Chính quyền Tổng thống Trump vừa ra lệnh cấm Harvard tuyển sinh sinh viên quốc tế — một động thái đánh dấu bước leo thang nghiêm trọng trong cuộc đối đầu giữa Nhà Trắng và giới học thuật tinh hoa Mỹ.

Bộ An ninh Nội địa Mỹ hôm thứ Năm cho biết đã thu hồi chứng nhận của Harvard trong Chương trình Sinh viên và Trao đổi khách quốc tế (SEVP), đồng nghĩa với việc trường không còn quyền tiếp nhận sinh viên nước ngoài. Những sinh viên quốc tế hiện đang theo học buộc phải chuyển trường hoặc đối mặt với nguy cơ bị buộc rời khỏi Mỹ do không còn đủ điều kiện cư trú.

“Ban lãnh đạo Harvard đã để mặc cho các phần tử chống Mỹ và ủng hộ khủng bố được tự do quấy rối, thậm chí hành hung nhiều sinh viên Do Thái, gây ảnh hưởng xấu đến môi trường học thuật từng được đánh giá cao tại đây,” chính phủ tuyên bố.

Việc Harvard bị cấm tuyển sinh sinh viên quốc tế sẽ làm trầm trọng thêm áp lực tài chính với trường. Chính quyền Trump đã đóng băng hơn 2,6 tỷ USD tài trợ dành cho Harvard và chặn mọi khoản cấp ngân sách trong tương lai. Nguyên nhân là bất đồng gay gắt xoay quanh cách trường xử lý cáo buộc bài Do Thái trong khuôn viên và yêu cầu của chính phủ về việc tăng cường giám sát.

Tổng thống Trump cũng kêu gọi tước quyền miễn thuế của Harvard — một đề xuất mà trường cảnh báo có thể “gây tổn hại nghiêm trọng đến tương lai của nền giáo dục đại học tại Mỹ.”

Harvard đã phản ứng gay gắt và gọi quyết định của chính phủ là bất hợp pháp.

“Chúng tôi cam kết duy trì quyền được tiếp nhận sinh viên và học giả quốc tế đến từ hơn 140 quốc gia — những người đã đóng góp đáng kể cho Harvard và nước Mỹ,” người phát ngôn của trường tuyên bố. “Chúng tôi đang khẩn trương đưa ra hướng dẫn và hỗ trợ cần thiết cho toàn thể cộng đồng của mình.”

Harvard đã khởi kiện nhiều cơ quan liên bang sau khi bị cắt giảm ngân sách, trong bối cảnh chính phủ yêu cầu trường phải cải tổ bộ máy quản trị, thay đổi cách thức tuyển sinh và bổ nhiệm giảng viên, ngừng tiếp nhận sinh viên bị cho là đi ngược với các giá trị Mỹ, đồng thời thực hiện chính sách đa dạng về quan điểm.

Hồi tháng Tư, Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem yêu cầu Harvard nộp toàn bộ hồ sơ liên quan đến hành vi bạo lực hoặc vi phạm pháp luật của sinh viên quốc tế trước ngày 30/4, nếu không trường sẽ bị tước quyền tham gia chương trình visa sinh viên liên bang. Theo số liệu của Harvard, gần 6.800 sinh viên — chiếm 27% tổng số sinh viên — đến từ nước ngoài, tăng đáng kể so với mức 19,6% vào năm 2006.

Trong tuyên bố hôm thứ Năm, Bộ An ninh Nội địa cáo buộc nhiều “phần tử kích động” là sinh viên quốc tế, đồng thời tố cáo ban lãnh đạo Harvard đã có hành vi phối hợp với Đảng Cộng sản Trung Quốc. Đầu tuần này, một nhóm nghị sĩ Mỹ cũng đã gửi thư cho hiệu trưởng Alan Garber, yêu cầu làm rõ mối liên hệ giữa trường với chính phủ và quân đội Trung Quốc.

Các nghị sĩ cho rằng Harvard từng tiếp nhận và đào tạo thành viên của Binh đoàn Sản xuất và Xây dựng Tân Cương (XPCC) — một tổ chức nhà nước bị Mỹ trừng phạt từ năm 2020 vì các cáo buộc vi phạm nhân quyền, bao gồm việc giam giữ người Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi. Trung Quốc đã bác bỏ những cáo buộc này.

“Ông Trump đang buộc Harvard phải chịu trách nhiệm vì đã dung túng bạo lực, cổ xúy chủ nghĩa bài Do Thái và hợp tác với Đảng Cộng sản Trung Quốc,” bà Noem phát biểu hôm thứ Năm. “Việc được tuyển sinh sinh viên quốc tế là một đặc quyền — nhất là khi các ngôi trường đang thu lợi lớn từ mức học phí cao để duy trì các quỹ tài chính trị giá hàng tỷ USD.”

Trong thư gửi Harvard, bà Noem cho biết trường có thể được khôi phục chứng nhận SEVP trước năm học mới nếu cung cấp đầy đủ hồ sơ kỷ luật, video các hoạt động biểu tình và tài liệu liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật của sinh viên trong vòng năm năm qua. Harvard chỉ có 72 giờ để hoàn tất việc nộp hồ sơ.

Trả lời phỏng vấn với Fox News, bà Noem cho biết chính quyền đang cân nhắc áp dụng chính sách tương tự đối với các trường và đại học khác.

“Đây là lời cảnh báo cho mọi trường đại học: hãy nhanh chóng tự chấn chỉnh,” bà nói.

Quỹ tài chính lớn nhất nước Mỹ

Harvard hiện có quỹ tài chính trị giá 53 tỷ USD, nhưng phần lớn số tiền này đã được phân bổ cho các mục đích cụ thể như hỗ trợ tài chính cho sinh viên. Harvard, cùng với các đại học danh tiếng như Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và Yale, đang phải đối mặt với mức thuế cao đánh vào quỹ tài chính theo dự luật vừa được Hạ viện Mỹ thông qua hôm thứ Năm.

Hiệu trưởng Alan Garber đã trực tiếp kêu gọi cựu sinh viên đóng góp vào các quỹ đặc biệt, giúp trường chủ động bù đắp các khoản thâm hụt ngân sách và duy trì hoạt động giảng dạy, nghiên cứu cốt lõi.

Nhiều dự án nghiên cứu quan trọng đang bị ảnh hưởng bởi cuộc đối đầu pháp lý và chính trị kéo dài này, trong đó có các chương trình nghiên cứu về bệnh lao, phát hiện sớm bệnh xơ cứng teo cơ (ALS) và giảm tác dụng phụ của xạ trị. Harvard đã trích 250 triệu USD từ ngân sách của trường để duy trì một phần các dự án này.

Lệnh cấm tuyển sinh sinh viên quốc tế không chỉ ảnh hưởng đến Harvard mà còn đe dọa tác động đến toàn bộ nền kinh tế của bang Massachusetts — nơi đang phụ thuộc rất nhiều vào hệ sinh thái xoay quanh ngôi trường này.

Sinh viên quốc tế không chỉ đóng học phí cho Harvard mà còn chi tiêu cho nhà hàng, dịch vụ và các hoạt động sinh hoạt khác. Nhiều người trong số họ ở lại làm việc tại các bệnh viện danh tiếng, viện nghiên cứu và công ty công nghệ sinh học trên khắp tiểu bang.

Harvard và các trường đại học tinh hoa khác trở thành tâm điểm của sự chỉ trích sau làn sóng biểu tình ủng hộ Palestine trong khuôn viên trường, sau vụ tấn công của Hamas vào Israel ngày 7/10/2023 và phản ứng quân sự của Israel tại Gaza. Dù chính quyền ông Trump tuyên bố đang nỗ lực chống lại chủ nghĩa bài Do Thái, họ cũng đồng thời chỉ trích các chương trình thúc đẩy sự đa dạng và khuynh hướng cánh tả trong giới học thuật.

Hiệu trưởng Garber — một người Do Thái — khẳng định Harvard luôn sẵn sàng phối hợp với chính phủ để chống lại chủ nghĩa bài Do Thái, điều ông thừa nhận là vẫn còn tồn tại trong khuôn viên trường. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng các yêu cầu vô lý từ phía Nhà Trắng đang đe dọa nghiêm trọng đến quyền tự do học thuật tại Mỹ.

“Đây là một phần trong loạt hành động của chính quyền ông Trump nhằm vào quyền tự do ngôn luận và quyền tự chủ của các trường đại học,” Robert Shireman, cựu Thứ trưởng Bộ Giáo dục dưới thời ông Obama và hiện là chuyên gia cao cấp tại tổ chức Century Foundation, nhận định.

“Các học giả quốc tế mang lại giá trị to lớn cho nước Mỹ,” ông nói. “Đây là một hành động mang tính trừng phạt, nhằm bóp nghẹt dòng chảy tự do của ý tưởng và thay vào đó là áp đặt sự kiểm soát tập trung đối với các lĩnh vực nghiên cứu khoa học và lịch sử.”

Tờ New York Times là đơn vị đầu tiên đưa tin về quyết định của chính phủ Mỹ liên quan đến sinh viên quốc tế.