Thị trường xe điện hai bánh của Việt Nam chạy vượt rào

Kinh doanh

Thị trường xe điện hai bánh của Việt Nam chạy vượt rào

Chiếm 80% doanh số khu vực Đông Nam Á năm 2023, thị trường xe hai bánh điện Việt Nam đang ở giai đoạn bùng nổ. Tuy vậy thay đổi trong tệp khách hàng mục tiêu và luật định sẽ là rào cản mà các tay đua phải vượt qua để tiến về vạch đích.

Công nhân đang lắp ráp xe máy điện Feliz S của VinFast Auto Ltd.tại nhà máy sản xuất của công ty ở Hải Phòng,Việt Nam. Hình ảnh: Linh Phạm

Tác giả: Giang Lê

27 tháng 11, 2024 lúc 5:19 PM

Một chiều đầu tháng Mười, nắng mùa Thu trải rộng khắp các nhà xưởng được bọc tôn màu xanh ngọc sáng, nằm nối nhau ngay ngắn trên mảnh đất rộng hơn 40 ngàn m2 của nhà máy Yadea tại khu công nghiệp Tân Hưng (Bắc Giang). Trái ngược với không gian yên tĩnh bên ngoài, bên trong khu sản xuất ồn ã với gần 70 nhân viên đang tất bật chăm chú vào những chiếc xe điện hai bánh chưa hoàn thiện. Sau khi trải qua đủ 32 bước sản xuất và tinh chỉnh trên dây chuyền kim loại trắng dài gần 70m, xe đạt chuẩn sẽ được đưa qua hệ thống chuyền xích cao hơn 3m để lưu kho trong bốn xưởng kế bên.

Hoạt động từ năm 2019, với khả năng sản xuất 300 ngàn xe hai bánh điện (bao gồm xe máy và xe đạp điện) mỗi năm, nhà máy tại Bắc Giang là cơ sở sản xuất đầu tiên ở nước ngoài của Yadea. “Việt Nam là điểm khởi đầu cho chiến lược toàn cầu hoá của Yadea,” ông Chow - phó tổng giám đốc Yadea Việt Nam cho biết. “Lý do là vị trí địa lý gần gũi thuận tiện cho logistics, sự đón nhận đầu tư của chính phủ và văn hoá tiêu dùng xanh đang được phổ cập nhanh hơn hẳn so với các nước cùng khu vực.”

Đứng đầu thế giới về doanh số trong bảy năm gần nhất, theo công ty nghiên cứu thị trường Counterpoint, Yadea ghi nhận doanh số hơn 622 tỉ đồng tại Việt Nam năm 2022. Xét theo doanh số, hãng xe đến từ Trung Quốc này chiếm 21% năm 2023 và là một trong ba hãng chiếm thị phần lớn ở Việt Nam. Hai hãng đứng đầu là Pega và VinFast, với doanh số tương ứng là 24% và 23%. Sau 20 năm phát triển, thị trường xe máy điện Việt Nam hiện có doanh số đứng đầu Đông Nam Á, thu hút hàng loạt doanh nghiệp trong nước và nước ngoài tham gia. Để hái được quả ngọt, họ sẽ cần đối mặt với sự xuất hiện của tệp khách hàng mới với nhu cầu rất khác, cùng những yêu cầu luật định mới hứa hẹn tạo biến động không ngừng.

Những chiếc xe hai bánh chạy bằng điện bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam từ đầu những năm 2000, được ưa chuộng bởi nhóm học sinh cấp hai, cấp ba tại các vùng nông thôn có nhu cầu di chuyển quãng đường ngắn tới trung bình mỗi ngày khi chưa đủ tuổi có bằng lái. Nhắc đến xe điện giai đoạn này, nhiều người liên tưởng tới xe đạp điện nhập khẩu tiểu ngạch từ Trung Quốc. Chúng có kích thước nhỏ, nhẹ, tốc độ di chuyển và chất lượng trung bình, nếu không nói là kém, bù lại giá bán phù hợp, trong tầm mức 5-10 triệu đồng.

Từ giai đoạn 2010-2019, miếng bánh thị trường hấp dẫn một số đơn vị phân phối xe Trung Quốc như Pega hay các đơn vị chuyên sản xuất và phân phối phụ tùng xe máy như Detech. Sang năm 2019, thị trường bước vào giai đoạn bùng nổ với sự tham gia mạnh mẽ của VinFast và Yadea, với doanh số tăng 45% từ hơn 163 ngàn xe năm 2019 lên 237 ngàn xe năm 2020, theo hiệp hội Vận tải sạch quốc tế (ICCT). “Với các dòng sản phẩm nâng cấp đáng kể về hiệu năng và thiết kế, hai hãng này đã giúp cải thiện hình ảnh không đẹp của xe điện trong mắt người Việt, giúp họ có thêm niềm tin hơn vào loại phương tiện giao thông này,” ông Phạm Nam Đức, chuyên gia nghiên cứu thị trường xe máy điện nhìn nhận.

Chiếm gần 70% doanh số năm 2023 của thị trường xe hai bánh điện Việt Nam, ba thương hiệu dẫn đầu là Pega, VinFast và Yadea, có chiến lược rất khác biệt. Trong khi Pega tập trung vào phân khúc xe đạp điện, Yadea và VinFast định hướng chinh phục tệp khách hàng là những người trưởng thành, có nhu cầu thay thế xe máy xăng bằng xe điện. “Khách hàng người Việt khắt khe về chất lượng và trải nghiệm hơn hẳn so với các quốc gia Đông Nam Á khác, do trước đây những hãng xe Nhật Bản như Honda tạo nên thói quen coi trọng chất lượng sản phẩm của thị trường,” ông Chow nhận xét. Ông cho biết, những người trưởng thành đang chiếm 50% lượng khách mua xe của hãng tại Việt Nam và đang ngày càng mở rộng.

“Để cách mạng hóa xe máy điện sẽ cần hai điều: Thứ nhất là khả năng đi nhanh, mạnh trên quãng đường dài. Thứ hai là xe phải rẻ so với xe xăng có hiệu năng và chất lượng tương đương,” bà Trần Hoài Phương của Wavemaker Partners - quỹ đầu tư mạo hiểm đang rót tiền vào hãng xe điện Việt DatBike nhận định. Trên thị trường ngày càng nhiều sản phẩm có hiệu năng tốt hơn và ngôn ngữ thiết kế được đầu tư hơn như Orla của Yadea, Theon S của VinFast hay Weaver và Quantum của DatBike, với phân khúc giá trên 20 triệu đồng, thậm chí có những mẫu còn có giá ngang ngửa những dòng xe xăng cao cấp (hơn 60 triệu đồng).

Theo thời gian, thị phần xét theo doanh số của Yadea tăng vọt từ 9% lên 21% trong giai đoạn 2020 – 2023, còn VinFast dần có tín hiệu đuối sức. Thị phần doanh thu của hãng xe Việt giảm từ 43% xuống còn 23% cùng giai đoạn. “VinFast không quá tập trung phát triển thị trường xe máy điện và chỉ xem đây là bước đệm để đi qua mảng ô tô điện,” ông Đức của Honda Việt Nam nhận định.

Danh sách các hãng xe máy điện nổi bật tại Việt Nam vẫn thiếu vắng các doanh nghiệp Nhật Bản dẫn đầu mảng xe máy xăng như Honda, Yamaha, Suzuki, dù họ có nguồn lực và tập đoàn mẹ cũng có định hướng phát triển xe điện. Theo một nguồn tin nội bộ yêu cầu ẩn danh, có thể lý do đến từ sức hấp dẫn của miếng bánh xe xăng gần như không có ai khác có thể chen vào. Tại triển lãm Vietnam Motor Show tổ chức cuối tháng 10.2024, Honda đã ra mắt hai dòng xe máy điện CUV e: và ICON e:, hướng tới phục vụ học sinh - sinh viên sau một thời gian dài chỉ bán xe điện cho khách hàng doanh nghiệp tại Việt Nam.

Mặt khác, từ đầu năm 2025, luật Trật tự - an toàn giao thông đường bộ 2024 yêu cầu người tham gia giao thông phải có giấy phép lái xe hạng A1 khi điều khiển xe máy điện có vận tốc vượt quá 50km/h
hoặc động cơ có công suất trên 4kW. Điều này sẽ tác động trực tiếp tới các khách hàng học sinh - sinh viên, vốn chọn xe điện vì không cần bằng lái khi điều khiển. Theo đó, các doanh nghiệp đang kinh doanh xe điện sẽ cần thay đổi ngôn ngữ thiết kế cũng như các đặc tính của sản phẩm nếu muốn giữ chân tệp khách hàng quan trọng này.

Dữ liệu của BoombergNEF cho thấy năm 2023, Việt Nam tiêu thụ gần 304 ngàn xe hai bánh điện (bao gồm cả xe đạp và xe máy điện), đóng góp 80% doanh số khu vực Đông Nam Á. Tỉ lệ thâm nhập của xe điện trên thị trường xe hai bánh của Việt Nam năm 2023 đạt khoảng 11% - mức cao nhất Đông Nam Á và bỏ xa tỉ lệ trung bình 3% của khu vực. BoombergNEF cũng dự đoán xe điện sẽ chiếm 95% lượng xe bán ra tại Việt Nam năm 2040. Điện hoá là con đường tất yếu mà thị trường xe máy Việt đang hướng tới.

“

Khách hàng người Việt quan tâm chất lượng và trải nghiệm hơn hẳn so với các quốc gia Đông Nam Á khác, do trước đây những hãng xe Nhật Bản như Honda tạo nên thói quen coi trọng chất lượng sản phẩm của thị trường

Ông Trương Phượng Siêu (Zhang FengChao) phó tổng giám đốc kinh doanh Yadea Việt Nam

Để đón đầu con sóng, Yadea đang xây dựng nhà máy thứ hai tại Bắc Giang có công suất gần một triệu xe mỗi năm với tổng vốn đầu tư 100 triệu đô la Mỹ và đặt kế hoạch tăng số lượng cửa hàng riêng lên 500 cửa hàng vào năm 2025. Các hãng xe Việt cũng không ngồi yên. Pega đang thực hiện vòng gọi vốn bảy triệu đô la, trong khi DatBike hiện tích cực mở rộng hệ thống cửa hàng và đối tác phân phối sau khi gọi vốn thêm bốn triệu đô la vào tháng Tám, nâng tổng tiền đầu tư và tín dụng kêu gọi được lên gần 25 triệu đô la. Khi được hỏi về khả năng xuất hiện của một tay chơi mới, bà Phương của Wavemaker Partners nói: “Số vốn cần để bước chân vào thị trường nay đã quá cao, cơ hội chỉ còn tồn tại cho các tập đoàn lớn. Mặt khác, đây là điều tốt cho những ai đang ở trong thị trường, quan trọng là họ sống được đến ngày thị trường chín muồi.”