Trên lý thuyết, nền kinh tế Mỹ đang ở giai đoạn thuận lợi. Số liệu GDP mới nhất cho thấy tăng trưởng đạt 3,3% trong quý II. Đầu tư kinh doanh tăng, tỉ lệ thất nghiệp duy trì ở mức thấp và lạm phát ở mức hợp lý.

Tuy nhiên, một câu hỏi vẫn thường trực: nếu kinh tế đang tốt, tại sao mọi người lại cảm thấy tồi tệ đến vậy?

Trước hết, cần xem lại các con số. GDP danh nghĩa đã tăng hơn 50% kể từ đáy suy thoái năm 2020, tương đương với mức tăng trưởng hằng quý theo năm hơn 7%. Tiền lương thực tế trung vị tăng 5% kể từ năm 2022, sau nhiều năm không theo kịp lạm phát. Tỉ lệ thất nghiệp duy trì quanh 4,5% kể từ năm 2021, và trong khoảng thời gian đó, thị trường lao động thiếu nhân lực và có nhiều cơ hội. Thị trường chứng khoán cũng bùng nổ khi chỉ số S&P tăng hơn 140% so với cuối suy thoái. Người tiêu dùng Mỹ bước vào giai đoạn bùng nổ này với bảng cân đối tài chính lành mạnh nhất trong nhiều thập kỷ trở lại đây.

Dù vậy, giai đoạn tăng trưởng này vẫn khiến nhiều người cảm thấy khó chịu. Trong suốt nhiều năm qua, dư luận không ngừng bàn tán về tình hình khó khăn, tiêu biểu là khái niệm “vibecession” năm 2022. Có thể nói, đây là một giai đoạn bùng nổ tích cực nhưng lại mang đến trải nghiệm tồi tệ nhất.

Một số yếu tố đã khiến giai đoạn này khác biệt so với các thời kỳ bùng nổ trước. Đầu tiên là sự trở lại của lạm phát. Sau gần 40 năm, lạm phát bùng phát trở lại vào năm 2021. Trong những năm đầu, nhiều người Mỹ phải chịu cảnh giảm lương thực tế, và đến nay, mức lương thực tế vẫn chưa cao bằng năm 2020.

Hiện lạm phát đã giảm nhưng vẫn cao hơn mức mà người Mỹ đã quen. Giá cả cũng tiếp tục tăng. Lạm phát đồng thời mang đến nhiều bất ổn. Ban đầu, nhiều người cho rằng lạm phát sẽ kết thúc bằng một cuộc suy thoái, như từng xảy ra khi Cục Dự trữ Liên bang tăng lãi suất hoặc khi lạm phát tự gây ra thiệt hại. Nhưng lần này, lạm phát giảm mà suy thoái lại không xuất hiện.

Tuy nhiên, cảm giác bất ổn không chỉ đến từ lạm phát. Một phần còn xuất phát từ những thay đổi cấu trúc lớn trong nền kinh tế. Sự bất định thường khiến người dân cảm thấy bi quan hơn. Trí tuệ nhân tạo nổi lên như một thế lực mới, góp phần thúc đẩy giá trị thị trường chứng khoán nhưng đồng thời làm thay đổi bản chất công việc và đe dọa việc làm. Việc áp thuế và biến động trong trật tự thương mại toàn cầu cũng có thể làm tăng giá cả và khiến kinh tế kém ổn định hơn.

Bên cạnh đó, con người vốn có xu hướng bi quan. Trong suốt giai đoạn tăng trưởng này, khảo sát cho thấy người dân hài lòng với tình hình tài chính cá nhân nhưng lại đánh giá nền kinh tế chung là rất tệ. Yếu tố chính trị cũng góp phần ảnh hưởng, khi nhiều người nhìn nhận kinh tế qua lăng kính đảng phái. Nếu đảng mà họ ủng hộ không nắm quyền, họ thường tỏ ra không mấy tin tưởng vào nền kinh tế.

Cuối cùng, có những con số thực sự xấu mà bất kỳ nhà kinh tế nào cũng có thể chỉ ra. Lãi suất dài hạn vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm. Lạm phát có dấu hiệu tăng trở lại, trong khi thị trường lao động đang yếu đi. Nhiều nam giới trẻ, đặc biệt là sinh viên mới tốt nghiệp, không tìm được việc làm. Doanh nghiệp cũng ít tuyển dụng hơn. Khả năng tiếp cận nhà ở đang là vấn đề lớn, đặc biệt khi lãi suất cao và tình trạng thiếu nhà khiến nền kinh tế thiếu sự linh hoạt. Một số nhà đầu tư bắt đầu lo ngại rằng thị trường chứng khoán bùng nổ hiện nay có thể trở thành một bong bóng mới, trong khi rủi ro nợ trong hệ thống tài chính ngày càng tăng. Người tiêu dùng đã sử dụng gần hết số tiền hỗ trợ trong đại dịch và bắt đầu quay lại vay nợ. Số vụ vỡ nợ đang tăng.

Tất cả những yếu tố trên có thể là tín hiệu báo trước một cuộc suy thoái. Tuy nhiên, cần thừa nhận rằng không ai biết chắc điều gì sẽ xảy ra. Một điều mà các nhà kinh tế đều đồng ý là giai đoạn bùng nổ không tự kết thúc. Nó thường chấm dứt bởi một cú sốc lớn, và cú sốc đó thường bắt nguồn từ thị trường nợ. Tình trạng hiện tại của nền kinh tế không thể cho biết liệu cú sốc đó có xảy ra hay không, nhưng có thể cho thấy mức độ chịu đựng của thị trường. Và kinh tế Mỹ hiện nay, dù vẫn đang tăng trưởng, đang trở nên dễ bị tổn thương hơn so với vài quý trước.

Đây là một giai đoạn bùng nổ kỳ lạ. Ban đầu, nó gây khó chịu vì lạm phát. Hiện tại, nó lại khiến nhiều người bi quan vì một số chỉ số xấu đi. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là nền kinh tế Mỹ đang trên đà suy thoái, chứ chưa nói đến khủng hoảng. Có thể nền kinh tế đang định hình một “trạng thái bình thường mới”, với mức lạm phát và lãi suất cao hơn. Và thú thật, cảm giác này vẫn rất khó để làm quen.