Từng mang về hàng chục tỉ USD mỗi năm, ngành thủy sản Việt Nam lại lép vế ngay tại quê nhà. Khoảng 40% thị phần đang thuộc về hàng nhập khẩu, từ cá hồi đến cá sapa, trong khi sản phẩm nội địa gặp khó vì giá bán cao hơn 20 đến 30% so với hàng kém chất lượng và chịu cạnh tranh thiếu lành mạnh.

Theo bộ Công Thương, thị trường thủy sản nội địa trị giá khoảng 1 tỉ USD, tiêu thụ bình quân 40 kg mỗi người mỗi năm. Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa coi đây là thị trường mục tiêu để đầu tư bài bản. 

Ông Huỳnh Minh Tường, phó chủ tịch VASEP, nhận định cần truyền thông để người tiêu dùng hiểu hàng đông lạnh được kiểm soát kháng sinh và an toàn thực phẩm nghiêm ngặt, chất lượng không kém, thậm chí tốt hơn hàng tươi sống.

Một số doanh nghiệp đã sớm “đi hai chân”. Seaspimex bắt đầu sản xuất cho thị trường nội địa từ năm 1993 với nhiều sản phẩm đóng hộp, duy trì tăng trưởng 20% mỗi năm. Bà Nguyễn Kim Hậu, tổng giám đốc công ty Seaspex, cho biết biên lợi nhuận nội địa cao, dòng tiền nhanh và tiềm năng lớn. Công ty đặt mục tiêu cân bằng doanh thu nội địa và xuất khẩu, mở rộng phân phối sang chợ truyền thống, cửa hàng tạp hóa, kênh online, nhà hàng, khách sạn, đồng thời đưa vào thị trường trong nước một số dòng cao cấp như thịt ghẹ đóng lon vốn được ưa chuộng tại Mỹ.

Ngay cả Minh Phú, “vua tôm” Việt Nam, cũng gặp nghịch lý cạnh tranh với sản phẩm bị loại khỏi chuỗi xuất khẩu nhưng được thương lái bán rẻ trong nước. Ông Lê Văn Quang, tổng giám đốc Minh Phú, cho biết công ty đầu tư vào các sản phẩm cao cấp như tôm sinh thái hay nuôi bằng nước biển xa bờ theo công nghệ mới, chi phí cao nhưng chất lượng vượt trội.

Áp lực còn đến từ hàng nhập khẩu chiếm 30 đến 40% tại kênh phân phối hiện đại. Một phần do xu hướng sính ngoại, một phần vì doanh nghiệp nội chưa phát triển đúng dòng sản phẩm hợp khẩu vị người Việt.

Ông Phan Văn Chinh, phó cục trưởng cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, cho rằng ba khâu sản xuất, tiêu thụ và tổ chức tiêu thụ đã sẵn sàng nhưng còn rời rạc. Ông khuyến nghị hệ thống phân phối cần ưu tiên hàng trong nước, doanh nghiệp đầu tư cho nhận diện thương hiệu, bao bì bắt mắt và sản phẩm phù hợp khẩu vị người Việt.

Để thắng trên sân nhà, doanh nghiệp cần xây dựng chuỗi giá trị khép kín từ nuôi trồng đến chế biến, phân phối, chủ động kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc, định giá hợp lý và tạo niềm tin với người tiêu dùng. Khi lấy nhu cầu thị trường làm định hướng sản xuất, thủy sản Việt mới có thể xóa bỏ hình ảnh “người lạ” trên quê hương mình.