Một đợt bán tháo quy mô lớn nhằm vào loại tài sản vốn được xem là an toàn nhất thế giới đang khiến giới đầu tư hoang mang, khi trái phiếu kho bạc Mỹ rơi vào đà lao dốc mạnh và ngày càng nghiêm trọng vào ngày 9 tháng 4, 2025.

Trái phiếu chính phủ Mỹ, lâu nay vẫn được xem là một nguồn đầu tư an toàn trong những thời điểm kinh tế bất ổn, đang dần đánh mất vị thế đó. Nguyên nhân xuất phát từ lo ngại rằng một cuộc chiến tranh thương mại toàn cầu do Donald Trump khơi mào có thể gây ra hiện tượng đình lạm, khiến Cục Dự trữ Liên bang khó có khả năng cắt giảm lãi suất điều hành.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng chỉ ra rằng có nhiều nguyên nhân khác dẫn đến việc họ quay lưng với nợ công Mỹ. Một trong số đó là sự rối loạn trong các chiến lược phòng hộ phổ biến ở các quỹ đầu cơ, nghi vấn về việc nước ngoài bán tháo trái phiếu Mỹ, và xu hướng chuyển sang các tài sản ngắn hạn có tính thanh khoản cao, khi các loại tài sản rủi ro đồng loạt mất giá.

Đợt tăng lợi suất tuần này khiến nhiều người liên tưởng đến cú sốc gần ba năm trước, khi thị trường bắt đầu nhận thấy rõ hơn rằng chu kỳ giá lên kéo dài hàng thập kỷ của trái phiếu đang dần kết thúc. Mức lợi suất hiện tại đã tương đương với giai đoạn thị trường hỗn loạn nhất trong thời kỳ đỉnh điểm của đại dịch COVID-19.

“Đây là một cuộc bán tháo trái phiếu kho bạc đúng nghĩa,” ông Calvin Yeoh, nhà quản lý danh mục đầu tư tại quỹ đầu cơ Blue Edge Advisors, người đang bán hợp đồng tương lai trái phiếu kho bạc kỳ hạn 20 đến 30 năm, cho biết. “Tôi chưa từng chứng kiến mức độ biến động về giá và lợi suất mạnh đến vậy kể từ thời kỳ đại dịch năm 2020.”

Lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 30 năm đã tăng tới 25 điểm cơ bản, đạt mức cao nhất kể từ tháng 11 năm 2023, nâng tổng mức tăng trong ba ngày lên mức lớn nhất kể từ năm 2020, theo dữ liệu do Bloomberg tổng hợp.

Đợt sụt giảm của trái phiếu kho bạc Mỹ đã lan rộng sang thị trường nợ chính phủ tại nhiều quốc gia phát triển. Lợi suất chuẩn tại Úc, New Zealand và Nhật Bản đều đồng loạt tăng mạnh, trong khi giá hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ châu Âu sụt giảm.

Là thước đo chuẩn toàn cầu, lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ thường có ảnh hưởng trực tiếp đến diễn biến của các thị trường trái phiếu khác. Tuy nhiên, xu hướng đường cong lợi suất ngày càng dốc lên, khi lợi suất trái phiếu dài hạn tăng nhanh hơn lợi suất ngắn hạn, cũng có thể phản ánh kỳ vọng rằng nền kinh tế sẽ tăng trưởng chậm lại và lạm phát có thể tiếp tục gia tăng.

Ở các thị trường khác, hợp đồng tương lai cổ phiếu Mỹ và châu Âu giảm giá. Đồng yên Nhật và franc Thụy Sĩ — hai loại tiền tệ trú ẩn an toàn — đều tăng giá mạnh. Trong khi đó, giá dầu thô tiếp tục giảm.

Chiến tranh thương mại

Ngày 9 tháng 4 năm nay đánh dấu một bước leo thang mới trong cuộc chiến thương mại, khi Tổng thống Donald Trump chính thức áp dụng các mức thuế gọi là “tương hỗ” (hay thuế đối ứng, thuế có đi có lại), làm gia tăng nguy cơ gây tổn hại đến nền kinh tế toàn cầu. Ông Trump áp thuế lên đến 104% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, đồng thời ban hành thêm nhiều mức thuế đối với khoảng 60 quốc gia đang có thặng dư thương mại với Mỹ.

Việc lợi suất tăng mạnh thường được xem là hệ quả gián tiếp của chính sách thuế quan của Mỹ, dù nhiều chiến lược đầu tư gắn với cái gọi là “giao dịch thời Trump” đã không còn mang lại hiệu quả rõ rệt như trước.

Một số nhà đầu tư cho rằng các cơ quan quản lý dự trữ ngoại hối trên thế giới, đặc biệt là Trung Quốc, có thể đang xem xét lại việc nắm giữ trái phiếu chính phủ Mỹ do ảnh hưởng lớn từ chính sách thương mại của ông Trump. Nếu điều này thực sự xảy ra, đó sẽ là tín hiệu rõ ràng cho thấy trái phiếu kho bạc Mỹ không còn được xem là nơi trú ẩn an toàn như trước, dù các hoạt động bán tháo như vậy thường không được công bố ngay lập tức.

Cả Trung Quốc và Nhật Bản đều đã cắt giảm lượng trái phiếu kho bạc Mỹ mà họ nắm giữ trong thời gian qua, theo số liệu chính thức.

“Trung Quốc có thể đang bán trái phiếu kho bạc Mỹ để đáp trả các mức thuế của Trump,” ông Kenichiro Kitamura, Tổng giám đốc bộ phận nghiên cứu và hoạch định đầu tư tại Meiji Yasuda ở Tokyo, nhận định. “Diễn biến của trái phiếu hiện nay chịu tác động từ yếu tố chính trị nhiều hơn là cung cầu, nên tôi sẽ tiếp tục quan sát. Thời điểm này không phù hợp để tham gia thị trường trái phiếu.”

Diễn biến toàn cầu

Tại Nhật Bản, giá trái phiếu chính phủ giảm mạnh, đặc biệt ở các kỳ hạn dài, do mức độ biến động gia tăng khiến nhà đầu tư tìm cách tránh rủi ro từ biến động lợi suất. Thị trường trái phiếu Nhật bắt đầu xuất hiện dấu hiệu mất cân đối khi nhà đầu tư tạm thời rút lui vì lo ngại căng thẳng thương mại leo thang và khả năng chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ bị ảnh hưởng.

Đồng USD — vốn được xem là tài sản trú ẩn truyền thống — bất ngờ suy yếu, ngay cả khi lợi suất trái phiếu Mỹ đang tăng. Diễn biến này đã thúc đẩy sức mạnh của các đồng tiền trú ẩn khác như yên Nhật và franc Thụy Sĩ, cả hai đều tăng giá hơn 1%.

Tuy nhiên, một số thị trường trái phiếu khác vẫn duy trì được sự ổn định. Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ Đức đã tăng nhẹ trong phiên giao dịch ngày thứ Tư này.

“Mức thuế hơn 100% áp dụng với Trung Quốc có thể đang khiến các cơ quan quản lý dự trữ ngoại hối lo ngại nghiêm trọng,” ông Rajeev De Mello, Giám đốc danh mục đầu tư vĩ mô toàn cầu tại Gama Asset Management, nhận định. “Trái phiếu châu Âu đang hưởng lợi từ xu hướng này, và chênh lệch giữa lợi suất của Mỹ và Đức đã có sự biến động mạnh trong tuần qua.”

Nhiều độc giả đã bày tỏ ý kiến trái chiều về diễn biến này. Không phải ai cũng tin rằng trái phiếu kho bạc Mỹ đã mất đi vai trò là nơi trú ẩn an toàn.

Bà Leah Traub, giám đốc danh mục đầu tư tại Lord Abbett & Co., công ty đang quản lý khối tài sản trị giá 217 tỷ USD, cho biết vào tháng Ba, trái phiếu Mỹ vẫn cho thấy mối quan hệ nghịch với cổ phiếu, khi thị trường phản ứng mạnh trước lo ngại về suy thoái kinh tế tại Mỹ.

“Nếu kinh tế Mỹ hoặc toàn cầu rơi vào suy thoái, chúng tôi vẫn tin rằng nhà đầu tư sẽ quay lại với trái phiếu kho bạc,” bà nói.

Khủng hoảng giao dịch chênh lệch

Một số nhà đầu tư bày tỏ lo ngại về rủi ro từ việc lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ tăng mạnh trong thời gian gần đây. Diễn biến này khiến nhiều người nhớ lại giai đoạn năm 2020, khi một chiến lược đầu cơ có tên gọi “giao dịch chênh lệch” nhằm tận dụng sự chênh lệch giữa giá trái phiếu trên thị trường giao ngay và hợp đồng tương lai đã sụp đổ.

Khi đó, nhiều quỹ đầu cơ vay tiền với tỷ lệ lớn để thực hiện giao dịch này. Nhưng khi thị trường biến động mạnh, họ không thể kiểm soát được rủi ro và buộc phải bán tháo để cắt lỗ. Kết quả là thị trường nợ lớn nhất thế giới gần như bị tê liệt.

Lợi suất trái phiếu dài hạn tăng đáng kể, trong khi lợi suất các kỳ hạn ngắn chỉ tăng nhẹ sau đợt đấu giá trái phiếu kỳ hạn ba năm kém hiệu quả ngày 8 tháng 4 vừa qua. Đây là dấu hiệu cho thấy giới giao dịch đang dần dịch chuyển dòng vốn sang các loại tài sản ngắn hạn có tính thanh khoản cao hơn.

Chỉ số đo lường mức độ biến động kỳ vọng của trái phiếu kho bạc đã tăng lên mức cao nhất kể từ tháng 10 năm 2023. Biến động trên thị trường tiền tệ cũng đạt đỉnh trong vòng hai năm. Trong khi đó, chỉ số VIX — thước đo mức độ biến động kỳ vọng của thị trường chứng khoán Mỹ — đã lên đến mức cao nhất trong tám tháng vừa qua.

Ông Homin Lee, chiến lược gia vĩ mô cấp cao tại Lombard Odier ở Singapore, nhận định: “Thị trường trái phiếu Mỹ hiện đang trong giai đoạn tạm thời không có người mua. Nếu tình hình trở nên nghiêm trọng hơn, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ vẫn còn một số công cụ có thể sử dụng để bình ổn thị trường.”