Trong 10 năm qua, Foxconn Technology Group đã miệt mài biến chất dẻo silicon, thủy tinh, nhựa, đồng, và đủ thứ nguyên vật liệu khác thành hàng trăm triệu chiếc điện thoại iPhone cho Apple. 

Và Apple chỉ là một trong hàng chục khách hàng loại "A" của hãng gia công đến từ Đài Loan này: Vì họ còn sản xuất điện thoại, máy tính cá nhân, máy tính bảng, máy chơi game, máy chủ, và vô vàn thiết bị khác cho Google, Microsoft, hay Sony. Vì thế, chuyện Foxconn lấn sân sản xuất xe hơi (điện) xem ra cũng không phải chuyện quá xa vời.

Dẫu vậy, thực tế cho thấy là làm xe hơi không dễ như sản xuất điện thoại thông minh.

Năm 2022, Foxconn chi 230 triệu đô la Mỹ để mua một nhà máy cũ rộng 57 héc ta của General Motors ở Lordstown, Ohio, với mục đích thành lập một hãng sản xuất xe hơi tại Mỹ.

Theo thỏa thuận, chủ cũ của nhà máy, hãng Lordstown Motors mới thành lập được bốn năm, sẽ thuê Foxconn sản xuất mẫu xe bán tải Endurance, và công ty Đài Loan nhận một phần cổ phần của Lordstown, một công ty khởi nghiệp.

Foxconn dự báo nhiều điều lớn lao với lĩnh vực xe hơi của hãng, như tạo ra doanh thu 33 tỉ đô la mỗi năm vào năm 2025. Họ cũng công bố quan hệ đối tác ở Đài Loan, Thái Lan, và Saudi Arabia.

Dù mảng sản xuất linh kiện cho xe điện của họ đang trên đà tăng trưởng gấp năm lần (năm nay đạt doanh thu ba tỉ đô la Mỹ), hiện những chiếc xe duy nhất Foxconn thật sự làm ra được chỉ là vài bản mẫu (prototype), vài chục chiếc xe bus điện, và khoảng 40 chiếc bán tải cho Lordstown.

Foxconn bước vào mảng xe điện

Tháng 5.2022: thỏa thuận được với Lordstown Motors để mua lại nhà máy ở Ohio, giá 230 triệu đô la

Tháng 10.2022: ra mắt hai mẫu xe điện sẽ sản xuất ở Đài Loan, Thái Lan, và Mỹ

Tháng 11.2022: hợp tác với quỹ đầu tư Saudi Wealth Fund để sản xuất xe điện

Tháng 11.2022: đồng ý đầu tư tối đa 170 triệu đô la vào Lordstown Motors để có hai ghế trong hội đồng quản trị

Tháng 1.2023: chiêu mộ lãnh đạo của hãng Nissan Jun Seki làm giám đốc chiến lược mảng xe điện

Tháng 1.2023, Lordstown đã phải yêu cầu Foxconn ngừng sản xuất vì chi phí sản xuất chiếc xe bán tải này hóa ra còn cao hơn giá bán dự kiến là 65 ngàn đô la. Vài tuần sau, những chiếc Endurance (nghĩa là "bền bỉ"), hóa ra chẳng bền chút nào. Ít nhất một chủ xe cho biết chiếc xe của mình bị chết máy khi chạy trong trời lạnh, dẫn đến đợt thu hồi sản phẩm vào tháng 2.2023.

Rồi ngày 6.3.2023, Lordstown nói nếu không tìm được một hãng sản xuất xe hơi nhiều kinh nghiệm, thì họ sẽ buộc phải ngưng sản xuất xe bán tải, cũng là mẫu xe duy nhất họ đang làm.

Lời tuyên bố này làm dấy lên nghi ngờ về lĩnh vực xe điện còn non nớt của Foxconn. Như vậy trên thực tế, Lordstown đã tuyên bố Foxconn không được tiếp tục sản xuất loại xe chủ lực của họ, dù hãng Đài Loan có nguồn lực rất mạnh, có khả năng biến ý tưởng thành sản phẩm sau hàng chục năm sản xuất cho các hãng lớn, đáp ứng được cả tiến độ lẫn chi phí.

“Tại sao Lordstown cần một đối tác chiến lược khác để vực dậy dự án đang gặp vấn đề?” Danni Hewson, nhà phân tích ở hãng môi giới AJ Bell, nêu câu hỏi. “Phải chăng đơn giản vì Foxconn chưa sẵn sàng trở thành một hãng xe điện lớn nếu thiếu sự hỗ trợ từ bên ngoài?”

Foxconn cho biết họ vẫn quyết tâm triển khai dự án xe điện và kinh nghiệm trong mảng đồ điện tử sẽ tạo cơ sở để họ thành công. Nhưng trong bối cảnh Lordstown cam kết tiếp tục phát triển các mẫu xe mới với công ty Đài Loan, thành tích với các khách hàng tiềm năng khác cho thấy Foxconn còn nhiều việc phải làm để hiện thực hóa giấc mơ xe điện.

“Cần những người giỏi sản xuất hàng loạt,” Ron Harbour, nhà tư vấn sản xuất công nghiệp độc lập, nhận định. “Không phải là không làm được, nhưng tôi chưa thấy điều đó ở các công ty khởi nghiệp lĩnh vực xe điện. Thật sự không dễ chút nào."

Khách hàng của Foxconn sẽ có sản phẩm sớm nhất dự kiến là Monarch Tractor. Tháng 8.2022, hãng này thuê Foxconn sản xuất xe phục vụ nông nghiệp chạy điện tự động. Monarch chỉ sản xuất xe này với số lượng có hạn ở cơ sở tại Livermore, California, và dự định chuyển sản xuất sang Lordstown vào cuối tháng 3. 

Fisker Inc., một khách hàng khác, thì chưa chắc ra sao. Foxconn đang thương lượng với công ty có trụ sở ở Los Angeles này để sản xuất mẫu xe điện Pear, giá dự kiến dưới 30 ngàn đô la. Fisker nói họ muốn Foxconn sản xuất Pear, nhưng hai phía vẫn đang thương thảo về chi phí.

Hồi tháng 9.2022, Foxconn cũng đã ký thỏa thuận sơ bộ với IndiEV, một công ty khởi nghiệp khác ở California. Lúc đó Foxconn nói triển vọng sản xuất xe mẫu cho công ty này là một “thành công.”

Nhưng rồi cuối tháng 9, IndiEV còn không tới 220 ngàn đô la tiền mặt. Hiện công ty này nói họ đang muốn niêm yết để tìm đối tác mua lại, nhưng nếu tới tháng 7 vẫn không được, thì họ có nguy cơ phải ngừng kinh doanh.

Còn những hợp tác khác vẫn có thể thành công, và Foxconn vẫn có thể tìm được khách hàng thuê họ sản xuất xe điện. Nhưng tình hình có thể thấy phần nào qua một khu nhà máy ở Mount Pleasant, Wisconsin.

Cụ thể, vào tháng 6.2018, các giám đốc Foxconn và tổng thống Mỹ lúc bấy giờ Donald Trump đã tham gia lễ động thổ cho khu nhà máy dự kiến sẽ được đầu tư 10 tỉ đô la, rộng 185 héc ta sản xuất màn hình LCD mà ông Trump ca ngợi là “kỳ quan thứ tám của thế giới.”

Hai năm tiếp theo, Foxconn liên tục thu hẹp quy mô nhà máy đó. Sau khi hứa hẹn tạo ra 13 ngàn việc làm, Foxconn đã thương lượng lại thỏa thuận với tiểu bang Wisconsin vào năm 2021. Hiện họ nói sẽ chỉ đầu tư một tỉ đô la và tuyển dụng khoảng 1.000 người.

Nhà máy hiện đang sản xuất thiết bị điện tử như máy chủ, và Foxconn dự định mở rộng sản xuất thêm linh kiện pin xe nhằm thắt chặt thêm quan hệ làm ăn với các hãng sản xuất xe và công ty khởi nghiệp.

Dẫu vậy, theo Michael Shields, nhà nghiên cứu ở tổ chức phi lợi nhuận Policy Matters Ohio (chuyên đánh giá tác động kinh tế của các khoản đầu tư công nghiệp lớn vào tiểu bang Ohio), thì tình hình của Foxconn vẫn là lời cảnh báo. “Tôi thực sự nghĩ là đáng lo,” ông nói, “với những gì sẽ diễn ra ở Lordstown.” 

- Với Debby Wu and David Welch