Trên khắp nước Mỹ, các doanh nghiệp và cộng đồng vốn dựa vào nguồn lao động nhập cư mới để duy trì hoạt động đang đối mặt với một cú sốc lớn: Tổng thống Donald Trump quyết tâm khiến nguồn cung này biến mất khỏi Mỹ.

Lực lượng lao động nhập cư — yếu tố chính tạo ra việc làm tại Mỹ từ năm 2020 — đang bị đe dọa từ hai phía. Ông Trump muốn hủy bỏ các biện pháp bảo vệ pháp lý và giấy phép lao động của hàng trăm nghìn người nhập cư hiện đang sống tại Mỹ, đồng thời tăng cường kiểm soát vùng biên giới để ngăn người nhập cư mới đi vào vào nước này.

Hơn 800.000 người nhập cư, chủ yếu đến từ Cuba, Haiti, Nicaragua và Venezuela, đang đối mặt với nguy cơ mất quyền cư trú và làm việc tại Mỹ. Những người này đã được chính quyền ông Biden cho phép vào Mỹ hoặc được ở lại vì lý do nhân đạo và cấp giấy phép lao động tạm thời. Dù các tòa án liên bang hiện đã ngăn chặn nỗ lực xóa bỏ các biện pháp bảo vệ này, ông Trump vẫn công khai khẳng định sẽ không từ bỏ ý định đó.

Trong khi đó, tại biên giới phía nam, lực lượng tuần tra biên giới Mỹ đã bắt giữ khoảng 7.000 người nhập cư trái phép vào tháng 3 — mức thấp chưa từng thấy kể từ thập niên 1960. Để so sánh, dưới thời Tổng thống Joe Biden, số người vượt biên bất hợp pháp vào Mỹ từng đạt gần 2 triệu người mỗi năm. Nhiều người trong số họ sau đó được cấp giấy phép để tạm thời ở lại và làm việc tại Mỹ.

Tổng hợp các số liệu này cho thấy nguy cơ rõ ràng: một phần lớn lực lượng lao động — vốn giữ vai trò thiết yếu trong các ngành xây dựng, nông nghiệp, chế biến thịt và thực phẩm — có thể biến mất. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp tỏ ra lo ngại, nhất là khi lực lượng lao động nhập cư đã giúp họ đối phó với áp lực tăng lương trong bối cảnh lạm phát cao tại Mỹ. Nếu không có nhóm này, thị trường lao động Mỹ có nguy cơ bị đình trệ.

"Vấn đề không chỉ là trục xuất — mà còn là hủy bỏ tính hợp pháp của người nhập cư," Daniel Costa, giám đốc nghiên cứu nhập cư tại Viện Chính sách Kinh tế, một tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận thiên về cánh tả, cho biết. "Người nhập cư không có giấy tờ, gồm những người có giấy phép lao động tạm thời, chiếm gần 6% lực lượng lao động Mỹ. Nhiều nhà tuyển dụng sẽ thiếu nhân công và không biết phải làm gì."

Mối đe dọa này đặc biệt nghiêm trọng ở những khu vực mà nền kinh tế địa phương đã sử dụng gần hết lực lượng lao động sẵn có, khiến việc tuyển dụng trở nên khó khăn. Tại Nebraska chẳng hạn, có khoảng 50.000 vị trí tuyển dụng, trong khi chỉ có khoảng 32.000 người đang không có việc làm, và dân số địa phương gần như không tăng.

"Chúng tôi đang ở tâm điểm của vấn đề này," Bryan Slone, giám đốc điều hành sắp mãn nhiệm của Phòng Thương mại và Công nghiệp bang Nebraska, cho biết. "Chúng tôi có tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất cả nước. Không còn ai sẵn sàng lấp đầy các vị trí việc làm còn trống."

Tại bang này, nhiều vị trí việc làm trống đã được lấp đầy bởi những người nhập cư mới, có giấy phép lao động theo diện tạm trú nhân đạo hoặc tình trạng bảo vệ tạm thời (TPS). Cả hai chương trình này hiện đang nằm trong tầm ngắm của ông Trump. Phía Nhà Trắng cho rằng các biện pháp bảo vệ này, ban đầu là nhằm giúp đỡ người chạy trốn khỏi thảm họa thiên nhiên và xung đột, đã bị lạm dụng để người nhập cư có thể ở lại Mỹ vô thời hạn.

Tại một nhà máy sản xuất lớn ở Nebraska, khoảng 30% lực lượng lao động — tương đương với hàng nghìn nhân viên — đang có việc làm nhờ các chương trình bảo vệ này, theo lời một quản lý nhà máy, người yêu cầu giấu tên để tránh sự chú ý của cơ quan nhập cư. Nhà máy hiện vẫn duy trì đủ nhân lực, nhưng nếu họ mất nhóm lao động được bảo vệ này, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng.

"Nếu không có những người này, chúng tôi sẽ rơi vào tình thế vô cùng khó khăn," ông nói.

Tình trạng tương tự đang diễn ra trên khắp nước Mỹ. Tại Springfield, Ohio, khoảng 15.000 người Haiti — phần lớn hiện được bảo vệ theo chương trình TPS — đã đến định cư trong vài năm qua, giúp bổ sung nguồn lao động cho ngành sản xuất và hậu cần nơi đây. Nhưng cộng đồng này cũng trở thành tâm điểm gây tranh cãi sau khi ông Trump và nhiều người khác lan truyền thông tin sai lệch rằng người nhập cư ăn thịt chó mèo của người dân địa phương. Sự việc này đã góp phần đưa vấn đề nhập cư trở thành một chủ đề nóng trong cuộc bầu cử năm ngoái.

Hiện tại, chính sách nhập cư của ông Trump chủ yếu tập trung vào việc tuyên truyền hơn là hành động quy mô lớn. Trong những tháng gần đây, Bộ An ninh Nội địa Mỹ đã phát hành nhiều video được sản xuất chuyên nghiệp, ghi lại cảnh đột kích và trục xuất các thành viên băng đảng về các nhà tù ở Trung Mỹ.

Tuy nhiên, số người bị trục xuất thực tế vẫn ở mức thấp so với tiêu chuẩn lịch sử — khoảng 65.000 người trong 100 ngày đầu tiên của ông Trump — và còn xa mới đạt mục tiêu hơn một triệu người mà chính quyền đặt ra cho năm nay. Tác động đến thị trường lao động vẫn còn hạn chế, chỉ ảnh hưởng đến một nhóm nhỏ lao động nhập cư không có giấy tờ hợp pháp.

Tuy nhiên, tình hình có thể thay đổi nhanh chóng. Ông Trump đã đề xuất tăng ngân sách cho Bộ An ninh Nội địa lên 107 tỷ USD vào năm 2026, tăng 65% so với mức hiện tại. Nếu Quốc hội phê duyệt, chính quyền của ông sẽ có đủ nguồn lực để nhanh chóng mở rộng các chiến dịch thực thi chính sách nhập cư. Ông Trump giải thích rằng những gì ông làm là nhằm khôi phục an toàn công cộng, bảo vệ việc làm và ưu tiên quyền lợi cho người dân Mỹ. Theo chính quyền của ông, việc bảo vệ vùng biên giới là mục tiêu được chia sẻ rộng rãi, vượt qua ranh giới đảng phái và từng giúp ông Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử.

Ông Trump đã nhiều lần đề cập đến việc mở rộng các con đường nhập cư hợp pháp cho lao động nước ngoài, nhưng chưa đưa ra chi tiết cụ thể. Vào tháng 4, ông đề xuất một chương trình cho phép người lao động nhập cư không có giấy tờ trong ngành nông nghiệp và dịch vụ lưu trú tạm thời rời khỏi Mỹ, sau đó quay lại với tư cách hợp pháp.

Nhiều doanh nghiệp tại Mỹ đang tìm cách vượt qua quy trình cấp thị thực cạnh tranh để giữ chân lao động hiện tại. Laura Bloniarz, luật sư nhập cư tại Santa Monica, California, cho biết ngày càng có nhiều doanh nghiệp cân nhắc bảo trợ nhân viên của họ — những người đang có tình trạng bảo vệ nhân đạo nhưng có nguy cơ mất quyền cư trú — bằng cách xin thị thực lao động H-1B, vốn thường dành cho lao động kỹ năng cao.

Bloniarz cho biết các công ty bà đại diện năm nay đã gặp may với tỷ lệ trúng tuyển thị thực H-1B lên tới 40%, bao gồm cả hai người đang chờ được xét duyệt đơn xin tị nạn. Những người xin tị nạn thường có thể nộp đơn xin giấy phép lao động khoảng sáu tháng sau khi nộp hồ sơ tị nạn chính thức.

Dù khả năng trúng tuyển H-1B thấp — chỉ khoảng 1 trên 4 — quy trình này vẫn nhanh hơn rất nhiều so với việc chờ đợi xử lý hồ sơ trong hệ thống tòa án nhập cư Mỹ, nơi hiện đang tồn đọng gần 4 triệu hồ sơ và thời gian xử lý thường sẽ kéo dài nhiều năm.

Trong khi lao động nhập cư và các doanh nghiệp sử dụng họ đang đối mặt với mối đe dọa trực tiếp từ chính sách của ông Trump, những tác động lâu dài đến nền kinh tế cũng rất đáng lo ngại. Daniel Costa, chuyên gia tại Viện Chính sách Kinh tế, nhận định rằng nếu không có thêm người nhập cư mới, lực lượng lao động Mỹ sẽ bị giới hạn ở quy mô như cách đây 30 năm — đồng nghĩa với dân số và nền kinh tế sẽ trở nên nhỏ hơn.

"Không có người nhập cư thì sẽ không có tăng trưởng kinh tế," ông nhấn mạnh.

Phần lớn lãnh đạo doanh nghiệp đồng tình với quan điểm này, cho rằng những người nhập cư hợp pháp giúp giảm áp lực tuyển dụng và giữ mức lương ở mức ổn định. Trong khi đó, các tổ chức lao động phản đối kế hoạch trục xuất hàng loạt và việc thu hẹp các biện pháp bảo vệ cho lao động nhập cư. Họ cũng kêu gọi cải cách các chương trình lao động tạm thời, vốn dễ bị lạm dụng và ép giá người lao động.

"Một bầu không khí sợ hãi sẽ khiến nơi làm việc và cộng đồng trở nên kém an toàn hơn," Liên đoàn Lao động và Công nghiệp AFL-CIO tuyên bố vào tháng 12.

Tại Cục Dự trữ Liên bang (Fed), các nhà hoạch định chính sách tiền tệ đang cố gắng đánh giá tác động của chính sách nhập cư lên thị trường lao động. "Một phần lý do tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ trong vài năm qua là nhờ mức nhập cư cao," Chủ tịch Jerome Powell phát biểu vào tháng 4.

Số lượng người nhập cư đã giảm trong những tháng cuối cùng của chính quyền ông Biden. Tuy nhiên, do sự sụt giảm này trùng với đà giảm nhu cầu tuyển dụng, tỷ lệ thất nghiệp hiện vẫn ở mức ổn định, ông Powell cho biết.

Tất nhiên, với các nhà hoạch định chính sách tại Washington, cũng như với doanh nghiệp và các hộ gia đình trên khắp nước Mỹ, nhập cư chỉ là một trong nhiều vấn đề bất ổn dưới thời ông Trump. Ngoài ra còn có những rắc rối khác như thuế quan, chính sách thương mại, lịch trình cắt giảm thuế và các biện pháp nới lỏng quy định kinh doanh. Nhưng theo Derek Tang, nhà kinh tế học và đồng sáng lập LHMeyer/Monetary Policy Analytics, nhập cư là vấn đề cụ thể và rõ ràng hơn nhiều so với các vấn đề và chính sách khác.

"Đối với hầu hết các chính sách khác, doanh nghiệp và nhà đầu tư thường phản ứng dựa trên dự đoán của họ về cách các chính sách đó sẽ diễn ra trong tương lai," Tang giải thích. "Nhưng với nhập cư, tác động là rõ ràng và cụ thể — hoặc người lao động được phép ở lại, hoặc họ phải rời đi."