Nhà Trắng đang ca ngợi thỏa thuận thương mại mới với Liên minh châu Âu, sau một thỏa thuận tương tự với Nhật Bản, là một chiến thắng vang dội. Cả hai thỏa thuận đều áp thuế 15% lên phần lớn hàng xuất khẩu sang Mỹ cùng với một số nhượng bộ khác. Thoạt nhìn, loạt thỏa thuận này dường như đã chấm dứt nguy cơ chiến tranh thương mại kéo dài và tái khẳng định vị thế dẫn đầu của Mỹ. Các thị trường tài chính đã tăng điểm sau thông tin này.

Tuy nhiên, thực tế không đáng để ăn mừng. Cả hai thỏa thuận đều gây thiệt hại cho tất cả các bên liên quan. Điều tốt nhất có thể hy vọng lúc này là chính quyền Mỹ sẽ nhanh chóng chuyển sang các ưu tiên khác trước khi gây thêm tổn thất nghiêm trọng.

Xét về mặt kinh tế, tuyên bố rằng Mỹ là bên giành phần thắng trong hai vòng đàm phán là hoàn toàn sai. Thuế quan là một dạng thuế, và thuế thì đánh vào dân chúng. Không sớm thì muộn, người tiêu dùng Mỹ sẽ phải gánh gần như toàn bộ phần chi phí tăng thêm. Vấn đề không chỉ là hàng nhập khẩu sẽ đắt hơn. Các nhà sản xuất Mỹ trong cùng lĩnh vực sẽ đối mặt với ít áp lực đổi mới hơn và cũng sẽ tăng giá. Về lâu dài, những yếu tố này sẽ làm giảm mức sống tại Mỹ. Điều cần nhớ là bên áp thuế luôn là bên chịu thiệt hại nhiều nhất.

Những tổn thất đó có thể chấp nhận được nếu các thỏa thuận này thực sự chấm dứt các tranh chấp thương mại gần đây. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, người vừa đạt thỏa thuận với Mỹ vào cuối tuần qua, đã nhấn mạnh quan điểm này để biện minh cho việc EU chấp nhận các yêu cầu từ Washington. Bà ca ngợi thỏa thuận vì đã góp phần khôi phục sự ổn định cho cả người tiêu dùng và nhà sản xuất.

Đáng tiếc là điều đó sẽ không xảy ra. Trước hết, cả hai thỏa thuận, giống như thỏa thuận trước đó với Anh, nên được xem là khung hợp tác tạm thời thay vì hiệp định hoàn chỉnh. Ví dụ, cam kết của Nhật Bản về việc cấp vốn cho một quỹ đầu tư do Nhà Trắng quản lý thực chất gồm những gì? Không ai rõ. Cam kết đó được mô tả như một khoản “tiền thưởng ký kết” trị giá 550 tỉ USD, nhưng giới chức Nhật có thể không nhìn nhận thỏa thuận theo cách đó.

Theo thỏa thuận Mỹ – EU, một số mặt hàng châu Âu sẽ được tiếp cận thị trường Mỹ mà không bị đánh thuế. Tuy nhiên, mặt hàng nào được miễn thuế vẫn chưa rõ. Trong cả hai trường hợp, nhiều chi tiết quan trọng chưa được thống nhất. Trong khi đó, người dân tại Nhật Bản và châu Âu chứng kiến các nhà lãnh đạo của họ bị ép phải nhượng bộ, làm gia tăng làn sóng phản đối chính trị và tâm lý bất ổn.

Ngay cả khi những thỏa thuận này được hoàn tất, vẫn còn nhiều thỏa thuận khác chưa được giải quyết. Các vấn đề gây tranh cãi cũng không chỉ dừng lại ở chính sách thương mại. Nếu sau này Nhà Trắng tiếp tục xử lý các tranh chấp bằng cách đe dọa áp thuế trừng phạt hoặc ngầm dọa ngừng hợp tác an ninh, thì viễn cảnh “ổn định và dễ đoán” mà bà von der Leyen kỳ vọng sẽ không bao giờ trở thành hiện thực.

Điều đáng lo ngại hơn cả là các “chiến thắng” mà chính quyền Mỹ đang tự tin khoe khoang có thể khiến họ tin rằng nước này không cần quan hệ đối tác mà chỉ cần sức mạnh để buộc các đồng minh phải nhượng bộ. Nếu điều đó xảy ra, tình trạng bất ổn sẽ không còn chỉ là tạm thời mà sẽ trở thành rào cản thực sự đối với mọi kế hoạch dài hạn, đầu tư và hợp tác toàn cầu.

Lấy sự bất ổn làm công cụ thể hiện sức mạnh là một lựa chọn sai lầm. Và sớm hay muộn, thực tế sẽ buộc mọi người phải nhìn nhận điều đó.