Chưa đầy 24 giờ sau khi Tổng thống Donald Trump tạm dừng cuộc chiến thương mại được đánh giá là nghiêm trọng nhất trong 100 năm trở lại đây, làn sóng bán tháo vẫn tiếp tục lan rộng trên thị trường chứng khoán, trái phiếu và đồng USD. Nỗi lo suy thoái toàn cầu bao trùm mọi ngóc ngách của Phố Wall.

Chỉ số S&P 500 giảm 3,5% vào cuối phiên, khi nhà đầu tư tranh thủ đợt phục hồi mạnh hôm thứ Tư để chốt lời. Trái phiếu kho bạc dài hạn lao dốc, đẩy lợi suất tăng vọt sau quãng thời gian hồi phục và bình ổn ngắn. Đồng USD tiếp tục giảm ngày thứ ba liên tiếp, khi dòng tiền chuyển hướng sang các tài sản an toàn khác, đặc biệt là đồng franc Thụy Sĩ — loại tiền tệ vừa ghi nhận mức tăng mạnh nhất trong mười năm. Giá dầu cũng tiếp tục giảm mạnh.

Kể từ khi ông Trump công bố kế hoạch áp thuế trừng phạt với hàng chục đối tác thương mại, mức độ biến động của thị trường đã gần ngang mức biến động kinh tế trong thời kỳ đại dịch COVID-19 và khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008.

Những diễn biến gần đây dẫn đến một cảnh báo đáng lo ngại: cách triển khai chính sách thuế thiếu ổn định của ông Trump, dù cuối cùng kết quả có như thế nào, đang làm giảm lòng tin của công chúng vào nền kinh tế Mỹ và có thể kéo dài trạng thái bất ổn của thị trường trong ít nhất ba tháng tới.

“Khả năng tình hình sớm ổn định là rất thấp,” ông Bill Smead, Giám đốc đầu tư tại Smead Capital Management, nhận xét. “Chúng ta đang bước vào một thị trường giá xuống ở quy mô lớn.”

Quan điểm này cho thấy sự thay đổi sâu sắc trong tâm lý của các nhà đầu tư chỉ sau chưa đầy ba tháng kể từ khi ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của mình. Trái ngược với kỳ vọng ban đầu rằng nhiệm kỳ này sẽ giúp phát triển thị trường nhờ việc cắt giảm thuế, nới lỏng quy định và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, ông Trump đã khiến mọi người sửng sốt khi sa thải hàng chục nghìn nhân viên liên bang, cắt viện trợ và đơn phương điều chỉnh quy tắc thương mại toàn cầu theo hướng có lợi cho Mỹ.

“Nhiều nhà đầu tư đang rút tiền khỏi Mỹ để chuyển sang các kênh tài chính an toàn hơn như tiền mặt hoặc vàng,” ông Xin-Yao Ng, Giám đốc đầu tư tại Aberdeen Group Plc, Singapore, cho biết. “Tôi còn nghe nói rằng nhiều nhà đầu tư thậm chí đã mất niềm tin vào trái phiếu chính phủ Mỹ.”

Mối lo ngại không chỉ đến từ các mức thuế mà còn từ cách mà Tổng thống Trump tiếp cận chúng, chẳng hạn như việc ông liên tục thay đổi chính sách, áp dụng các công thức tính thuế bất thường, theo đuổi mục tiêu phi truyền thống và tiếp tục gia tăng căng thẳng với Trung Quốc thay vì tạm hòa hoãn như ông đã làm với các quốc gia khác.

Những yếu tố này khiến các chuyên gia Phố Wall gần như không thể dự đoán chính xác tác động của ông Trump lên giá cổ phiếu, trái phiếu và hàng hóa.

Vị thế của các thị trường mới nổi

“Ngay cả ở các thị trường mới nổi, chúng tôi vẫn có thể biết được định hướng chính sách sẽ như thế nào,” bà Kim Forrest, Giám đốc đầu tư kiêm nhà sáng lập Bokeh Capital Partners, nói. “Nhưng tại Mỹ lúc này, chúng tôi không thể phân tích được gì chắc chắn, dù là những thứ cơ bản nhất và với những doanh nghiệp lớn nhất.”

Tuyên bố áp thuế của ông Trump đã châm ngòi cho sáu phiên giao dịch đầy biến động. Ngay trong đợt bán tháo đầu tiên, thị trường chứng khoán toàn cầu đã bốc hơi hơn 10 nghìn tỷ USD giá trị vốn hóa. Thị trường trái phiếu từ Tokyo, Sydney đến London và New York đồng loạt lao dốc khi nhà đầu tư ồ ạt bán tháo để huy động tiền mặt.

Tại Mỹ, làn sóng bán tháo đã làm dấy lên suy đoán rằng Cục Dự trữ Liên bang có thể sẽ phải can thiệp để bình ổn thị trường, trong bối cảnh lợi suất tiếp tục tăng, làm chi phí vay vốn trên toàn hệ thống tài chính leo thang. Khi ông Trump tuyên bố tạm hoãn một số mức thuế cao vừa được triển khai, lợi suất trái phiếu 30 năm đã hồi phục phần nào nhờ thông báo này.

Tuy nhiên, cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung vẫn đang đe dọa sẽ cắt đứt chuỗi cung ứng toàn cầu, kìm hãm hoạt động thương mại xuyên biên giới và tạo thêm áp lực lạm phát cho người tiêu dùng Mỹ, do giá hàng nhập khẩu không ngừng tăng. Những rủi ro này khiến các nhà đầu tư Phố Wall ngày càng lo ngại rằng nền kinh tế Mỹ sẽ rơi vào suy thoái.

“Chúng ta sẽ đối mặt với suy thoái, vì đó là hệ quả không thể tránh khỏi từ cuộc chiến thương mại,” bà Que Nguyen, Giám đốc đầu tư mảng cổ phiếu tại Research Affiliates, nhận xét. “Và ông Trump sẽ không dừng lại trừ khi nền kinh tế lâm vào khủng hoảng. Vì thế, thị trường đang phản ánh hợp lý một kịch bản cho sự suy thoái.”

Hy vọng về một lối thoát nhanh chóng khỏi cuộc khủng hoảng đã sớm biến mất. Khi thị trường mở cửa trở lại vào thứ Năm vừa qua, chỉ số S&P 500 tiếp tục giảm hơn 6% trước khi phục hồi một phần. Chỉ số biến động VIX, công cụ đo lường mức độ lo ngại của các nhà đầu tư, từng giảm mạnh sau thông báo tạm hoãn áp thuế 90 ngày của ông Trump, nhưng đã bật trở lại mức trên 40 vào hôm sau, cho thấy tâm lý bất ổn đang ngày càng tăng.

Trên thị trường trái phiếu, các loại trái phiếu kỳ hạn dài vẫn tiếp tục bị bán tháo, bất chấp các cuộc đấu giá gần đây giúp phần nào xoa dịu lo ngại về nhu cầu. Tuy vậy, thị trường vẫn chịu sức ép từ nhiều rủi ro khác, bao gồm lạm phát tăng, dòng vốn ngoại rút lui, và nguy cơ thâm hụt ngân sách Mỹ mở rộng nếu tăng trưởng kinh tế chững lại.

“Thật khó để tin rằng giai đoạn tồi tệ nhất đã qua,” ông Jamie Patton, đồng Giám đốc bộ phận lãi suất toàn cầu tại TCW Group Inc., nói. “Tài sản rủi ro luôn phản ứng tiêu cực trước sự bất ổn và biến động — và đó lại chính là điều mà chính quyền của ông Trump đang mang đến.”

— Với sự hỗ trợ của Ye Xie và John Cheng