trở thành một trong những nước nhập khẩu dầu Nga lớn nhất, chiếm hơn 1/3 tổng kim ngạch dầu nhập khẩu năm nay, theo dữ liệu từ Kpler. Khoảng 36% vũ khí của Ấn Độ cũng có nguồn gốc từ Nga.

Sự phụ thuộc năng lượng đó đồng nghĩa với việc “chuyển sang nhà cung cấp mới có thể ảnh hưởng tiêu cực tới cán cân thanh toán và kỳ vọng lạm phát của Ấn Độ, đồng thời tác động đến tâm lý nhà đầu tư trong nước,” theo nhà kinh tế Brendan McKenna tại Wells Fargo.

Mỹ hiện là đối tác thương mại lớn nhất và thị trường xuất khẩu số một của Ấn Độ, với kim ngạch hai chiều đạt 128 tỉ USD trong năm 2024. Dưới thời ông Trump trước đây, New Delhi từng nỗ lực nhưng không thể đạt được một thỏa thuận thương mại dù giới hạn.

Ông Trump nhiều lần gọi Ấn Độ là “vua thuế quan” và chỉ trích mạnh các rào cản thương mại nước này. Theo dữ liệu WTO năm 2023, mức thuế trung bình đơn giản của Ấn Độ cao gấp năm lần Mỹ và thuộc loại cao nhất trong số các nền kinh tế lớn.

“Đây là một tình huống rất bất cân xứng. Chúng tôi kỳ vọng Ấn Độ sẽ mở cửa thị trường của họ cho chúng tôi,” Chủ tịch Hội đồng Kinh tế Quốc gia Mỹ Kevin Hassett nói trên CNBC. Tương tự các thỏa thuận với EU và Nhật, Mỹ muốn tiếp cận thị trường Ấn Độ cho doanh nghiệp và nông dân của mình.

“Nếu đạt được điều đó với Ấn Độ, sẽ là bước ngoặt cho kinh tế toàn cầu vì đây là nền kinh tế lớn và đang tăng trưởng,” ông nói.

Một trong những điểm nghẽn lớn là yêu cầu của Mỹ về xuất khẩu nông sản biến đổi gen, điều mà Ấn Độ kiên quyết từ chối vì lo ngại tác động đến nông dân trong nước. New Delhi cũng kêu gọi được miễn trừ thuế ngành, đặc biệt đối với dược phẩm.

Mức thuế 25% mà Ấn Độ phải chịu cao hơn mức 20% của Việt Nam, 19% của Indonesia và 15% của Nhật, khiến New Delhi rơi vào thế bất lợi cạnh tranh.

“Triển vọng xuất khẩu và thu hút đầu tư của Ấn Độ sẽ bị ảnh hưởng, đặc biệt nếu các miễn trừ thuế cho điện thoại thông minh và thiết bị điện tử bị rút lại, và mức thuế nền tảng áp dụng cho từng quốc gia,” nhà kinh tế Alexandra Hermann từ Oxford Economics tại London cho biết.

— Với sự hỗ trợ từ Rakesh Sharma, Sudhi Ranjan Sen, Diksha Madhok, Swati Gupta, Debjit Chakraborty, Jennifer A. Dlouhy và Catherine Lucey.