Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) vừa đề xuất hai phương án xử lý đối với 173 dự án vướng mắc xác định giá điện, theo văn bản gửi bộ Công Thương.

Theo hai nguồn tin thân cận tiết lộ với Bloomberg Businessweek Việt Nam, bộ Công Thương đã gửi văn bản đề xuất phương án với Chính phủ vào ngày 25.7. Phương án được phê duyệt cuối cùng có khả năng diễn ra trong tháng 8.

Hơn 170 dự án kể trên đã vận hành thương mại (COD) và bán điện cho EVN với giá ưu đãi (FIT), nay có nguy cơ phải tính lại giá điện, do kinh doanh điện trước khi có văn bản chấp thuận nghiệm thu công trình của cơ quan nhà nước có thẩm quyền (CCA).

Quan điểm của nhà đầu tư cho rằng, các quy định CCA không có trong hợp đồng mua bán điện. Trong khi, cơ quản lý cho rằng việc không có CCA là vi phạm pháp luật về xây dựng.

Do vậy trong văn bản nêu trên, dựa vào cơ sở chỉ đạo của bộ Công Thương, EVN đã rà soát 172 dự án điện gió và điện mặt trời, sẽ áp dụng giá điện theo ngày có CCA, thay vì áp dụng ngày COD ban đầu.

Văn bản của EVN nêu rõ, có 28 dự án được giữ giá bán điện ưu đãi FIT1, do có CCA trong thời hạn hưởng giá FIT1. 25 dự án sẽ bị điều chỉnh từ áp dụng giá FIT1 thành FIT2, do có CCA trong thời gian hạn hưởng giá FIT2. 13 dự án tạm dừng thanh toán do chưa có CCA. Còn lại, 106 dự án sẽ áp dụng mức giá trần khung giá chuyển tiếp do có CCA sau thời hạn hiệu lực áp dụng giá FIT.

Đồng nghĩa, nhiều nhà máy sẽ không còn được hưởng giá bán điện ưu đãi như trước. Cụ thể, giá bán điện giảm hơn 20% giá trị ban đầu, khi giá FIT1 ở mức 2.086 đồng/kWh xuống còn 1.644 đồng/kWh theo giá FIT2. Thậm chí, giá sẽ xuống thấp hơn 43% đối với các dự án có CCA trong giai đoạn chuyển tiếp, khi áp dụng mức giá trần hơn 1.184,9 đồng/kWh.

Đi kèm trong văn bản, EVN cũng đề xuất với bộ Công Thương hai phương án xử lý.

Phương án thứ nhất, giá điện sẽ được tính lại theo thời điểm được cấp CCA. Theo đó, phần sản lượng điện đã phát từ thời điểm vận hành (COD) đến thời điểm được cấp CCA sẽ không được tính theo mức giá ưu đãi (FIT) như ban đầu. Đồng thời, chủ đầu tư sẽ phải trả lại phần chênh lệch doanh thu giữa giá COD ban đầu và mức giá điều chỉnh theo ngày nhận CCA, sau khi trừ đi phần thuế VAT đã nộp. 

“Điều này đồng nghĩa là chúng tôi sẽ mất doanh thu hơn 20%, và điều này khó có thể chấp nhận. Rất có thể phải xảy ra kiện tụng,” chia sẻ của ông Somsak Chutanan, cố vấn cao cấp của tập đoàn Phát triển Năng lượng Gulf Thái Lan - chủ đầu tư của hai dự án điện mặt trời trong diện phải điều chỉnh từ FIT1 thành FIT2, do nhận CCA vào tháng 8.2020, tức chậm hơn thời hạn áp dụng FIT1 chưa đầy hai tháng. “Phương án thứ hai khả thi với chúng tôi.”

Phương án thứ hai, theo đề xuất của EVN, là xử lý dưới góc độ vi phạm hành chính. Số tiền phạt tương đương từ 80–100 triệu đồng. Đồng thời, chủ đầu tư bị buộc áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả, nộp lại toàn bộ khoản “lợi bất hợp pháp” - cách tính tương tự phương án một, dựa vào phần chênh lệch giá điều chỉnh theo ngày có CCA.

Tuy nhiên, khác với phương án một, phương án hai cho phép áp dụng giá FIT tại thời điểm công nhận COD đối với các dự án đã có CCA. Thời hạn hợp đồng tính từ khi COD.

“Chúng tôi đã nhiều lần thảo luận với EVN, hiện không còn lựa chọn nào khác ngoài việc lựa chọn phương án 2 để giải quyết tất cả vấn đề. Mức phạt khoảng 3 triệu USD,” ông Chutanan nói. “Đối với khoản đầu tư trong tương lai, các định chế tài chính sẽ yêu cầu rất nhiều điều kiện.”

Các phương án đề xuất của EVN đưa ra sau khi có các đơn khiếu nại từ các nhà đầu tư, tổ chức tài chính và nhà phát triển nhà máy điện liên quan tới 173 dự án kể trên. Tổng vốn sở hữu của các nhà máy có nguy cơ bị tác động trực tiếp lên đến hơn 13 tỉ USD. Tính riêng với các dự án thuộc sở hữu nước ngoài, con số ước tính lên tới 4 tỉ USD. 

Văn bản của EVN cũng dẫn lại một nội dung trong thư kiến nghị của nhà đầu tư gửi ngày 16.5. Theo đó, "việc áp dụng các biện pháp đơn phương, phớt lờ hoàn toàn các quyền hợp pháp theo hợp đồng của nhà đầu tư, có nguy cơ kích hoạt tranh chấp giữa các nhà đầu tư và EVN, cũng như tranh chấp giữa các nhà đầu tư và Nhà nước Việt Nam theo các hiệp định bảo hộ đầu tư song phương và đa phương mà Việt Nam là thành viên.”

Thủ tướng Chính phủ đã ký công điện ngày 22.7, chỉ đạo các bộ ngành, địa phương và EVN khẩn trương tháo gỡ cho các dự án điện gió, mặt trời còn tồn đọng.