Đầu năm nay, nước Anh tuyên bố sẽ ngưng phụ thuộc vào than đá. Nhưng nhu cầu tăng đột biến với máy điều hòa không khí đã buộc quốc gia vốn dĩ điềm đạm phải tự "quay xe" và khởi động lại một nhà máy nhiệt điện dùng than cũ chỉ sau 46 ngày.

Đây là vòng lặp được cho là sẽ trở nên ngày một khắc nghiệt hơn, khi nhiệt độ nóng sẽ đẩy mạnh nhu cầu sử dụng điều hòa không khí, vốn sẽ làm tồi tệ thêm tình trạng nóng lên của trái đất lẫn làm gia tăng nhiệt độ cục bộ ở đô thị. Tuy nhiên, có thể chúng ta không thật sự cần dùng máy điều hòa nhiệt độ nhiều tới vậy.

Nói vậy không có nghĩa chúng ta phải chấp nhận chìm trong mồ hôi, mà chỉ cần dùng kiến thức khoa học cơ bản về sinh lý con người để vừa làm mát cho cơ thể, vừa không phụ thuộc quá nhiều vào máy điều hòa nhiệt độ. Theo khoa học, chúng ta có thể giảm bớt 70% nhu cầu dùng máy điều hòa nhiệt độ mà vẫn đạt được cảm giác thoải mái tương đương bằng một phát minh không mới: quạt điện.

Điều này hoàn toàn hợp lý, vì tuy chúng ta đều cảm thấy ngột ngạt trong một căn phòng chật ních người ở nhiệt độ 80F (khoảng gần 27 độ C), chúng ta lại thấy rất khoan khoái ở cùng mức nhiệt độ này tại một công viên lộng gió hoặc một quán cà phê ngoài trời.

Ollie Jay, giám đốc vườn ươm Nghiên cứu về nhiệt và sức khỏe (Heat and Health Research Incubator) tại đại học Sydney, cho biết bạn có thể đo lường mức độ thoải mái (về cảm giác nhiệt độ) bằng phương pháp khoa học với thang điểm từ 0 đến 7. Mức 0 là trung tính, -1 là hơi mát, và +1 là hơi ấm. Tuy mức độ thoải mái ở từng người là khác nhau, phần trăm số người nói họ cảm thấy không thoải mái khi điểm số tăng xa khỏi mức 0 đều tăng lên.

Bằng việc sử dụng thang đo này, Jay cùng đồng nghiệp của ông đã cho thấy quạt điện có thể khiến 82 độ F (gần 28 độ C) đem lại cảm giác vẫn dễ chịu như 72 độ F (khoảng 22 độ C), trong khi chỉ sử dụng 1/30 mức điện năng. Đây có thể là gợi ý quan trọng đối với các tòa nhà văn phòng và khách sạn tại Mỹ.

Jay dẫn một bài viết trên báo The New York Times nói về một loại sơn trắng có khả năng phản chiếu lại ánh sáng mặt trời trên các tòa nhà và giúp tiết kiệm 40% chi phí điều hòa nhiệt độ (trên lý thuyết). Đây là tin tức rất tốt, và người dân tại những vùng thuộc khí hậu nhiệt đới nên sử dụng loại sơn này khi nó có mặt trên thị trường. Nhưng trong lúc đó, chúng ta có thể giảm đến 70% chi phí điều hòa nhiệt độ chỉ bằng cách sử dụng quạt máy.

Tại Úc, điều hòa nhiệt độ chiếm tỉ trọng lớn nhất trong hóa đơn tiền điện của người dân vào mùa hè, và điều này đang trở nên phổ biến ở mọi nơi khác. Việc giảm sử dụng điều hòa nhiệt độ vào mùa hè cũng giúp giảm lượng tiêu thụ điện cao điểm, và tránh rủi ro mất điện hoặc cắt điện luân phiên.

Tất nhiên, quạt điện vẫn cần dùng điện, và điện vẫn được sản xuất chủ yếu từ nhiên liệu hóa thạch. Nhưng rõ ràng lượng điện năng dùng cho quạt điện thì ít hơn rất nhiều so với điều hòa nhiệt độ. Nhìn tổng thể, theo Jay, chuyển từ điều hòa nhiệt độ sang quạt điện sẽ giúp giảm thiểu hiệu ứng nhà kính rõ rệt hơn sự chuyển đổi từ bóng đèn sợi đốt sang đèn LED.

Tại sao luồng gió (airflow) lại quan trọng tới vậy? Có hai lý do chính:

Một, cơ thể chúng ta có cơ chế tự làm mát bằng cách bơm máu đến da, và luồng gió tốt sẽ giúp làm mát nhiệt lượng của chỗ máu này. Hai, luồng gió giúp mồ hôi của chúng ta dễ bay hơi (cơ thể bạn làm mát không nhờ mồ hôi, mà nhờ sự bay hơi của mồ hôi.)

Đó là lý do khi độ ẩm cao chúng ta lại cảm thấy bức bối khó chịu hơn, vì mồ hôi lúc này khó bay hơi hơn (so với độ ẩm thấp). Đúng là máy điều hòa không khí giúp làm giảm độ ẩm trong không khí, nhưng quạt điện cũng làm được điều tương tự.

Hiện các nhà khoa học đang tìm cách làm cho các hệ thống điều hòa nhiệt độ "thông minh" hơn bằng cách kết hợp giữa sự thoải mái và luồng gió. Jay cùng các cộng sự hiện đang triển khai một dự án đang được thử nghiệm cùng với hội đồng Nghiên cứu Úc để phát triển một thuật toán nhằm tính toán luồng gió tối ưu nhất cho các nhiệt độ khác nhau. "Và bạn sẽ có một sản phẩm mà quạt điện trò chuyện được với máy điều hòa nhiệt độ, và chúng sẽ song hành hài hòa cùng nhau."

Theo dự đoán của The Economist Intelligence Unit, thị trường thiết bị làm mát sẽ tăng trưởng lớn, đồng thời cảnh báo các thiết bị làm mát là nhân tố chủ đạo gây biến đổi khí hậu.