Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã ra lệnh cho toàn bộ đại sứ quán và lãnh sự quán Mỹ trên thế giới tạm dừng việc lên lịch phỏng vấn cấp thị thực sinh viên, trong lúc chính quyền ông Trump cân nhắc áp dụng quy trình kiểm tra nghiêm ngặt hơn đối với hoạt động mạng xã hội của người nộp đơn.

Chỉ thị được đưa ra trong một công điện gửi đến các cơ quan ngoại giao Mỹ vào thứ Ba, đánh dấu bước đi mới nhất của chính quyền nhằm hạn chế sinh viên nước ngoài nhập cảnh vào Mỹ, với lý do họ có thể đe dọa an ninh quốc gia hoặc cổ xúy tư tưởng bài Do Thái.

Động thái này làm căng thẳng giữa Nhà Trắng và các trường đại học Mỹ tiếp tục leo thang. Ban đầu, tranh cãi xoay quanh các trường danh tiếng như Đại học Harvard và Đại học Columbia vì các vụ việc liên quan đến vấn đề bài Do Thái, nhưng hiện đã lan rộng thành cuộc tấn công toàn diện hơn vào vai trò của giáo dục đại học trong xã hội Mỹ.

Luật sư nhập cư David Leopold tại Cleveland cảnh báo rằng quyết định của ông Trump có thể gây ra hậu quả “nghiêm trọng, thậm chí là thảm họa” cho cả sinh viên quốc tế lẫn các trường đại học Mỹ. “Tác động về kinh tế và văn hóa là rất lớn,” ông nói.

Việc ngừng hoặc trì hoãn xử lý hồ sơ thị thực sẽ ảnh hưởng đến hàng trăm ngàn sinh viên trên toàn thế giới và hàng loạt trường học tại Mỹ — những nơi ngày càng phụ thuộc vào nguồn sinh viên quốc tế để duy trì sức cạnh tranh.

Sinh viên quốc tế hiện chiếm 5,9% trong tổng số gần 19 triệu sinh viên đại học tại Mỹ. Trong năm học 2023–2024, có hơn 1,1 triệu sinh viên nước ngoài theo học tại đây. Ấn Độ là quốc gia có số sinh viên quốc tế nhiều nhất, tiếp theo là Trung Quốc. Phần lớn sinh viên chọn các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Khoảng 25% học ngành toán và khoa học máy tính, trong khi gần 20% học ngành kỹ thuật.

Những sinh viên này thường phải đóng toàn bộ học phí, giúp các trường có thêm nguồn lực để hỗ trợ tài chính cho sinh viên trong nước. Theo báo cáo Open Doors do Bộ Ngoại giao Mỹ tài trợ, những trường có đông sinh viên nước ngoài nhất gồm Đại học New York (hơn 21.000 người), Đại học Northeastern và Đại học Columbia.

Quy trình xét cấp thị thực cho sinh viên quốc tế vốn đã rất khắt khe. Theo luật sư Leopold, người nộp đơn phải chứng minh có học lực phù hợp, tài chính đảm bảo, mối liên hệ rõ ràng với quê hương và kế hoạch quay về sau khi tốt nghiệp.

“Có hiệu lực ngay lập tức, để chuẩn bị cho việc mở rộng kiểm tra hồ sơ mạng xã hội, các phòng lãnh sự không được tăng thêm số lượng lịch phỏng vấn thị thực sinh viên và trao đổi (F, M và J) cho đến khi có hướng dẫn mới,” ông Rubio viết. Ông cho biết hướng dẫn bổ sung sẽ được ban hành trong vài ngày tới.

Theo công điện của Bộ Ngoại giao, những cuộc hẹn đã được lên lịch vẫn sẽ diễn ra như bình thường. Thông tin này được Politico đưa tin đầu tiên.

Khi được yêu cầu bình luận, Bộ An ninh Nội địa đã chuyển câu hỏi cho Bộ Ngoại giao. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Tammy Bruce từ chối bình luận trực tiếp về chỉ đạo của ông Rubio, với lý do hiện chưa có công bố chính thức.

“Bất kỳ quốc gia có chủ quyền nào cũng có quyền biết ai đang muốn nhập cảnh, họ là ai, đến để làm gì, và lý lịch ra sao, từ đó đánh giá xem họ sẽ làm gì khi ở lại,” bà Bruce nói. “Điều này không mới. Và chúng tôi sẽ tiếp tục sử dụng mọi công cụ để đánh giá ai đang đi vào nước Mỹ, bất kể là sinh viên hay đối tượng khác.”

Ông Rubio từng cảnh báo về khả năng siết chặt thêm kiểm soát từ tháng 3, sau khi cảnh sát mặc thường phục bắt giữ nghiên cứu sinh Rümeysa Öztürk của Đại học Tufts ngay trước cửa nhà. Öztürk, người đồng tác giả một bài xã luận ủng hộ người Palestine, sau đó được tại ngoại trong lúc chờ xem có bị trục xuất hay không.

“Nếu bạn xin thị thực vào Mỹ với tư cách sinh viên, nhưng không để học mà còn để tham gia vào các hoạt động như phá hoại trường học, quấy rối sinh viên, chiếm giữ tòa nhà hay gây rối an ninh trật tự, thì chúng tôi sẽ không cấp thị thực,” ông Rubio phát biểu khi đó.

Trong chương trình Fox Business tuần trước, ông Kevin O’Leary — đồng minh của Tổng thống Trump và từng là nhà đầu tư trong chương trình Shark Tank — đã kêu gọi áp dụng quy trình sàng lọc đối với sinh viên quốc tế, đồng thời ca ngợi họ vì năng lực và tinh thần yêu nước.

“Những sinh viên này là những cá nhân xuất chúng và họ không ghét nước Mỹ,” ông nói. “Tại sao chúng ta không kiểm tra trước, xác minh lý lịch, và nếu họ vượt qua, thì bảo với họ rằng: ‘Bạn tốt nghiệp Harvard, bạn là kỹ sư hay bất kỳ nghề nghiệp nào khác, bạn có thể ở lại, khởi nghiệp ở đây, được cấp vốn ở đây và làm việc ở đây — vì đó là lý do bạn đến Mỹ ngay từ đầu.’”

Quyết định ngừng đặt lịch phỏng vấn visa sinh viên được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Bộ An ninh Nội địa (DHS) tìm cách ngăn Đại học Harvard tuyển sinh viên quốc tế — một nỗ lực đã bị tòa án liên bang tạm thời chặn lại. Chính quyền ông Trump cũng đang thúc đẩy kế hoạch chấm dứt toàn bộ các hợp đồng liên bang còn lại với Harvard, với tổng trị giá khoảng 100 triệu USD.

Một diễn biến khác cũng xảy ra cùng ngày, khi một luật sư cấp cao của Bộ Tư pháp Mỹ cho biết Nhà Trắng sẽ tiếp tục mở rộng các hành động pháp lý — bao gồm cả khả năng khởi kiện hệ thống Đại học California với “các vụ kiện quy mô lớn”.

“Chúng tôi đang mở rộng các hành động pháp lý trên mọi mặt trận,” ông Leo Terrell, luật sư dân quyền và là người đứng đầu lực lượng chuyên trách chống bài Do Thái của Bộ Tư pháp, phát biểu trên Fox News. “Tổng thống Trump sẽ không lùi bước. Chúng tôi sẽ đối đầu với họ tại tòa.”