Meta Platforms đã hoàn tất phần tranh tụng nhằm bác bỏ cáo buộc độc quyền do Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) đưa ra. Giờ đây, việc công ty có bị buộc chia tách hay không sẽ do một thẩm phán liên bang quyết định.

Phiên tòa kéo dài bảy tuần đã kết thúc vào thứ Ba. Trong bốn tháng tới, mỗi bên sẽ nộp lập luận bằng văn bản. Sau đó, Thẩm phán James Boasberg sẽ ra phán quyết về việc liệu Meta có vi phạm luật chống độc quyền trong lĩnh vực mạng xã hội hay không, và liệu sự thống trị đó có bắt nguồn từ hai thương vụ thâu tóm Instagram và WhatsApp cách đây hơn mười năm.

FTC cho rằng Meta – khi đó còn mang tên Facebook – đã mua lại hai ứng dụng này vào năm 2012 và 2014 thay vì cạnh tranh với chúng. Cơ quan này lập luận rằng Meta thực hiện các thương vụ để củng cố vị thế độc quyền trong phân khúc mạng xã hội. Nếu Thẩm phán Boasberg đồng ý với FTC và kết luận rằng Meta đã nắm thế độc quyền bất hợp pháp, công ty có thể bị buộc phải tách Instagram và WhatsApp, hoặc cả hai, khỏi Meta.

Tuy nhiên, tiến trình này có thể kéo dài nhiều năm. Nếu Meta thắng kiện, FTC khả năng cao sẽ kháng cáo. Trong mọi trường hợp, phán quyết sắp tới chỉ nhằm xác định liệu công ty có vi phạm luật hay không. Nếu bị tuyên có lỗi, Meta sẽ phải trải qua một phiên xử khác để tòa quyết định cách khắc phục hậu quả.

Hiện chưa rõ khi nào Thẩm phán Boasberg sẽ ra phán quyết, nhưng quyết định có thể được đưa ra trước cuối năm nay.

Một người phát ngôn của Meta cho rằng vụ kiện của FTC thiếu thuyết phục, và phiên tòa đã cho thấy rõ mức độ cạnh tranh khốc liệt trong ngành công nghệ. FTC hiện chưa bình luận sau khi phiên tòa kết thúc. Trước đó, người phát ngôn của cơ quan này từng cho rằng lập luận của Meta chủ yếu dựa vào các giám đốc điều hành và chuyên gia được thuê để bảo vệ lợi ích của công ty.

Tách toàn bộ

FTC vẫn giữ quan điểm rằng chỉ khi Meta bán cả hai nền tảng mới có thể giải quyết triệt để vấn đề. Tuy nhiên, Thẩm phán Boasberg có toàn quyền đưa ra phương án xử lý. Ông có thể kết luận chỉ một trong hai thương vụ là vi phạm luật và yêu cầu bán riêng ứng dụng đó, hoặc đưa ra một giải pháp khác mà FTC chưa đề cập.

Trong những tuần gần đây, các luật sư của FTC đã thẩm vấn nhiều lãnh đạo cấp cao của Meta tại Washington, bao gồm Giám đốc điều hành Mark Zuckerberg, xoay quanh các thương vụ thâu tóm và vai trò chi phối của công ty trên thị trường mạng xã hội. FTC lập luận rằng Meta đã và đang thống trị một phân khúc rất cụ thể của mạng xã hội — dịch vụ kết nối cá nhân, nơi người dùng chia sẻ thông tin với bạn bè và gia đình.

Meta phản bác rằng họ không chỉ cạnh tranh với các nền tảng chia sẻ giữa bạn bè, mà còn đối đầu với những ứng dụng video ngắn, thương mại điện tử và dịch vụ nhắn tin riêng.

Phiên tòa cũng hé lộ nhiều chi tiết mới, trong đó có việc Zuckerberg từng cân nhắc việc tách Instagram ra khỏi Meta như một biện pháp đón đầu quy định. Tuy nhiên, kết quả cuối cùng nhiều khả năng sẽ phụ thuộc vào cuộc tranh luận phức tạp xoay quanh cách xác định ranh giới của thị trường cạnh tranh.

Tranh cãi quanh phạm vi thị trường

Giáo sư luật Rebecca Allensworth tại Đại học Vanderbilt, chuyên gia về luật chống độc quyền, cho rằng điểm yếu lớn nhất trong lập luận của FTC nằm ở cách xác định phạm vi thị trường quá “hẹp”. “Họ đang cố chứng minh rằng thị trường nên được thu hẹp đến mức giống với những gì Facebook đang làm nhất có thể,” bà nhận định.

Tuy nhiên, bà Allensworth cho rằng FTC đã phần nào khắc phục điểm yếu này. “Họ lập luận rằng Facebook sở hữu một đặc điểm mà các mạng xã hội khác không có — khả năng kết nối trực tiếp với bạn bè và người thân. Đây chính là yếu tố khiến Facebook trở thành một sản phẩm khác biệt và không thể thay thế,” bà nói. Lập luận càng rõ ràng hơn khi Meta thường ghi nhận lượng người dùng tăng mạnh vào dịp lễ — cho thấy người dùng tìm đến sản phẩm của họ để duy trì kết nối cá nhân.

Trong khi đó, đội ngũ pháp lý của Meta cho rằng các sản phẩm của họ đã thay đổi đáng kể kể từ khi Facebook ra đời và sau các thương vụ mua lại. Họ lập luận rằng các tính năng mới đã mở rộng phạm vi cạnh tranh. FTC xem Snapchat là đối thủ của Facebook, nhưng lại không đưa TikTok, YouTube hay iMessage vào để so sánh.

Theo Justin Teresi, chuyên gia phân tích tại Bloomberg Intelligence, những thay đổi đó mang lại lợi thế cho Meta vì giúp định nghĩa lại thị trường theo hướng có lợi hơn cho công ty.

Bạn bè và gia đình

Ông Teresi cho rằng hiện nay, việc giao tiếp với bạn bè và người thân không còn là mục đích chính của người dùng trên các nền tảng của Meta. Ông dẫn chứng rằng các nền tảng này ngày càng hiển thị nhiều nội dung từ người lạ thay vì từ bạn bè. FTC đã chứng minh rằng kiểu chia sẻ cá nhân vẫn tồn tại, nhưng chưa đủ bằng chứng cho thấy đây vẫn là lý do chính khiến người dùng chọn Meta. “Họ đang trở thành nạn nhân của thời gian,” ông nhận xét.

Nhiều đại diện từ các công ty công nghệ khác như Reddit, X, TikTok và Pinterest cũng đã ra tòa, cho rằng sản phẩm của họ cạnh tranh trực tiếp với Meta trong việc thu hút sự chú ý và thời gian của người dùng — đồng nghĩa với việc cạnh tranh doanh thu quảng cáo. Tuy nhiên, theo ông Teresi, điều này không giúp ích nhiều cho lập luận của Meta như công ty kỳ vọng.

“Nếu bạn nói rằng thị trường liên quan ở đây là cuộc cạnh tranh giành ngân sách quảng cáo, thì trên lý thuyết, bạn có thể đưa mọi thứ vào đó,” ông nói. “Bạn có thể tính cả truyền hình, thậm chí là báo in nếu muốn — vì khái niệm đó gần như không có giới hạn cụ thể.”

Hiện chưa rõ Thẩm phán Boasberg sẽ nghiêng về bên nào. Ông Teresi ước tính khả năng Meta thắng kiện là khoảng 60%, nhưng không loại trừ khả năng hai bên sẽ đạt được thỏa thuận trong thời gian chờ phán quyết. Trong khi đó, bà Allensworth nhận định rằng FTC đã xây dựng được một hồ sơ lập luận khá chặt chẽ, nhưng vẫn chưa chắc đủ sức thuyết phục.

“Các vụ kiện chống độc quyền luôn rất khó thắng,” bà nói. “Tôi thật sự nghĩ rằng kết quả lần này có thể nghiêng về bất kỳ bên nào.”