Ông đã cho triển khai tàu chiến, máy bay và binh sĩ đến vùng biển Caribe phía nam.

Ngày 2.9, trong khuôn khổ chiến dịch nhằm đối phó hoạt động của các băng đảng ma túy Mỹ Latinh, lực lượng Mỹ đã tấn công một tàu bị cáo buộc buôn ma túy xuất phát từ Venezuela. Theo Trump, vụ tấn công này đã tiêu diệt 11 “kẻ khủng bố” trên tàu.

Chính quyền Trump gọi Tổng thống Nicolás Maduro là một tên khủng bố ma túy, cáo buộc ông tổ chức buôn lậu từ cấp cao nhất của chính phủ. Mỹ treo thưởng 50 triệu USD cho thông tin dẫn đến việc bắt giữ ông. Động thái triển khai hải quân diễn ra sau khi Washington đã siết chặt trừng phạt và cô lập ngoại giao chế độ Maduro trong nhiệm kỳ đầu của Trump.

Đây là cuộc huy động hải quân lớn nhất của Mỹ ở Mỹ Latinh kể từ cuộc xâm lược Panama năm 1989. Mục tiêu cụ thể của việc triển khai này vẫn chưa rõ ràng: có thể là một chiến dịch chống ma túy quy mô lớn, hoặc thậm chí là nỗ lực lật đổ Maduro. Sau vụ tấn công ngày 2.9, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth tuyên bố “nó sẽ không dừng lại ở cuộc không kích này”.

Vì sao Trump nhắm vào Venezuela?
Bộ Quốc phòng Mỹ đã triển khai hơn 4.000 thủy thủ và lính thủy đánh bộ quanh vùng biển Mỹ Latinh, ít nhất ba tàu khu trục và một tàu tuần dương tên lửa dẫn đường. Chính quyền Trump nói mục đích là ngăn chặn dòng chảy ma túy vào Mỹ và triệt phá các băng đảng. Đây là bước đi sau chỉ thị rộng hơn của Trump yêu cầu Lầu Năm Góc chuẩn bị khả năng dùng vũ lực với các tay buôn ma túy Mỹ Latinh. Thông thường, nhiệm vụ này thuộc về DEA và lực lượng tuần duyên, chứ không phải quân đội.

Mỹ tập trung vào Cartel de los Soles (băng đảng Mặt Trời), mà họ cáo buộc do các sĩ quan quân đội Venezuela cầm đầu, có quan hệ trực tiếp với Maduro và các quan chức cao cấp. Nhóm này bị Mỹ coi là “tổ chức khủng bố ma túy”, bị cho là buôn lậu cocaine và hợp tác với các băng đảng lớn khác như Tren de Aragua ở Venezuela và Sinaloa ở Mexico.

Mỹ cho rằng phần lớn ma túy sản xuất ở Mỹ Latinh đi qua Venezuela. Chính quyền Maduro phản bác, cho rằng chỉ 5% lượng ma túy tuồn qua bờ biển Caribe của Venezuela, còn lại chủ yếu qua Colombia và Thái Bình Dương. Venezuela khẳng định họ đã tăng cường chống ma túy, tính đến 25.8 đã thu giữ 52,7 tấn ma túy.

Maduro phản ứng thế nào?
Maduro vừa lên giọng đe dọa, vừa thể hiện sức mạnh quân sự, song cũng có vài động thái hạ nhiệt. Ông và các quan chức lên án chiến dịch của Mỹ là “vô đạo đức và bất hợp pháp”, gọi đây là âm mưu thay đổi chế độ. Maduro tuyên bố triển khai lực lượng dân quân, nói hàng triệu dân thường sẵn sàng vũ trang. Ông cũng huy động 15.000 binh sĩ đến biên giới với Colombia và cấm dùng máy bay không người lái trong không phận Venezuela. Bộ trưởng Quốc phòng Vladimir Padrino cho biết sẽ triển khai tàu hải quân tuần tra vùng biển trọng yếu cho xuất khẩu dầu mỏ.

Trên truyền hình nhà nước ngày 2.9, Maduro cáo buộc động cơ thật sự của Mỹ là muốn chiếm lấy dầu mỏ của Venezuela “mà không phải trả tiền”.

Tuy nhiên, ông cũng nhượng bộ một phần: ngày 24.8 đã phóng thích tám tù nhân chính trị, cho năm người khác quản thúc tại gia, và tiếp tục chấp nhận người Venezuela bị Mỹ trục xuất về nước.

Phản ứng quốc tế
Các đồng minh của Maduro nhanh chóng chỉ trích Mỹ. Trung Quốc, Nga và Iran đều phản đối dùng vũ lực hay đe dọa can thiệp công việc nội bộ Venezuela. Tổng thống Brazil Lula da Silva cho rằng can thiệp quân sự là sai lầm, gây bất ổn toàn khu vực. Tổng thống Colombia Gustavo Petro gọi cáo buộc Maduro dính líu chặt chẽ đến Cartel de los Soles là “lời nói dối giống như vũ khí hủy diệt hàng loạt ở Iraq”, cảnh báo Venezuela có thể thành “một Syria thứ hai”, kéo Colombia vào vòng xoáy xung đột.

Ngược lại, Guyana, vốn có tranh chấp lãnh thổ lâu dài với Venezuela, ủng hộ quan điểm của Mỹ về hoạt động của băng đảng và cam kết hợp tác với các đồng minh. Trinidad & Tobago cũng ủng hộ, nói rằng việc triển khai sẽ giúp chống buôn ma túy, cho phép Mỹ sử dụng lãnh thổ để bảo vệ Guyana. Paraguay bày tỏ ủng hộ Mỹ chống ma túy và tội phạm có tổ chức trong khu vực. Mới đây nhất, Argentina đã liệt Cartel de los Soles vào danh sách khủng bố.

Những động thái trước đây của Trump với chính quyền Maduro
Trong nhiệm kỳ đầu, Trump áp trừng phạt nặng lên ngành dầu mỏ Venezuela và quan chức cấp cao, đóng băng tài sản, công nhận lãnh đạo đối lập Juan Guaidó làm tổng thống lâm thời sau cuộc bầu cử 2018 bị tố gian lận. Năm 2020, chính quyền truy tố Maduro và nhiều quan chức về tội khủng bố ma túy, treo thưởng hàng chục triệu USD cho việc bắt giữ.

Tháng 3 năm nay, đầu nhiệm kỳ hai, Trump cắt nguồn thu quan trọng của Maduro khi thu hồi giấy phép cho Chevron Corp. hoạt động ở Venezuela. Sau đó, Mỹ cấp giấy phép mới nhưng chặn toàn bộ dòng tiền đến tay Maduro, đồng thời ngăn các công ty châu Âu, Ấn Độ sản xuất và kinh doanh dầu ở nước này. Trump cũng liệt Tren de Aragua vào danh sách khủng bố và trừng phạt Cartel de los Soles.

Mỹ từng xâm lược Mỹ Latinh để chống ma túy chưa?
Trong thế kỷ 19 và 20, Mỹ nhiều lần can thiệp quân sự ở Mỹ Latinh, chủ yếu để bảo vệ lợi ích kinh doanh và chống cộng sản, chứ không phải vì ma túy.

Trường hợp rõ ràng nhất là cuộc xâm lược Panama năm 1989. Mỹ triển khai 26.000 binh sĩ lật đổ độc tài Manuel Noriega sau khi ông bị truy tố về buôn ma túy và rửa tiền. Sau vài tuần giao tranh, Noriega đầu hàng, bị đưa sang Miami và kết án tại tòa án liên bang.

Tháng 4.2020, sau khi truy tố Maduro, chính quyền Trump đã phát động “chiến dịch tăng cường chống ma túy” với sự hiện diện hải quân lớn ở Caribe, gần giống động thái hiện nay. Tuy nhiên, khi đó quân Mỹ không tiến vào Venezuela, không giao chiến hay bắt giữ.