Làn sóng đầu tư lớn nhất hiện nay trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo không hướng đến những con chip cao cấp hay trung tâm dữ liệu khổng lồ, mà tập trung vào con người.

Cuộc cạnh tranh giành nhân tài AI đã khiến Meta Platforms được cho là đã chi đến 100 triệu đô la Mỹ để thu hút các chuyên gia cao cấp từ đối thủ. Trong một bản ghi nhớ nội bộ mà Wired thu thập được, giám đốc nghiên cứu của OpenAI viết rằng tình hình này giống như “có người đột nhập vào nhà và lấy đi thứ gì đó.” Nạn nhân mới nhất là Apple, khi giám đốc điều hành cấp cao Ruoming Pang vừa chuyển sang làm việc cho Meta.

Đáng chú ý, trong số 12 nhân sự mới mà Meta bổ sung vào nhóm Superintelligence Labs, có 8 người từng học đại học tại Trung Quốc trước khi ra nước ngoài làm việc. Điều này cho thấy một trong những động lực chính của cuộc chạy đua AI toàn cầu là cuộc tranh giành nguồn nhân lực từ Trung Quốc.

Trung Quốc khó có thể bỏ qua vai trò ngày càng lớn của nhân tài nước mình trong việc phát triển AI cho đối thủ chiến lược. Trong các lĩnh vực công nghệ khác, khi có một cá nhân Trung Quốc nắm giữ kiến thức quan trọng, chính quyền Bắc Kinh không ngần ngại kêu gọi họ trở về nước. Một số nguồn tin cho biết Trung Quốc thậm chí đã hạn chế đi lại đối với nhân viên của DeepSeek. Vì vậy, thay vì siết chặt nhập cư, các nhà hoạch định chính sách Mỹ cần phải tìm cách thu hút nhân tài giỏi nhất từ Trung Quốc và nhiều nước khác, đồng thời xây dựng môi trường đủ hấp dẫn để giữ chân họ.

Tuy nhiên, giới lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ không nên cho rằng mức lương cao sẽ đảm bảo họ có thể chiến thắng trong cuộc đua toàn cầu về nhân lực này. Theo nghiên cứu từ Đại học Harvard công bố tháng trước, Trung Quốc hiện dẫn đầu về “nguồn nhân lực thô cho AI” khi xét theo số lượng các công trình nghiên cứu có ảnh hưởng lớn. Điều này thúc đẩy nghiên cứu nội địa, bất chấp lợi thế về sức mạnh tính toán và đầu tư của Mỹ. Dù nhiều người vẫn muốn kiếm tiền ở nước ngoài, không ít người trong số họ sẵn sàng ở lại Trung Quốc.

Một nghiên cứu khác từ Đại học Stanford hồi tháng 5 đã phân tích dữ liệu của hơn 200 tác giả có tên trên các công trình kỹ thuật của DeepSeek. Họ kết luận rằng sự thành công của công ty này “về cơ bản là nhờ nhân tài trong nước.” Một nửa đội ngũ DeepSeek chưa từng ra nước ngoài học tập hoặc làm việc, và những người từng đi cuối cùng cũng quay về để phát triển AI tại quê nhà. Phát hiện này đặt ra nhiều vấn đề chính sách cho Mỹ.

Trung Quốc không xem việc để chuyên gia ra nước ngoài là chảy máu chất xám, mà coi đó là cách để chuyên gia tích lũy kinh nghiệm trước khi trở về, nhóm nghiên cứu tại Stanford nhận định. Báo cáo cũng cảnh báo rằng Mỹ “có thể đang nhầm lẫn khi cho rằng mình sẽ vĩnh viễn dẫn đầu về nguồn nhân lực AI.”

Nhận định này trùng khớp với các dữ liệu khác cho thấy Mỹ đang mất dần sức hút đối với các nhà nghiên cứu AI hàng đầu. Năm 2022, chỉ 42% chuyên gia AI hàng đầu làm việc tại Mỹ, so với mức 59% hồi năm 2019. Trong cùng giai đoạn, tỉ lệ này tại Trung Quốc tăng từ 11% lên 28%.

Chính phủ Trung Quốc cũng đang tài trợ cho các phòng nghiên cứu AI và hoạt động nghiên cứu tại trường đại học trong khuôn khổ chính sách công nghiệp. Dù chưa rõ hiệu quả đầu tư đến đâu, nhưng nó đã tạo điều kiện cho nhiều tài năng công nghệ phát triển và góp phần mang đến sự đột phá tại khu vực tư nhân. Một trong những công trình tiêu biểu của DeepSeek chẳng hạn, có sự tham gia của các học giả từ Đại học Thanh Hoa, Đại học Bắc Kinh và Đại học Nam Kinh. Với cách làm này, Trung Quốc đang xây dựng một hệ sinh thái đổi mới mà không phụ thuộc vào việc chiêu mộ những chuyên gia nổi bật nhất.

Các công ty Trung Quốc không đủ sức mạnh tài chính để tuyển dụng nhân tài như cách Mỹ vẫn làm. Một phân tích cho thấy đầu tư tư nhân vào AI tại Mỹ cao gấp gần 12 lần so với Trung Quốc. Đầu năm nay, tờ Global Times cho biết DeepSeek đã đưa ra “mức lương hấp dẫn” lên tới 1,54 triệu nhân dân tệ mỗi năm (gần 215.000 đô la Mỹ). Đây là khoản thu nhập đáng kể ở các thành phố lớn tại Trung Quốc, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với các gói lương triệu đô tại Thung lũng Silicon.

Dù vậy, DeepSeek vẫn đang tăng tốc tuyển dụng, hướng đến việc thu hút các nhà nghiên cứu AI Trung Quốc ở nước ngoài quay về cống hiến. Công ty đã đăng hàng loạt vị trí tuyển dụng trên LinkedIn – nền tảng không mấy phổ biến tại Trung Quốc. Như nhà báo Dave Lee từng viết, cuộc đua này không chỉ xoay quanh tiền bạc, mà còn là việc thuyết phục nhân tài rằng những đóng góp của họ “sẽ để lại một vết son trên lịch sử.” DeepSeek có thể đang kỳ vọng lời kêu gọi này sẽ chạm đến trái tim của những người con xa xứ còn đang tìm cơ hội trở về.

Hiện nay, gần một nửa số chuyên gia AI hàng đầu thế giới là người Trung Quốc, trong khi Mỹ chỉ chiếm 18%. Dù nhiều người đang tìm kiếm cơ hội ở nước ngoài, Bắc Kinh đang huy động mọi nguồn lực để giữ lại một bộ phận trong lúc Washington chưa cho thấy thái độ chào đón rõ ràng. Những khoản thưởng chào mời khổng lồ từ Thung lũng Silicon có thể giúp Mỹ giành chiến thắng tạm thời, nhưng để thắng cuộc chiến dài hạn, hãy để thời gian trả lời tất cả.