Một đợt tăng giá kỷ lục của chứng khoán cùng giao dịch mạnh trái phiếu ngắn hạn của các ngân hàng Trung Quốc và dòng vốn ngoại mua trái phiếu chính phủ đã góp phần làm gia tăng mạnh mẽ các luồng tiền xuyên biên giới.

Giới chức Trung Quốc sẽ tiếp tục mở cửa tài khoản vốn một cách thận trọng, hỗ trợ tham vọng dài hạn thúc đẩy quốc tế hóa đồng nhân dân tệ và tạo thêm lựa chọn đầu tư cho người gửi tiết kiệm trong nước.

Những sản phẩm “Made in China” đã thống trị thương mại toàn cầu, điều khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump không hài lòng, nhưng thị trường tài chính của Trung Quốc lâu nay vẫn bị ngăn cách với thế giới.

Giờ đây, sau nhiều năm mở cửa dè dặt, một bước ngoặt đã xuất hiện với hàm ý toàn cầu có thể quan trọng không kém cuộc cách mạng sản xuất trước đây. Lần đầu tiên, lượng vốn luân chuyển vào và ra khỏi Trung Quốc để tìm kiếm cơ hội đầu tư đã vượt giá trị hàng hóa và dịch vụ mà nước này xuất nhập khẩu.

Trong bảy tháng đầu năm, các dòng vốn tài chính hai chiều đã tăng lên mức kỷ lục 4,5 ngàn tỉ USD, được thúc đẩy bởi thị trường chứng khoán bùng nổ. Không chỉ cổ phiếu, giao dịch mạnh mẽ trái phiếu ngắn hạn của ngân hàng và dòng vốn ngoại mua trái phiếu chính phủ cũng góp phần tạo nên sự gia tăng này.

Sự thay đổi mang tính lịch sử đưa Trung Quốc tiến gần hơn tới Mỹ và Nhật, nơi dòng vốn đầu tư vượt thương mại ít nhất 10 lần. Triển vọng này gợi mở tương lai với nhiều doanh nghiệp Trung Quốc hiện diện tại các trung tâm tài chính hàng đầu, nhiều cổ phiếu niêm yết ở Thượng Hải có mặt trong quỹ hưu trí quốc tế và nhiều trái phiếu nhân dân tệ trong dự trữ ngoại hối của ngân hàng trung ương toàn cầu.

Theo Le Xia, kinh tế trưởng châu Á tại Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA ở Hong Kong, “dòng vốn tài khoản vốn cuối cùng sẽ chiếm ưu thế trong các luồng vốn của Trung Quốc, cũng như tại các nền kinh tế lớn khác. Chính quyền sẽ tiếp tục mở cửa theo cách thận trọng.”

Việc mở cửa còn tạo nguồn cung ngoại tệ nhân dân tệ ở nước ngoài lớn hơn, hỗ trợ tham vọng dài hạn quốc tế hóa đồng tiền này. Nó cũng cho người tiết kiệm Trung Quốc, với 23 ngàn tỉ USD tiền gửi, thêm lựa chọn khi lợi suất trái phiếu chuẩn xuống gần mức thấp kỷ lục, giá nhà giảm và nỗi lo thị trường chứng khoán trong nước có thể hình thành bong bóng.

Ding Shuang, kinh tế trưởng phụ trách Trung Quốc đại lục và Bắc Á tại Standard Chartered, nhận định: “Trung Quốc sẽ tiếp tục mở cửa thị trường, tăng dòng vốn dưới tài khoản vốn, củng cố vị thế quốc tế của nhân dân tệ và tạo cơ hội đa dạng hơn cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, nhà chức trách sẽ thận trọng để tránh dòng vốn hỗn loạn.”

Theo tính toán của Bloomberg từ số liệu chính thức, dòng vốn tài chính – bao gồm giao dịch chứng khoán và đầu tư trực tiếp – đang cao hơn trung bình 17% mỗi tháng so với cùng kỳ năm ngoái. Nếu xu hướng này duy trì, lần đầu tiên dòng vốn này sẽ vượt các giao dịch dưới tài khoản vãng lai vốn phản ánh thương mại hàng hóa và dịch vụ.

Sự gia tăng được dẫn dắt bởi nhu cầu mua bán chứng khoán trong và ngoài nước. Tính đến tháng 7, giá trị giao dịch bình quân tháng cao hơn gần 25% so với năm 2024 và gấp ba lần năm năm trước.

Sau cú sốc phá giá nhân dân tệ một thập kỷ trước dẫn tới dòng vốn tháo chạy kỷ lục và khiến Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc phải chi hơn nửa ngàn tỉ USD dự trữ ngoại hối để ổn định thị trường, Bắc Kinh đã siết chặt kiểm soát vốn. Kể từ đó, giữ ổn định đồng tiền luôn là ưu tiên hàng đầu.

Trong thập kỷ qua, Trung Quốc từng bước loại bỏ rào cản cho nhà đầu tư nước ngoài mua trái phiếu trong nước và mở kênh cho nhà đầu tư nội địa tiếp cận chứng khoán, trái phiếu và sản phẩm tài chính tại Hong Kong. Tuy nhiên, tiến trình thường theo kiểu “hai bước tiến, một bước lùi”, đặc biệt trong giai đoạn chiến tranh thương mại với Mỹ 2018-2020 và khi kiểm soát dịch Covid.

Hiện nay, đà mở cửa đang trở lại khi Bắc Kinh tìm cách tận dụng xu hướng nhà đầu tư toàn cầu giảm phụ thuộc vào USD giữa bối cảnh căng thẳng thương mại và tình hình tài khóa bất ổn của Mỹ. Gần đây, Trung Quốc đã nới lỏng kiểm soát vốn, khởi động hệ thống thanh toán với Hong Kong và cho phép một số nhà đầu tư trong nước đầu tư nhiều hơn vào tài sản ở nước ngoài.

Kể từ tháng 7, nhà đầu tư đại lục tăng mua cổ phiếu Hong Kong, nhờ kỳ vọng kích thích kinh tế sẽ giúp thoát khỏi giảm phát và hạ nhiệt căng thẳng thương mại. Lượng vốn chảy vào cổ phiếu Thượng Hải cũng đóng góp đáng kể cho dòng vốn tài khoản tài chính.

Dù vậy, các hạn chế vẫn tồn tại. Người dân chỉ được phép mua 50.000 USD ngoại tệ mỗi năm nếu không có sự chấp thuận quản lý. Nhà đầu tư nước ngoài vẫn dè dặt do triển vọng kinh tế bất ổn và mức chênh lệch lãi suất lớn so với Mỹ.

George Magnus, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc, Đại học Oxford, cho rằng: “Thị trường vốn của Trung Quốc chỉ thực sự được nâng cấp nếu có sự minh bạch và mở cửa.” Điều đó bao gồm dỡ bỏ kiểm soát vốn, tạo môi trường thuận lợi hơn cho doanh nghiệp ngoại và cải cách quản lý tiền tệ.

Các nhà phân tích Goldman Sachs cũng nhận định Trung Quốc có thêm cơ hội thúc đẩy quốc tế hóa nhân dân tệ khi căng thẳng địa chính trị leo thang. Theo họ, “thách thức lớn nhất vẫn là cân bằng giữa mong muốn kiểm soát của giới hoạch định chính sách Trung Quốc và nhu cầu mở cửa, minh bạch, dự đoán được của nhà đầu tư quốc tế.”