Muốn mua tranh, tác phẩm điêu khắc, và những tác phẩm nghệ thuật nói chung mà không bị “hớ”? Lời khuyên của Bloomberg Nhịp Sống rất ngắn gọn: Đừng quan tâm đến số má hay dữ liệu.

Chào cả nhà, tớ là James Tarmy, phụ trách cột nghệ thuật của Bloomberg, hôm nay tớ sẽ “chém” về chủ đề đầu tư vào các tác phẩm nghệ thuật.

Cánh lái buôn doanh nghiệp, nhà tư vấn, người ủng hộ mô hình sở hữu chung (fractional ownership) đã rất nỗ lực trong suốt một thời gian dài chỉ để tìm ra một thuật ngữ nghe thật “kêu” để chỉ hành vi đầu tư vào nghệ thuật.

Họ luôn nói với khách hàng rằng, nghệ thuật là “tài sản phi biến động” (non-correlated asset), tức là, theo lời họ, dẫu thị trường chứng khoán ngoài kia lên xuống ra sao, thì những bức tranh và tượng điêu khắc xinh đẹp của họ vẫn vô sự.

Nói thì nói vậy, nhưng còn dữ liệu thì sao? Những con số chứng minh cho luận điểm trên nằm ở đâu? Dân tài chính (đang tìm mua nghệ thuật) luôn nghiện dữ liệu (bảo sao họ suốt ngày cắm mặt vào Excel).

Trước những câu hỏi này, dân buôn nghệ thuật bèn nhắc lại thời điểm 2008, khi kinh tế toàn cầu khủng hoảng – nhưng thị trường nghệ thuật thì không. Chính xác thì người mua kẻ bán nghệ thuật khi đó hơi khựng lại chút, song rồi mọi thứ lại tăng vọt trở lại, thậm chí nhanh và mạnh còn hơn cả trước khủng hoảng.

Và họ rút ra kết luận: Tác phẩm nghệ thuật không mất giá trong thời khủng hoảng, đơn giản vì người ta ngừng giao dịch chúng.

Không ai bị buộc phải bán đi tác phẩm nghệ thuật của mình. Các nhà đấu giá không bị buộc phải nhận mọi thứ người ta mang đến (và thường từ chối phần lớn thứ được mang đến). Cánh dân buôn không nhận tác phẩm ký gửi. Và dân sưu tầm không nhất thiết phải mua mọi thứ đang được rao bán.

Thành thử, khi thị trường tài chính gặp khủng hoảng, nếu các nhà đấu giá chắc chắn rằng một tác phẩm nào đó sẽ mất giá thảm hại, cánh dân buôn chắc chắn rằng sẽ không ai mua thứ bạn đang muốn bán, và nhà sưu tầm không đủ tiền trả mức bạn mong muốn, thì bức tranh bạn đang rao bán sẽ vĩnh viễn nằm lại trên tường nhà bạn.

Vậy nên, đúng là nếu bạn mua một bức họa in lụa của nghệ sĩ Andy Warhol với giá chạm đỉnh 15 triệu USD vào năm 2014, rồi sáu năm sau đó không ai buồn giúp bạn bán bức tranh này đi, thì về lý mà nói, nó vẫn chưa mất đi tẹo giá trị nào – nhưng đồng thời lý do chỉ là do không ai thèm mua nó thôi.

Kết quả là rất nhiều tác phẩm nghệ thuật không bán được, và dần bị trôi vào quên lãng.

Số ít tác phẩm nghệ thuật may mắn không rơi vào tình cảnh trên (suy cho cùng, vẫn luôn còn đó những tác phẩm tăng giá) được đưa vào hồ sơ công khai, rồi sau đó được các chuyên gia thẩm định nghệ thuật (phục vụ riêng cho giới tài chính) hào hứng nói rằng đây là “loại tài sản” chỉ tăng không giảm. Đây là thứ ngụy biện “kẻ sống sót” (survivorship bias) ở mức cực đoan nhất.

Đây là điểm cần ghi nhớ, khi các hội chợ nghệ thuật châu Âu trong tháng 10 dần kết thúc, và các sàn đấu giá nghệ thuật lớn bắt đầu khai mạc tại New York (Mỹ) trong tháng 11 qua.

Câu hỏi trị giá tỉ-đô ở đây là: Bất ổn toàn cầu mang tính thảm họa sẽ gây tác động (nếu có) nào đối với thói quen chi tiêu của người giàu?

Lời gợi ý: Hãy nhìn vào khối lượng tác phẩm được đem ra giao dịch.

Nếu chỉ nhìn vào món hàng được đề giá cao nhất và phán rằng thị trường nghệ thuật đang khỏe mạnh, thì không có gì phải bàn.

Song, bạn sẽ hiểu được thêm về “tình trạng sức khỏe” của chính những “tài sản thay thế” (ý nói những tác phẩm nghệ thuật trong bộ sưu tập của bạn) bằng cách nhìn vào những thứ đang không được rao bán, thay vì ngược lại.

Người viết trả lời một số câu hỏi được bạn đọc gửi đến về chủ đề nghệ thuật:

Hỏi: Anh từng đến thăm công trình mang tên Thành phố (City) của nghệ sĩ Michael Heizer, anh thấy nó có đáng để người thường như bọn tớ ghé qua không?

Đáp: Để bạn đọc có ngữ cảnh đầy đủ, câu hỏi này liên quan đến chuyến đi gần đây của tớ đến thăm công trình rộng 121 hécta giữa sa mạc Nevada của Michael Heizer, và ông nghệ sĩ này mất 50 năm để hoàn thành tác phẩm.

Ngoài chuyện bị thổi phạt tội chạy quá tốc độ (các bạn chớ lo, tớ chỉ bị chú cảnh sát nhắc nhở rồi cho đi), về cơ bản chuyến đi rất vui.

Với cả, việc thuyết phục ban quản lý công trình cho phép tớ vào trong cũng hơi phức tạp một chút. Để tớ nói rõ hơn: Ban quản lý rất muốn công chúng tìm đến công trình hơn, nhưng nhân lực của họ rất hạn chế. Thành thử họ cố gắng hạn chế lượng người xem mỗi ngày, trong khi lúc nào cũng có nhiều ngàn người chờ được vào. Đó là chưa nói chỗ này chỉ mở cửa khi thời tiết tốt.

Tóm cái váy lại là, nếu tớ là một “người thường” như cách dùng từ của bạn, thì tớ còn khuya mới lọt được vào trong. Nhưng vì tớ đã vào và xem được, tớ chắc chắn khuyên thiên hạ hãy đến thưởng thức công trình này.

Ở ngoài nhìn nó không “bóng sáng” như trong ảnh đâu, và bạn phải cuốc bộ kha khá để thật sự “thấm” được công trình này. Nhưng một khi đã làm được thì "ảo ma Canada" luôn.

Hỏi: Muốn xem những tác phẩm ít người biết thì đến đâu?

Hỏi hay vãi. Trên đời có rất nhiều bảo tàng nhỏ xinh không nhiều người biết đến. Nếu bạn ở London, tớ đề nghị bạn đến thăm Bảo tàng vườn (Garden Museum), hiện đang trưng bày bộ sưu tập xuất sắc xinh xắn gồm một loạt tranh vẽ cây của Lucian Freud.

Nếu bạn ở Paris, hãy nhanh chân lao đến bảo tàng Musée Marmottan Monet, nơi đang trưng bày bộ sưu tập mang chủ đề mặt trời.

Ngoài ra, cũng ở Paris là bảo tàng Musée Carnavalet, đang trưng bày triển lãm “Parisiennes Citoyennes” với chủ đề giải phóng phụ nữ từ 1789 đến 2000. Phần lớn tác phẩm là những hình họa tổng hợp từ báo, tạp chí, vân vân, và nội dung khá dày, nhưng nói chung là thú vị.

Còn nếu bạn ở New York? Xin chia buồn, thật sự chẳng có bảo tàng nào đạt tiêu chí “ít người biết” ở New York cả, nhưng thành phố này có thư viện Morgan (Morgan Library) khá nhỏ và hiện đang triển lãm bản thảo gốc của truyện Hoàng tử bé (The Little Prince), nên bạn hãy tranh thủ ghé xem trước khi triển lãm đóng cửa vào tháng 2 năm tới.

Những triển lãm ĐANG diễn ra

1. Triển lãm tranh của họa sĩ Lucian Freud tại Phòng tranh Quốc gia (National Gallery) tại London

Hơn một thập niên rồi tranh của Freud mới được triển lãm một cách nghiêm túc như thế. Với chủ yếu là các tác phẩm ít được biết đến mượn của những bộ sưu tập tư nhân, bạn có thể chiêm ngưỡng những tranh đẹp nhất của Freud, bao gồm bức vẽ một bó hoa mao lương vàng cắm trong chậu rửa mặt. Mở đến ngày 22.1.2023.

2. Barbara Chase-Riboud tại phòng tranh Serpentine ở London

Sinh năm 1939 ở Philadelphia, nghệ sĩ Mỹ Chase-Riboud hiện đang sống và làm việc tại Paris. Thường sử dụng chất liệu vải dệt kết hợp với kim loại, những tác phẩm điêu khắc của bà vừa có sự thô ráp mạnh mẽ, lại vừa có sắc thái và nền móng giàu tính khái niệm của nghệ thuật đương đại, thứ được xem là giàu tính khiêu khích. Mở đến ngày 29.1.2023.

3. Edvard Munch tại bảo tàng Musée d’Orsay ở Paris

Tranh của Munch có thể làm bạn khó chịu lúc đầu bởi sự thống khổ trong từng nét vẽ. Nhưng sau đó, bạn nhanh chóng được nhắc nhở kịp thời rằng, ông đã làm được một việc tưởng như bất khả: Bắt được bản chất của cuộc đời. Thế giới này, như cách ông vẽ, đang chuẩn bị tự xé rách chính nó, và sau đó bạn có thể yên tâm quay lại thưởng thức những bức chân dung đáng yêu của ông, vốn thường mang chủ đề tuyệt vọng và chán ghét hiện sinh. Mở đến ngày 22.1.2023.

Thích gì hỏi nấy!

Nếu có bất cứ câu hỏi nào liên quan đến chủ đề Nhịp Sống, hãy gửi đến (bằng tiếng Anh) cho chúng tôi tại địa chỉ: AskPursuits@bloomberg.net.

Chúng tôi sẽ chọn ra những câu hỏi thú vị nhất, gửi chúng đến một mạng lưới các chuyên gia trong từng lĩnh vực, và mang về cho các bạn câu trả lời.