Cú “quay xe” của chính quyền Trung Quốc đối với chính sách Zero Covid có tầm quan trọng to lớn, nhưng Bắc Kinh vẫn cần làm hơn thế nếu họ muốn thúc đẩy tốc độ tăng trưởng lên mức 6% một năm, tương đương mức tiền đại dịch.

Trong một cuộc họp tại Bắc Kinh tháng 12.2022 để bàn luận các kế hoạch cho năm mới, chủ tịch Tập Cận Bình cùng các cố vấn đều giảm nhẹ vai trò của đại dịch. “Ông Tập rất quyết tâm đưa đất nước tăng trưởng trở lại,” Yao Yang, giám đốc Trường phát triển quốc gia, một tổ chức tư vấn chính sách (think tank) tại Bắc Kinh.

Dẫu đất nước tỉ dân đang đón nhận một làn sóng lây nhiễm mới, giới kinh tế gia vẫn nhận định lực cản này rồi sẽ chóng qua, với lập luận rằng, chỉ trong ít tháng nữa Trung Quốc sẽ đạt đỉnh dịch (như những gì xảy ra năm ngoái tại Đài Loan và Hong Kong), và các hộ gia đình sẽ nhanh chóng hồi phục năng lực chi tiêu ngay sau đó. Nhưng câu hỏi cần đặt ra ở đây là tốc độ của điều đó.

Trong nhóm những nhà kinh tế học được Bloomberg trưng cầu ý kiến, mức dự báo trung vị dành cho tăng trưởng của Trung Quốc trong năm 2023 sẽ là 4,9%. Mức này rơi vào chính giữa khoảng 4,5% đến 5,5% mà các cố vấn cho chính quyền Trung Quốc đã đề xuất làm chỉ tiêu chính thức. Theo ông Yao, để thúc đẩy tăng trưởng đạt được mức cao, người tiêu dùng Trung Quốc cần đẩy mạnh chi tiêu hơn 6%. “Đây có phải mục tiêu dễ dàng không? Chắc chắn là không,” ông nói.

Một trong những hiệu ứng tích cực của chính sách Zero Covid nghiêm khắc mà Trung Quốc thi hành suốt thời gian qua, là các hộ gia đình ở nước này đã tích lũy được một lượng tiền tiết kiệm lớn trong năm 2022, do họ không thể đi du lịch và mua sắm. Chỉ riêng 9 tháng đầu năm 2022, lượng tiền gửi trong hệ thống ngân hàng Trung Quốc đã đạt 1,9 ngàn tỉ đô la Mỹ, lớn hơn toàn bộ tổng sản phẩm quốc nội của Hàn Quốc. Tuy nhiên, sự gia tăng các khoản tiết kiệm chủ yếu diễn ra trong nhóm người giàu, và nhóm này nhiều khả năng sẽ dùng khoản tiền “thừa” để đầu tư hơn là mua sắm hàng hóa và dịch vụ.

Trước đó, lòng tin và khả năng chi tiêu của người tiêu dùng Trung Quốc bị giáng một đòn mạnh trong năm 2022 bởi phong tỏa toàn quốc, cùng chiến dịch trấn áp mạnh tay của chính phủ đối với mảng bất động sản và công nghệ. Lương ở các thành phố Trung Quốc tăng chỉ 2,2% sau khi đã điều chỉnh lạm phát trong chín tháng đầu năm 2022, kém hơn một nửa mức tiền đại dịch. Tỉ lệ thất nghiệp trong người trẻ lên đến gần 20%. Sự căng thẳng này góp phần tạo ra những tiếng nói phản đối trong dư luận vào cuối tháng 11.2022, khiến chính quyền Trung Quốc cuối cùng quyết định “quay xe” bất ngờ với chính sách Zero Covid.

“Sau ba năm không tăng thu nhập, sẽ mất nhiều thời gian để thuyết phục các hộ gia đình Trung Quốc rằng tương lai sẽ sáng sủa hơn quá khứ gần đây,” Houze Song, một nhà kinh tế học tại tổ chức tư vấn chính sách MarcoPolo cho biết.

Sức mua yếu cộng với sự sa sút trong nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc ở Mỹ và châu Âu sẽ gia tăng áp lực khiến chính quyền Bắc Kinh đẩy mạnh tiêu dùng trong năm 2023. Một đòn bẩy chắc chắn sẽ được nước này sử dụng là việc chi tiêu vào cơ sở hạ tầng, vốn được một số nhà kinh tế dự báo sẽ tăng gần 10% trong năm 2023, gấp đôi mức tiền đại dịch. Chính quyền Trung Quốc cũng sẽ dựa vào hệ thống ngân hàng để cung cấp các khoản vay cho các doanh nghiệp, để họ có thể tuyển dụng lao động và đầu tư.

Chưa kể, chính quyền Trung Quốc dường như đang quyết tâm “làm lành” với các doanh nhân, ngay cả các doanh nhân công nghệ. Sau cùng, tất cả động thái này có tiềm năng lớn trong việc thúc đẩy việc làm và tiền lương người lao động.

Để tiếp tục hỗ trợ nền kinh tế, ngân hàng trung ương Trung Quốc sẽ duy trì lãi suất ở mức thấp, hoặc cắt giảm lãi suất, ngay cả khi các ngân hàng trung ương ở châu Âu và Mỹ tiếp tục tăng lãi suất. Điều này sẽ giúp lạm phát ở Trung Quốc tiếp tục được kiểm soát.

Theo ông Yao, Trung Quốc sẽ phải làm nhiều việc để tạo ra một sự hồi phục đáng kể trong tiêu dùng. Một gợi ý là đảo ngược chính sách và kích thích xây dựng bất động sản. Các quan chức Trung Quốc đã bắt đầu nới lỏng nỗ lực hạn chế tín dụng cho các nhà phát triển bất động sản cũng như hoạt động cho vay thế chấp với các hộ gia đình. Ban đầu, đây là một phần trong chiến dịch giảm bớt tình trạng đầu cơ bất động sản, song điều này chưa đủ để tăng doanh số bán căn hộ, vốn đã giảm 31% trong tháng 11 so với năm trước (2021).

Với việc chấm dứt chính sách Zero Covid, ngành bất động sản Trung Quốc có thể được thúc đẩy một chút, bằng việc cho phép dòng di cư từ vùng nông thôn Trung Quốc lên các đô thị nước này. Và khi thu nhập người dân được phục hồi, nhiều chủ nhà cho thuê Trung Quốc sẽ tìm cách cải tạo sửa sang căn nhà của họ.

Trong cuộc họp chính sách kinh tế vào tháng 12.2022, Trung Quốc cho biết họ sẽ giúp các nhà phát triển bất động sản “thay đổi mô hình kinh doanh.” Đây có lẽ là cách nói khác của việc chấm dứt cách làm đã kéo dài nhiều thập kỷ vốn luôn là chìa khóa đem lại lợi nhuận khổng lồ cho các nhà phát triển bất động sản Trung Quốc: Bán trước và xây sau.

Trong vài tháng qua, các ngân hàng Trung Quốc đã lặng lẽ công bố hạn mức tín dụng 2,7 ngàn tỉ NDT dành cho các nhà phát triển bất động sản lớn, theo hãng truyền thông Trung Quốc Caixin. Andrew Polk, đồng sáng lập hãng tư vấn Trivium cho biết: “Chúng tôi nghĩ điều này sẽ tạo đà để (Trung Quốc) thoát khỏi mô hình bán-nhà-trước-khi-xây. Từ giờ, bán hàng sẽ không đi trước xây dựng nữa. Mà phải xây xong thì mới bán.”

Đối với các quan chức Trung Quốc, việc này sẽ giúp họ giữ thể diện khi vừa cho phép ngành đầu tư bất động sản lấy lại vai trò động lực kinh tế như trước đây, đồng thời vẫn cho phép họ tuyên bố đã thành công trong mục tiêu giảm thiểu rủi ro tài chính (của ngành bất động sản). Với sự kết thúc của Zero Covid và sự phục hồi của hoạt động xây dựng bất động sản, “nền kinh tế này đã biến hai vấn đề lớn từ lực cản trở thành lực đẩy,” Polk bình luận.

Tất cả những điều này là cơ sở để lạc quan, tuy nhiên Yao khẳng định các quan chức cần nhanh chóng kích thích năng lực chi tiêu của các hộ gia đình, để đạt mức tăng trưởng 6%. Cách chắc chắn nhất để làm điều này là chính quyền trung ương Trung Quốc tài trợ cho các khoản thanh toán dùng tiền mặt của các hộ gia đình, vốn là điều mà nhiều nhà kinh tế nổi tiếng Trung Quốc đã kêu gọi kể từ khi đại dịch bắt đầu.

Giới hoạch định chính sách Trung Quốc có truyền thống khước từ những sáng kiến hỗ trợ trực tiếp, vì cho rằng làm thế là thúc đẩy sự lười biếng. Do đó, Yao nghĩ việc này khó xảy ra, dù không thể loại trừ khả năng này: “Biết đâu một ngày nào đó, có ai đó trong số những quan chức hàng đầu nói rằng: ‘Bạn nên lắng nghe các nhà kinh tế học?’ Có thể lắm chứ.”