Ngành sản xuất của Trung Quốc ghi nhận mức sụt giảm nghiêm trọng nhất kể từ tháng 9 năm 2022, theo khảo sát tư nhân, khi mức thuế cao tiếp tục gây tổn thất cho các doanh nghiệp xuất khẩu nhỏ, bất chấp lệnh đình chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.

Chỉ số quản lý thu mua (PMI) lĩnh vực sản xuất do Caixin công bố đã giảm xuống 48,3 trong tháng 5, từ mức 50,4 của tháng trước, theo thông cáo báo chí phát hành hôm thứ Ba bởi Caixin và S&P Global. Con số này thấp hơn đáng kể so với ngưỡng 50 — mốc cho biết hoạt động sản xuất có đang mở rộng hay không — và thấp hơn mọi dự báo trong khảo sát của Bloomberg, với mức trung vị là 50,7.

Tác động của cuộc chiến thương mại do Tổng thống Donald Trump khởi xướng tiếp tục lan rộng đến các ngành công nghiệp khắp châu Á và các khu vực khác, khi các loại thuế và sự bất ổn trong thương mại làm suy yếu nhu cầu. Tháng trước, hoạt động sản xuất tại Việt Nam, Indonesia, Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc đều suy giảm, chủ yếu do đơn hàng xuất khẩu và sản lượng giảm. Tại Mỹ, hoạt động sản xuất cũng thu hẹp tháng thứ ba liên tiếp trong tháng 5.

“Cung và cầu trong ngành sản xuất đều giảm, chủ yếu do nhu cầu từ nước ngoài thấp hơn trước,” ông Wang Zhe, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Caixin Insight Group, cho biết. “Áp lực suy giảm kinh tế đã gia tăng đáng kể so với các giai đoạn trước.”

Bình luận từ Bloomberg Economics...

“Chỉ số PMI sản xuất Caixin tháng 5 bất ngờ giảm mạnh xuống dưới ngưỡng tăng trưởng có thể là một tín hiệu dễ gây hiểu nhầm. Rất khó giải thích theo cách khác, khi các chỉ số tần suất cao lại cho thấy xu hướng trái ngược. Các yếu tố kỹ thuật trong khảo sát — như cỡ mẫu nhỏ hơn so với PMI chính thức và cách điều chỉnh mùa vụ khác biệt — có thể đã ảnh hưởng đến kết quả.”

— Chang Shu và Eric Zhu.

Khảo sát được thực hiện trong khoảng thời gian từ ngày 12 đến ngày 21 tháng 5 và cho kết quả thấp hơn nhiều so với chỉ số PMI chính thức công bố hôm thứ Bảy, vốn cho thấy mức suy giảm nhẹ nhờ việc tạm hoãn áp thuế. Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc thường tiến hành khảo sát trong khoảng ngày 22 đến 25 hàng tháng.

Theo các chuyên gia kinh tế tại Tập đoàn Goldman Sachs, khác biệt về thời điểm khảo sát có thể đã góp phần tạo ra chênh lệch giữa hai kết quả PMI, do Trung Quốc và Mỹ đạt thỏa thuận giảm thuế vào ngày 12 tháng 5.

Chênh lệch giữa PMI tư nhân và chính thức cũng cho thấy các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Trung Quốc đang chịu ảnh hưởng nặng nề hơn từ cuộc chiến thương mại, theo bà Becky Liu, trưởng bộ phận chiến lược vĩ mô Trung Quốc tại Ngân hàng Standard Chartered.

Tác động từ thuế quan Mỹ “tập trung chủ yếu vào các nhà xuất khẩu nhỏ, gây ảnh hưởng đến việc làm, trong khi các tập đoàn lớn và tổng kim ngạch xuất khẩu nói chung ít bị ảnh hưởng hơn do có mô hình kinh doanh đa dạng hơn,” bà Liu nói.

“Việc kinh tế toàn cầu chậm lại, do bất ổn chính sách tại Mỹ và căng thẳng thương mại, cộng thêm tác động từ các biện pháp thương mại, đang tiếp tục khiến nhu cầu từ thị trường nước ngoài giảm và tạo thêm áp lực lên mảng xuất khẩu của các doanh nghiệp nhỏ.”

Đợt suy giảm sản xuất lần này cho thấy Trung Quốc cần thêm biện pháp hỗ trợ từ chính phủ nhằm thúc đẩy tiêu dùng trong nước và giảm thiểu cú sốc từ bên ngoài. Trong giai đoạn căng thẳng cao điểm với Mỹ tháng trước, ngân hàng trung ương đã hạ lãi suất chính sách và tỷ lệ dự trữ bắt buộc — lượng tiền mặt mà các ngân hàng phải giữ lại.

Chứng khoán Trung Quốc tăng điểm trong phiên thứ Ba sau khi dữ liệu kinh tế yếu làm dấy lên kỳ vọng về các biện pháp kích thích mới. Chỉ số CSI 300 tại Trung Quốc đại lục tăng 0,5% tính đến giữa phiên, trong khi chỉ số cổ phiếu Trung Quốc tại Hồng Kông có lúc tăng tới 1,8%.

“Việc thúc đẩy nhu cầu nội địa cần phải dựa trên việc cải thiện thu nhập của hộ gia đình,” ông Wang từ Caixin nói. “Cần có các biện pháp thiết thực và hiệu quả để cải thiện môi trường việc làm, tăng cường an sinh xã hội, tăng thu nhập của các hộ dân, nâng cao kỳ vọng thị trường, từ đó thúc đẩy phục hồi kinh tế bền vững.”

Kết quả từ khảo sát Caixin — vốn tập trung vào khối doanh nghiệp định hướng xuất khẩu — cung cấp thêm góc nhìn về cách các nhà máy điều chỉnh hoạt động trong giai đoạn đầu sau khi lệnh đình chiến được công bố.

Mặc dù Mỹ đã giảm mức thuế trung bình xuống khoảng 40% sau vòng đàm phán tại Geneva tháng trước, mức thuế đó vẫn đủ để khiến lượng hàng Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ giảm khoảng 70% trong trung hạn, theo ước tính của Bloomberg Economics.

Chỉ số PMI cho thấy đơn hàng mới tiếp tục giảm cùng với sản lượng sản xuất. Các doanh nghiệp đã cắt giảm hoạt động mua hàng và tinh giản nhân sự, dù tâm lý kỳ vọng về sản lượng tương lai có dấu hiệu được cải thiện.

Triển vọng ngành sản xuất trong thời gian tới vẫn còn nhiều bất ổn, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới lại leo thang gần đây. Nền kinh tế Trung Quốc vẫn chịu áp lực lớn do nhu cầu nội địa yếu.

“Trong năm qua, khảo sát Caixin thường ghi nhận kết quả cao hơn khảo sát chính thức do xuất khẩu duy trì sự ổn định. Hai khảo sát này khác nhau về mẫu khảo sát, phạm vi địa lý và đối tượng doanh nghiệp, trong đó khảo sát của Caixin chủ yếu phản ánh tình hình tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ thuộc khu vực tư nhân.”

“Môi trường thương mại vẫn rất bất ổn,” ông Raymond Yeung, kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc tại Ngân hàng ANZ, nhận định. “Yếu tố then chốt vẫn là thị trường bất động sản, vốn đang trì trệ và chưa có dấu hiệu phục hồi.”