Theo Báo cáo Vietnam SME Risk Landscape ra mắt tháng 8.2025 của FiinGroup, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) hiện chiếm 95% tổng số doanh nghiệp cả nước, tương đương khoảng 867.000 đơn vị, nhưng doanh thu chỉ dưới 20% và tổng kim ngạch xuất nhập khẩu chưa đến 10%.

Khả năng tiếp cận vốn vay là thách thức nổi bật. Dữ liệu của FiinGroup cho thấy chỉ 9,3% SME vay được vốn, trong khi tỷ lệ này ở doanh nghiệp lớn là 56,1%. Sách trắng Doanh nghiệp Việt Nam năm 2024 bổ sung một góc nhìn khác: dù chiếm gần như toàn bộ khách hàng vay vốn ngân hàng (98,6%), SME chỉ tiếp cận chưa đến 18% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống.

Nguyên nhân chính khiến SME khó tiếp cận vốn nằm ở những yếu tố nội tại: quy mô nhỏ, thiếu tài sản đảm bảo, hồ sơ tài chính chưa minh bạch và năng lực quản trị còn hạn chế. Những rào cản này khiến tổ chức tín dụng thận trọng trong xét duyệt, từ đó hạn chế khả năng mở rộng sản xuất – kinh doanh của khu vực doanh nghiệp vốn chiếm tỷ trọng áp đảo trong nền kinh tế.

Xét theo rủi ro, có thể thấy sự phân tầng rõ rệt: khoảng 60% doanh nghiệp lớn được xếp vào nhóm rủi ro rất thấp, trong khi hơn 70% SME và siêu nhỏ nằm ở mức rủi ro trung bình đến cao. Trong giai đoạn 2022–2024, gần 60% SME rơi vào nhóm rủi ro cao đến rất cao. Tuy nhiên, năm 2025 cho thấy tín hiệu cải thiện khi tỷ lệ này giảm còn hơn 40%, đồng thời gần 27% SME đạt mức rủi ro thấp và rất thấp. FiinGroup nhận định đây là kết quả từ quá trình sàng lọc trước đó và sự phục hồi kinh tế.

Xét theo ngành nghề, Công nghiệp chế biến chế tạo, Vận tải kho bãi và Chuyên môn & Khoa học công nghệ được đánh giá rủi ro thấp, với tỷ lệ đóng cửa lịch sử dưới 6%. Ngược lại, Kinh doanh bất động sản cùng Lưu trú & Ăn uống có mức độ rủi ro đáng chú ý, khi tỷ lệ doanh nghiệp đóng cửa lên tới 9,1%.

Một điểm đáng chú ý là khoảng 85% SME đang có vay vốn đều đã hoạt động từ 5 năm trở lên, phản ánh sự chọn lọc của ngân hàng trong xét duyệt hồ sơ. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 40% SME đã hoạt động trên 5 năm với hồ sơ rủi ro trung bình và thấp nhưng chưa tiếp cận được tín dụng.

Trong các ngành, xây dựng nổi bật với cơ hội mở rộng tín dụng. FiinGroup ghi nhận biên lợi nhuận gộp bình quân của SME xây dựng đạt 11,71% và biên lợi nhuận ròng duy trì dương. Tuy nhiên, mới chỉ khoảng 7% doanh nghiệp trong lĩnh vực này tiếp cận được vốn vay. Theo FiinGroup: “Đây là cơ hội tốt để các ngân hàng có thể xem xét mở rộng cấp tín dụng, đặc biệt hướng tới nhóm SME rủi ro trung bình và thấp”.

Theo kết quả khảo sát của ADB năm 2024, trung bình mỗi khoản vay có thể giúp doanh nghiệp tạo thêm 1,3 việc làm. Đáng chú ý, cứ 100 USD vay có thể giúp doanh thu công ty tăng thêm 63,6 USD và lợi nhuận tăng 2,7 USD.