Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, nhu cầu vốn cho quá trình chuyển đổi xanh được Ngân hàng Thế giới ước tính lên tới 368 tỉ USD đến năm 2040, tương đương khoảng 6,8% GDP mỗi năm.

Tại hội nghị quốc tế về thị trường vốn xanh diễn ra ngày 5.9 tại Đà Lạt, Lâm Đồng, do Nam A Bank tổ chức, các chuyên gia và nhà quản lý doanh nghiệp, các tổ chức tài chính, các hiệp hội ngành nghề đi tìm lời giải thiết thực và bền vững để đạt mục tiêu đó.

Trung tâm tài chính quốc tế (TTTCQT) sẽ hỗ trợ đắc lực
PGS.TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) nhấn mạnh rằng TTTCQT tại TP.HCM và Đà Nẵng sẽ đóng vai trò như “đầu mối vốn”, giúp doanh nghiệp không cần ra nước ngoài tìm quỹ mà có thể tiếp cận trực tiếp các dự án xanh đã được chuẩn hóa ngay trong nước. Ông cũng cho rằng mỗi năm, Việt Nam cần huy động 20–30 tỉ USD từ nguồn vốn quốc tế, và TTTCQT sẽ góp phần hiện thực hóa con số này.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các TTTCQT là kênh phân bổ vốn hiệu quả, đồng thời tạo niềm tin cho nhà đầu tư nhờ danh mục dự án được thẩm định minh bạch. Các diễn giả tại hội nghị nhấn mạnh rằng ngoài vai trò kết nối vốn, TTTCQT còn tạo dựng “ngôn ngữ chung” về chuẩn xanh, vốn là rào cản lâu nay trong thị trường Việt Nam.

Theo ông, TTTCQT không chỉ hỗ trợ huy động vốn mà còn chuẩn hóa quy trình, rút ngắn thời gian xét duyệt, qua đó tăng niềm tin cho các định chế tài chính nước ngoài.

Trong bức tranh đó, TTTCQT được kỳ vọng là nền tảng để Việt Nam vừa duy trì ổn định vĩ mô, vừa thúc đẩy phát triển bền vững và toàn diện.

Xanh là chiến lược cấp thiết và lâu dài
Ông Trần Anh Quý, Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng (Ngân hàng Nhà nước), khẳng định ngành ngân hàng đã đi tiên phong từ năm 2015 với các chính sách định hướng tín dụng xanh, và nay cần sự đồng bộ từ doanh nghiệp và thị trường.

Đại diện IDG Việt Nam, ông Lê Thanh Tâm cũng cho rằng khung pháp lý đã minh bạch hơn, nhưng để huy động vốn xanh quy mô lớn vẫn cần thêm thời gian và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, ngân hàng và doanh nghiệp.

Ngành thủy sản là ví dụ điển hình về sự cấp thiết này. Xuất khẩu tôm sang Mỹ đang phải gánh cùng lúc 4 loại thuế: chống bán phá giá, chống trợ cấp, thuế nhập khẩu cơ bản và thuế chống lẩn tránh. Dù tài chính xanh không trực tiếp xóa bỏ rào cản thuế, nhưng áp dụng ESG có thể giúp ngành thủy sản minh bạch hơn, giảm rủi ro bị quy kết nhận trợ cấp hoặc lẩn tránh, đồng thời gia tăng lợi thế cạnh tranh phi thuế quan.

Sản phẩm tôm “xanh”, có chứng chỉ ASC, BAP hay được quỹ quốc tế hỗ trợ vốn, sẽ dễ dàng được người tiêu dùng chấp nhận ở mức giá cao hơn, bù đắp chi phí thuế. Đây là con đường cần thiết để ngành thủy sản duy trì thị phần bền vững.

Dưới góc độ thị trường, ông Nguyễn Quang Thuân – Chủ tịch FiinGroup – bổ sung rằng ESG và “xanh” không chỉ là xu hướng ngắn hạn, mà là một chiến lược dài hạn. Ông lưu ý, chi phí thẩm định và đánh giá dự án xanh có thể lên đến hàng tỉ đồng, do vậy doanh nghiệp cần coi đây là hạng mục đầu tư thiết yếu chứ không phải phong trào hay khẩu hiệu.

Cần chiến lược hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, hộ sản xuất thế yếu
Một câu hỏi được đặt ra là làm thế nào để tài chính xanh thực sự đến được với nông dân và doanh nghiệp nhỏ, những hộ sản xuất vùng sâu vùng xa là những nhóm thường nằm thế yếu trong việc tiếp cận vốn.

Ông Võ Hoàng Hải, Phó Tổng giám đốc Nam A Bank cho biết ngân hàng đang nghiên cứu các sản phẩm tín dụng xanh vi mô, cơ chế trả nợ linh hoạt theo mùa vụ, kết hợp ngân hàng số để tiếp cận vùng sâu vùng xa, cũng như những kế hoạch xa hơn như một chiến lược “bảo lãnh xanh” để hộ nông dân không cần tài sản thế chấp lớn.

Ông Trần Khải Hoàn, Quyền Tổng Giám đốc Nam A Bank, nhấn mạnh thêm đây là cách để các tổ chức tài chính đồng hành cùng doanh nghiệp nhỏ trong hành trình chuyển đổi xanh.

Nhìn chung, các chuyên gia đều thống nhất rằng tài chính xanh không phải “tấm vé ưu ái” cho doanh nghiệp, nhưng sẽ là “lá chắn mềm” giúp giảm rủi ro phòng vệ thương mại, tăng minh bạch và nâng cao sức cạnh tranh quốc tế cũng như là lời giải không thể thiếu cho "bài toán" mục tiêu Net Zero 2050.