Khi Mỹ thông báo ngày 19.9 sẽ thu 100.000 USD phí đối với doanh nghiệp thuê lao động có trình độ đại học từ nước ngoài, nước này cũng đồng thời công bố một chương trình thị thực mới nhắm đến giới siêu giàu toàn cầu, đó là “Trump Gold Card” dành cho cá nhân sẵn sàng chi trả 1 triệu USD.

Đây không phải là chương trình duy nhất. Nhiều quốc gia cung cấp cái gọi là “thị thực vàng”, thậm chí một số còn cấp quyền công dân đầy đủ thông qua “hộ chiếu vàng”.

Thị thực vàng thường được mua bởi công dân Trung Quốc, Nga và các nước Trung Đông muốn sinh sống ở Tây Âu hoặc Mỹ. Tuy nhiên, nhu cầu vượt ra ngoài các khu vực đó, chương trình thị thực vàng được tái thiết của New Zealand đã thu hút sự quan tâm của giới giàu Mỹ và châu Âu.

Việc xin thị thực vàng ngày càng khó hơn. Ở châu Âu, nhiều nước đang dần chấm dứt các chương trình này. Các cơ quan thực thi pháp luật lo ngại rằng chúng tạo điều kiện cho hoạt động tội phạm và tham nhũng. Giới chỉ trích cho rằng chúng củng cố bất bình đẳng, trao cơ hội cho người giàu mà người khác không có, trong khi quyền công dân và cư trú vốn là những quyền cơ bản không nên bị đem bán cho người trả giá cao nhất.

Thị thực vàng là gì?
Còn gọi là “cư trú thông qua đầu tư”, thị thực vàng (Golden Visa) cho phép cá nhân nhận quyền cư trú tạm thời hoặc lâu dài ở một quốc gia để sinh sống và làm việc. Khoản đầu tư có thể bao gồm mua nhà, lập công ty hoặc quyên góp.

Trong một số trường hợp, người mua thậm chí không cần cư trú toàn thời gian, biến loại thị thực này thành một “kế hoạch B” hữu ích cho những ai chỉ muốn có lựa chọn đi lại nhưng không định định cư lâu dài.

Hộ chiếu vàng là gì?
“Quốc tịch thông qua đầu tư” ít phổ biến hơn, nhưng lợi ích lớn hơn. Mua quốc tịch tại một nước thành viên Liên minh châu Âu như Malta, chẳng hạn, đồng nghĩa với việc bạn có thể làm việc, đi lại và học tập tại cả 27 nước trong khối.

Hộ chiếu vàng có thể có được bằng cách đầu tư đáng kể vào một quốc gia hoặc thanh toán trực tiếp cho chính phủ nước sở tại. Một số nước cho phép những người đã giữ thị thực vàng nhiều năm (ví dụ 5 năm tại Bồ Đào Nha) xin nhập quốc tịch.

Các đảo Caribe như Antigua và Barbuda, Grenada, Saint Kitts và Nevis cung cấp một số chương trình cạnh tranh nhất, với mức đầu tư khởi điểm chỉ hơn 200.000 USD. Những quốc gia khác có chương trình tương tự gồm Ai Cập, Jordan, Montenegro, Bắc Macedonia và Áo, theo công ty tư vấn Henley & Partners có trụ sở tại London.

Quốc đảo Nauru ở Thái Bình Dương có kế hoạch bán hộ chiếu vàng ít nhất 140.500 USD để gây quỹ di dời cư dân khỏi những ngôi nhà thấp ven biển đang bị đe dọa bởi nước biển dâng và lũ lụt.

Chương trình “Gold Card” của Mỹ dưới thời Trump là gì?
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 19.9 đã ký sắc lệnh cho phép cấp thị thực nhập cư nhanh cho người nước ngoài đóng góp 1 triệu USD với tư cách cá nhân, hoặc 2 triệu USD nếu được doanh nghiệp chi hộ, số tiền này sẽ được Bộ Tài chính Mỹ sử dụng để “thúc đẩy thương mại và công nghiệp Mỹ”.

Chính quyền Trump cũng quảng bá thêm “Platinum Card” trị giá 5 triệu USD, cho phép người sở hữu được lưu trú tại Mỹ tối đa 270 ngày mà không phải nộp thuế đối với thu nhập ngoài Mỹ.

Thị thực vàng có mới không? Tại sao chúng phổ biến?
Một số chương trình đã tồn tại hàng thập kỷ như một cách để chính phủ huy động vốn và khuyến khích đầu tư nước ngoài. Canada đã triển khai Chương trình Nhà đầu tư Nhập cư Liên bang từ những năm 1980.

Tại châu Âu, thị thực vàng phổ biến trong khủng hoảng nợ châu Âu, khi nhiều quốc gia bắt đầu bán quyền cư trú để thu hút ngoại tệ và bù đắp thâm hụt ngân sách. Bồ Đào Nha, Ireland, Hy Lạp và Hungary nằm trong số đó sau khi nhận cứu trợ từ Liên minh châu Âu và Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

Hiện nay, nhiều biến thể “trả tiền để được cấp thị thực” đã được áp dụng trên toàn cầu. Song ở nhiều nơi, dư luận phản đối cho rằng mặt trái như giá nhà leo thang, chủ nhà vắng mặt và tham nhũng lớn hơn lợi ích, khiến chính phủ buộc phải loại bỏ.

Cách hoạt động của thị thực vàng
Bồ Đào Nha bắt đầu cấp thị thực vàng năm 2012 cho công dân ngoài EU sẵn sàng bỏ ít nhất 500.000 euro để mua bất động sản, đầu tư vào quỹ, hoặc lập công ty tạo việc làm. Sau đó, mức đầu tư bất động sản được hạ xuống 350.000 euro.

Năm 2013, Hy Lạp, Tây Ban Nha và Hungary cũng khởi động các chương trình của riêng mình. Những chương trình này cho phép tự do đi lại trong nhiều nước EU, và hầu hết đều cho phép xin nhập quốc tịch EU sau vài năm.

Hungary từng đóng cửa chương trình năm 2017 vì bê bối tham nhũng, nhưng đến 2024 lại khởi động phiên bản mới, cho phép đầu tư ít nhất 250.000 euro vào quỹ địa phương hoặc 500.000 euro vào bất động sản để được xin quyền cư trú 10 năm có thể gia hạn.

Ai phản đối và họ làm gì?
Ủy ban châu Âu cảnh báo nhiều năm rằng các chương trình thị thực vàng khiến khối dễ bị rửa tiền và rủi ro an ninh. Cuộc chiến ở Ukraine càng làm tăng lo ngại.

Đối diện áp lực về khủng hoảng nhà ở, nhiều chính phủ châu Âu đã dần loại bỏ hoặc siết chặt chính sách thị thực vàng. Anh, Ireland, Hà Lan, Hy Lạp và Malta đều đã chấm dứt hoặc điều chỉnh quy định. Tháng 4.2024, Tây Ban Nha cũng tuyên bố chấm dứt chương trình để tăng nguồn cung nhà giá rẻ cho người dân.

Bồ Đào Nha sửa đổi chương trình bằng cách loại bỏ đầu tư bất động sản khỏi diện xét duyệt. Trước đó, khoảng 90% số tiền thu được từ chương trình này đổ vào bất động sản, thu hút hàng tỉ euro và đặc biệt phổ biến với nhà đầu tư Trung Quốc, đến mức biển quảng cáo bất động sản ở sân bay Lisbon được viết bằng tiếng Trung. Gần đây, nhà đầu tư Mỹ ngày càng tham gia nhiều hơn.

Ngoài châu Âu, Australia tháng 1.2024 đã dừng nhận hồ sơ cho những ai định đầu tư trên 5 triệu AUD, trong khuôn khổ cải cách chính sách nhập cư nhằm thu hút nhiều lao động tay nghề.

Hiện nay xin thị thực vàng khó đến mức nào?
Tại Bồ Đào Nha, dù không còn mua nhà ở để được thị thực, vẫn có lựa chọn khác như đầu tư tối thiểu 500.000 euro vào quỹ đầu tư đủ điều kiện, tài trợ nghiên cứu khoa học hoặc góp vốn vào công ty tạo ra ít nhất 5 việc làm hoặc duy trì 10 việc làm.

Từ ngày 1.9, Hy Lạp đã nâng mức đầu tư bất động sản để được thị thực vàng lên 400.000 euro, đồng thời có kế hoạch mở rộng sang nhà đầu tư bỏ ít nhất 250.000 euro vào startup địa phương.

Chi phí xin quyền công dân qua đầu tư ở Caribe đang tăng, nơi các chương trình này chiếm hơn một nửa nguồn thu ngân sách của một số quốc gia nhỏ. Một số hộ chiếu Caribe cho phép đi lại miễn thị thực đến Anh và EU, khiến các cơ quan quản lý châu Âu lo ngại tội phạm lợi dụng, từ đó gây áp lực buộc các nước siết lại.

Năm 2024, cả 5 quốc gia Caribe cung cấp hộ chiếu vàng (Dominica, Grenada, Saint Kitts và Nevis, Antigua và Barbuda, Saint Lucia) đồng ý nâng mức đầu tư tối thiểu lên 200.000 USD, đồng thời tăng cường thẩm tra và siết kiểm soát theo yêu cầu từ EU và Mỹ.

Ngược lại, New Zealand hồi tháng 2.2025 tuyên bố nới lỏng yêu cầu để thu hút giới giàu và phục hồi kinh tế sau suy thoái sâu năm 2024. Nước này bỏ bài kiểm tra tiếng Anh, mở rộng danh mục đầu tư chấp nhận và điều chỉnh thời gian cư trú cần thiết.

Theo Bộ trưởng Nhập cư Erica Stanford, New Zealand chứng kiến “lượng quan tâm cực lớn” từ Mỹ và châu Âu, khi căng thẳng địa chính trị gia tăng khiến giới giàu muốn tìm lựa chọn an toàn ở nước ngoài.