Theo số liệu của cục Hải quan, tính từ đầu năm đến hết ngày 15.9.2025, tổng trị giá xuất khẩu hàng hóa của nhóm các doanh nghiệp có đầu tư nước ngoài (FDI) đạt 243,64 tỉ USD, chiếm 74,9% tổng trị giá xuất khẩu của cả nước. Sự áp đảo về thương mại của khối FDI giúp duy trì tăng trưởng kinh tế Việt Nam, nhưng đồng thời phơi bày điểm yếu của doanh nghiệp trong nước.

“Điều này đồng nghĩa cả nền kinh tế Việt Nam trực tiếp tạo ra khoảng 25% giá trị xuất khẩu. Đây là một con số đáng suy ngẫm, cho thấy doanh nghiệp Việt cần vươn ra thị trường toàn cầu thay vì chỉ tập trung nội địa,” ông Mai Hữu Tín, chủ tịch U&I Group, nhận định tại sự kiện Scale-up Forum 2025 do Endeavor Việt Nam tổ chức ngày 1.10. Đáng chú ý, xuất khẩu vẫn đang là một trong ba mũi nhọn để phát triển kinh tế Việt Nam, bên cạnh đầu tư công và tiêu dùng nội địa. 

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, cảnh báo Việt Nam có nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình nếu không cải cách mạnh mẽ. Ông nhận định: “Tăng trưởng trung bình trong 10 năm qua đang thấp hơn giai đoạn 10 năm trước. Nếu xu hướng này kéo dài, chúng ta có thể già trước khi kịp giàu.”

Theo tiêu chuẩn mới nhất của ngân hàng Thế giới (World Bank), những quốc gia có thu nhập bình quân dưới 1.145 USD là nước có thu nhập thấp, thu nhập từ 1.146 – 4.515 USD là nước có thu nhập trung bình thấp, thu nhập từ 4.516 – 14.005 thuộc nhóm thu nhập trung bình cao. Năm 2024, thu nhập bình quân của Việt Nam đạt khoảng 4.490 USD - tức đang nằm trong ngưỡng trung bình thấp. 

Các diễn giả đồng thuận rằng để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và giảm phụ thuộc FDI, Việt Nam cần đẩy mạnh cải cách thể chế, phát triển khu vực tư nhân và tập trung vào các ngành chiến lược. Nghị quyết 68 ban hành tháng 5.2025 đặt mục tiêu đến 2030, khu vực tư nhân đóng góp 55–58% GDP, giải quyết 85% việc làm và đạt hơn số lượng 2 triệu doanh nghiệp. Để so sánh, khu vực tư nhân đang đóng góp khoảng 51% GDP, tạo ra hơn 40 triệu việc làm với gần 1 triệu doanh nghiệp.

Một số lĩnh vực được các diễn giả kỳ vọng bứt phá và tạo ra các công ty kỳ lân mới (công ty được định giá tỉ đô) bao gồm nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học, chăm sóc sức khỏe, logistics và bảo mật dữ liệu. “Từ năm 2026–2027, chúng ta có thể kỳ vọng sự xuất hiện của những công ty niêm yết ngoài lĩnh vực ngân hàng và bất động sản. Khi đó, thị trường sẽ có thêm niềm tin và sức bật mới,” ông David Đỗ nói.

Dù còn nhiều khó khăn cần vượt qua, các doanh nhân vẫn lạc quan. Ông Tín khẳng định: “Năm 2013, doanh nghiệp nhà nước vẫn đóng vai trò chủ đạo. 12 năm sau thì doanh nghiệp tư nhân được công nhận là khối quan trọng nhất với kinh tế quốc gia. Chúng ta đi sau nên có rất nhiều cơ hội, học được nhiều cách thức để kết hợp khối công tư.” TS. Cấn Văn Lực kết lại: “Việt Nam giống như một thanh niên đang trưởng thành – không tránh khỏi vấp váp, nhưng đó là điều bình thường. Quan trọng là chúng ta phải giữ được tốc độ, trí tuệ, tự tin và khả năng thích ứng.”