Vì sao nước máy lại trở thành một thứ xa xỉ ở các thành phố giàu có của Mỹ

Trên khắp thế giới, việc tiếp cận nước sạch từ lâu được coi là dấu hiệu mấu chốt của tiến bộ kinh tế. Tuy nhiên, ở một số thành phố thịnh vượng nhất của quốc gia giàu nhất trái đất, tỉ lệ hộ gia đình sống thiếu dịch vụ thiết yếu này đang gia tăng – xu hướng mà các nhà nghiên cứu cho rằng cần được chú ý, đặc biệt khi tổng thống Donald Trump đang có kế hoạch cắt giảm mạnh tài trợ liên bang cho hạ tầng nước.

Katie Meehan, giáo sư về công bằng môi trường tại King’s College London, đã nghiên cứu trong nhiều năm về khái niệm mà bà và các nhà nghiên cứu khác gọi là “nghèo hệ thống nước” ở Mỹ. Các trường hợp cắt dịch vụ do không thanh toán hoặc nhà ở xuống cấp mà chủ nhà không bảo trì đúng cách là những yếu tố chính dẫn đến vấn đề này.

Trong nhiều thập kỷ, tình trạng thiếu nước máy chủ yếu xảy ra ở vùng nông thôn Mỹ. Nhưng tình trạng này bắt đầu chuyển sang các đô thị vào những năm 1990 với nhiều thay đổi trong thị trường nhà ở, nghiên cứu của Meehan chỉ ra trong bài báo được công bố vào tháng 12.2024 trên tạp chí Nature Cities. Lãi suất thấp và bùng nổ hoạt động cho vay dưới chuẩn đẩy giá nhà và tiền thuê nhà lên cao, hạn chế nguồn cung nhà ở giá cả phải chăng. Người Mỹ có thu nhập thấp, đặc biệt là người da màu, buộc phải sống trong những căn hộ tồi tàn hơn, trong khi những người khác không thể thanh toán hóa đơn. Quá trình đô thị hóa của tình trạng nghèo hệ thống nước tăng tốc sau cuộc suy thoái năm 2008, và ngày nay 72% hộ gia đình Mỹ thiếu nước máy sống ở các khu vực đô thị, hơn gấp đôi so với tỉ lệ đầu những năm 1970.

Ở nhiều nơi giàu có – bao gồm Houston, Phoenix và Portland, Oregon – vấn đề trở nên tồi tệ hơn từ năm 2017 đến 2021, năm gần nhất có dữ liệu điều tra dân số đầy đủ. Portland là ví dụ đặc biệt rõ rệt cho thấy chi phí gia tăng khiến các hộ gia đình có thu nhập thấp khó duy trì mức sống đàng hoàng. Dù tăng trưởng kinh tế vượt bậc và là hình ảnh thành trì của chính sách xã hội tiến bộ, Portland đã chứng kiến sự gia tăng mạnh nhất tình trạng nghèo hệ thống nước trong các khu vực đô thị lớn ở Mỹ. Số hộ gia đình không có nước máy ở Portland tăng 56% từ năm 2000 đến 2021. Chi phí nhà ở đắt đỏ hơn, mức lương trì trệ và ít lựa chọn hơn với nhà ở giá cả phải chăng đang khiến nước máy trở thành điều xa xỉ với nhiều cư dân, theo Meehan.

Nhìn chung, số hộ gia đình Hoa Kỳ thiếu nước máy đã giảm kể từ những năm 1970. Nhưng những cải thiện chủ yếu là với các gia đình da trắng. Ngày nay, ở 12 trong 15 thành phố lớn nhất nước Mỹ, người da màu chiếm tỉ lệ không cân xứng trong số những người thiếu nước máy. Trong khi đó, đầu tư liên bang vào hệ thống nước đã giảm mạnh trong 50 năm qua, từ 63% chi tiêu vốn vào năm 1977 xuống chỉ còn 9% vào năm 2017. Trong đề xuất ngân sách năm 2026, ông Trump đang tìm cách cắt giảm gần 90% hai quỹ chính cung cấp hỗ trợ liên bang cho hệ thống nước và cống, nguồn tài nguyên then chốt để đảm bảo tính an toàn và dễ tiếp cận của nguồn nước quy mô cộng đồng.

Nghiên cứu của Meehan cho thấy nhà ở giá cả phải chăng có vai trò quan trọng không kém để vòi nước vẫn chảy. Nhưng bên cạnh yếu tố chi phí gia tăng, Stephen Gasteyer, giáo sư xã hội học tại đại học bang Michigan, người chuyên nghiên cứu về tình trạng nghèo hệ thống nước, cho rằng cũng cần dữ liệu tốt hơn để đạt được tiến bộ trong vấn đề này. “Chúng ta không nên đi thụt lùi,” ông nói.