Theo ghi nhận của cơ quan chức năng, các đợt mưa lớn cuối tháng 9 và đầu tháng 10 vừa qua khiến hơn 100 điểm tại Hà Nội bị ngập sâu, có nơi nước không rút trong nhiều ngày. Ở Thành phố Hồ Chí Minh, tình trạng ngập còn xảy ra ngay cả khi không mưa do ảnh hưởng của triều cường, khiến nhiều khu vực như Bình Thạnh và Thủ Đức thường xuyên chìm trong nước từ 20 đến 50 cm.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn nhận định, các thành phố đang “bê tông hóa” quá nhanh, trong khi diện tích cây xanh và mặt nước bị thu hẹp, làm giảm khả năng thấm và thoát nước tự nhiên. PGS.TS Vũ Hoài Đức, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng, quy hoạch thiếu tích hợp giữa cao độ nền, hệ thống thoát nước và không gian trữ nước là nguyên nhân sâu xa. “Nhiều khu đô thị mới được nâng nền cao khiến nước dồn về khu thấp mà không có hướng thoát,” ông nói.

Theo thống kê, diện tích mặt nước tự nhiên tại Hà Nội đã giảm hơn 15% trong 10 năm qua do san lấp hồ điều hòa. Hệ thống cống cũ kỹ, nhỏ hẹp, được xây dựng từ thời Pháp, chỉ đáp ứng được mưa với cường độ thấp, trong khi hiện nay lượng mưa thường đạt 200–300 mm trong vài giờ.

Các chuyên gia của JICA, Nhật Bản, cảnh báo, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu rủi ro cao nhất trước biến đổi khí hậu, cần có chiến lược thoát nước và chống ngập dài hạn, thay vì chỉ ứng phó tình thế.

Nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch – Kiến trúc Hà Nội, ông Đào Ngọc Nghiêm, cho rằng cần “trả lại cho đô thị không gian mặt nước đã bị lấp đi” và khuyến nghị áp dụng mô hình “đô thị bọt biển” để giữ nước tại chỗ thông qua mặt thấm, hồ sinh thái và mái xanh.

PGS.TS Hồ Long Phi, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, nhấn mạnh, hệ thống chống ngập phải được tổ chức như “mạng lưới đa tầng” kết hợp hạ tầng cứng và mềm, có sự tham gia của khu vực tư nhân để chia sẻ nguồn lực và sáng kiến kỹ thuật.