“Bóng đá gắn kết cả thế giới”.

Đó là khẩu hiệu của FIFA. Và ở một góc độ nào đó, cơ quan quản lý cao nhất của môn thể thao này đúng là đang làm điều họ tuyên bố, nhưng không theo cách mà họ tưởng tượng.

Chính sách bán vé World Cup của FIFA đã khiến người hâm mộ trên khắp thế giới phẫn nộ, khi giá vé World Cup 2026 trong một số trường hợp cao gấp 10 lần so với cam kết ban đầu. Nhiều cổ động viên gọi đây là một “sự phản bội to lớn”.

Tuy nhiên, với những ai từng theo dõi diễn biến giá vé các giải đấu do FIFA tổ chức trong nhiều năm qua, họ hẳn sẽ không quá bất ngờ. Việc biến bóng đá từ một tài sản văn hóa chung thành cỗ máy in tiền đã diễn ra suốt hàng thập kỷ, và bất kỳ ai còn kỳ vọng “người gác đền” tại Zurich sẽ đi ngược lại xu hướng đó đều đang tự lừa dối chính mình.

Hôm thứ Ba, FIFA, tên đầy đủ là Liên đoàn Bóng đá Thế giới, đã lên tiếng xoa dịu dư luận khi tuyên bố sẽ bán vé giá 60 USD cho mọi trận đấu tại World Cup mùa Hè năm sau, giải đấu do Mỹ, Mexico và Canada đồng đăng cai. Tuy nhiên, đây chỉ là một hình thức nhượng bộ mang tính tượng trưng. Lượng vé có giá thấp hơn này chỉ chiếm khoảng 1/10 lượng vé được phân bổ cho các liên đoàn thành viên, trong khi mỗi liên đoàn chỉ được nhận 8% tổng số vé cho mỗi trận mà đội tuyển của họ tham dự. Tính ra, số vé rẻ này chiếm chưa đến 2% tổng lượng vé toàn giải.

Dù vậy, đây vẫn là tin vui với một số ít thành viên trung thành của các liên đoàn, những người có thể vào sân xem đội nhà thi đấu mà không phải “cắm sổ đỏ”. Còn với đại đa số người hâm mộ, đây lại là câu chuyện hoàn toàn khác. Vé rẻ nhất cho một trận vòng bảng của tuyển Anh có giá 202 USD, cao gần gấp 10 lần mức giá cơ bản 21 USD từng được nêu trong hồ sơ đăng cai công bố năm 2018. Nếu muốn xem trận chung kết ngày 19.7 tại sân MetLife ở New Jersey, tấm vé chính thức đắt nhất sẽ khiến bạn mất đến 8.680 USD, cao hơn gấp 5 lần so với giá vé trận chung kết World Cup Qatar 2022. Với khán giả nước ngoài, nếu tính cả chi phí bay sang Mỹ và đi lại giữa các thành phố đăng cai giải đấu, đây sẽ là một chuyến đi cực kỳ tốn kém.

Việc FIFA hạ giá vé cho thấy họ đã đánh giá thấp phản ứng của người hâm mộ và đang cố gắng cứu vớt hình ảnh của mình. Nhưng liệu chính sách vé này có phải là một sai lầm về mặt thương mại? Chắc chắn là không. Thông thường, khi một sản phẩm bị xem là quá đắt, người mua sẽ quay lưng. Điều này cũng đang diễn ra trên các diễn đàn tại Anh, nơi nhiều cổ động viên kêu gọi tẩy chay World Cup.

Nhưng điều đó sẽ không xảy ra. FIFA cho biết họ đã nhận được 20 triệu yêu cầu mua vé, dù mới chỉ bước vào giai đoạn bán vé thứ hai trong tổng số ba giai đoạn. Tổng sức chứa của 104 trận đấu tại 16 thành phố vào khoảng 7 triệu chỗ ngồi, chưa kể lượng vé dành riêng cho quan chức, nhà tài trợ doanh nghiệp và các gói dịch vụ cao cấp khác. Có thể nói, giải đấu này đã “cháy vé” ngay từ trước khi giải chính thức khởi tranh.

Mọi chuyện vốn dĩ đã được định sẵn như vậy. Trước hết, đây là nước Mỹ. Mỹ là thị trường thể thao lớn và phát triển bậc nhất thế giới về mặt thương mại. Tại đây, bán vé được xem là một công cụ tạo doanh thu, ít chịu những ràng buộc về công bằng xã hội như ở các quốc gia bóng đá lâu đời tại châu Âu hay Nam Mỹ. Hơn nữa, FIFA cũng đang theo đuổi một chiến lược tăng trưởng tham vọng hơn rất nhiều.

Mùa Hè này, FIFA còn tổ chức một phiên bản Club World Cup mở rộng tại Mỹ, dù lịch thi đấu vốn đã quá tải, bất chấp những chỉ trích cho rằng họ đặt lợi ích thương mại lên trên sức khỏe cầu thủ. Dù vậy, giải đấu mà Chelsea của Anh giành chức vô địch vẫn giúp FIFA củng cố dự báo doanh thu 13 tỉ USD trong giai đoạn bốn năm đến hết 2026, tăng hơn 70% so với chu kỳ trước.

Vì sao một tổ chức phi lợi nhuận lại cần theo đuổi tốc độ tăng trưởng chóng mặt đến vậy? Đây là một câu hỏi không dễ trả lời. Nhưng FIFA vẫn còn không ít điều khó hiểu khác. Chẳng hạn, vì sao hơn một thập kỷ sau chiến dịch chống tham nhũng do Mỹ dẫn đầu, tổ chức này vẫn vận hành chẳng khác nào một “nước cộng hòa chuối”? Và vì sao Chủ tịch Gianni Infantino lại có mối quan hệ thân thiết đến kỳ lạ với Tổng thống Mỹ Donald Trump?

Tháng này, Infantino trao “Giải thưởng Hòa bình” đầu tiên của FIFA cho ông Trump, một giải thưởng không công bố bất kỳ tiêu chí đề cử, lựa chọn hay đánh giá nào. Những thắc mắc từ các tổ chức nhân quyền đến nay vẫn chưa có lời giải đáp. Trong một cuộc phỏng vấn tháng 11 tại Diễn đàn Kinh doanh Mỹ ở Miami, Infantino còn nói về ông Trump rằng: “Tất cả chúng ta nên ủng hộ những gì ông ấy đang làm, vì tôi nghĩ ông ấy đang làm khá tốt”, một phát ngôn vi phạm quy định trung lập về chính trị của chính FIFA.

FIFA thường xuyên tô điểm các ấn phẩm của mình bằng những thông điệp về tính bao trùm, nhưng chính sách vé của họ lại nói lên điều ngược lại. Trong khi đó, các liên đoàn châu Âu và Nam Mỹ ý thức rõ hơn về nguồn gốc giai cấp lao động của bóng đá nên thường chú trọng hơn đến khả năng mua được vé của người thu nhập thấp. Nhưng họ lại thiếu tầm ảnh hưởng. FIFA vận hành theo nguyên tắc mỗi liên đoàn một phiếu bầu, vì vậy Curacao, với dân số 155.000 người, có số phiếu ngang bằng với Đức, quốc gia có 84 triệu dân và 6,6 triệu cầu thủ đăng ký ở mọi cấp độ. Muốn kiểm soát FIFA, điều quan trọng là nhận được sự ủng hộ từ các quốc gia nhỏ, những nước phụ thuộc nhiều vào nguồn phân phối tài chính của FIFA so với các cường quốc bóng đá sở hữu các giải đấu bóng đá chuyên nghiệp.

Không thiếu người đủ khả năng và sẵn sàng trả mức giá vé World Cup 2026 của FIFA. Điều này chẳng có gì bất ngờ. World Cup 1994 tổ chức tại Mỹ từng lập kỷ lục về lượng khán giả đến sân, một kỷ lục đến nay vẫn chưa bị phá vỡ. Cùng với sự phát triển của MLS, bóng đá đã có chỗ đứng vững chắc hơn tại Mỹ. Những yếu tố này cho thấy World Cup 2026 nhiều khả năng sẽ tiếp tục thành công về mặt thương mại.

Tuy nhiên, kỳ World Cup này có thể sẽ rất thiếu sức sống. Khi các cổ động viên bình dân bị gạt ra ngoài, World Cup mất đi sự cuồng nhiệt và lòng trung thành mang màu sắc dân tộc những yếu tố khiến bóng đá trở nên hấp dẫn với rất nhiều người. Chi phí không phải là lý do duy nhất khiến khán giả quốc tế cân nhắc đến việc ở nhà. Còn có vấn đề thời tiết, và thái độ không mấy thân thiện của chính phủ Mỹ đối với người nước ngoài. Nếu tất cả những điều đó khiến bạn khó chịu, hãy làm những gì tôi dự định sẽ làm: Ở nhà và xem World Cup qua màn hình tivi.