Một buổi sáng tháng Sáu ấm áp tại Rio de Janeiro, dòng người hồi hộp xếp hàng dài quanh khu triển lãm lớn của hội chợ sách quốc tế. Bầu không khí căng như dây đàn.

Dù chỉ là một hội sách, nhưng với những người hâm mộ Raphael Montes, đây là một sự kiện đặc biệt. Họ đã chờ hàng giờ liền, trong đó có cả con gái tôi, 20 tuổi, với hy vọng được nhìn thấy, xin chữ ký hoặc chụp ảnh selfie cùng tiểu thuyết gia trẻ đang khiến cả Brazil mất ngủ vì những câu chuyện rùng rợn, ám ảnh và thấm đẫm chất “kinh dị đời thường”.

Với nụ cười đặc trưng, cặp kính tròn và bộ râu đen rậm, Montes không mang dáng vẻ của một nhà văn chuyên gieo rắc nỗi sợ. Văn phong của anh tươi tỉnh, mộc mạc và khác hẳn những tượng đài văn chương Mỹ Latinh như Gabriel García Márquez, Roberto Bolaño hay Machado de Assis. Anh cũng không bận tâm điều đó. Montes là một cây bút viết tiểu thuyết giải trí đúng nghĩa, không gánh vác mục tiêu học thuật hay hào quang nghệ sĩ nào ngoài một điều duy nhất: Khiến độc giả rùng mình, khó chịu và không thể ngừng đọc.

Chỉ trong hơn một thập kỷ, nhà văn sinh năm 1989 tại Rio đã chuyển mình từ tác giả tiểu thuyết thành hiện tượng mạng kiểu Instagram – TikTok, với tầm ảnh hưởng không kém các diva nhạc pop hay huyền thoại bóng đá Brazil. Anh thu hút một lượng fan trung thành, đặc biệt là Gen Z, thế hệ vốn ít đọc sách, và đã bán được 1 triệu bản cho tám đầu sách.

Theo nhiều người hâm mộ, chính Montes đã khiến việc đọc sách trở nên “ngầu” hơn trong bối cảnh người Brazil ngày càng đọc ít và hiểu càng ít. Một khảo sát gần đây với 5.158 người do Viện Pro-Book thực hiện cho thấy tỉ lệ đọc sách tại Brazil năm 2024 đã chạm đáy trong suốt một thập kỷ: 53% người từ 5 tuổi trở lên cho biết không hề cầm đến cuốn sách nào trong ba tháng gần nhất, tăng từ 44% vào năm 2015. Hai phần ba học sinh trung học cơ sở và 61% học sinh trung học phổ thông thừa nhận không đọc sách. Một khảo sát khác còn đáng lo hơn khi cho thấy 29% người từ 15 đến 64 tuổi dù có đọc sách nhưng lại không hiểu nội dung.

“Người ta vẫn nghĩ văn học hư cấu là vô bổ, rằng họ chẳng học được gì từ đó,” Sergio Mota, nhà nghiên cứu văn học tại Đại học Công giáo Rio, chia sẻ. “Nhưng điều đó không đúng với Montes. Anh ấy đi ngược hoàn toàn với logic đó nhờ khả năng kết nối mạnh mẽ với độc giả, những người thấy chính mình trong nhân vật của anh. Ai cũng muốn đọc Raphael.”

Tại hội sách Rio tháng Sáu, Montes là ngôi sao sáng nhất khi chiếm trọn cả năm vị trí đầu bảng bán chạy của Companhia das Letras, nhà xuất bản danh giá nhất Brazil. Tác phẩm Perfect Days ra mắt năm 2014 đã được bán bản quyền tại 20 quốc gia. Một số đầu truyện của anh cũng đã được chuyển thể thành phim, trong đó có Scars of Beauty do HBO Max phát hành năm 2025, khắc họa mặt tối chết người của ngành phẫu thuật thẩm mỹ.

Tháng Sáu vừa qua, anh cũng ký hợp đồng xuất bản hai cuốn sách với Celadon Books (New York). Phó chủ tịch kiêm giám đốc biên tập Ryan Doherty cho biết ông “bị cuốn hút” ngay sau khi đọc 34 trang bản dịch tiếng Anh của tiểu thuyết The Secret Dinner, dự kiến ra mắt vào tháng 8.2026.

“Tôi thường không ký hợp đồng tiểu thuyết chỉ dựa trên đề xuất bản thảo,” Doherty nói. “Nhưng sau buổi họp Zoom với Raphael, tôi hoàn toàn bị cuốn hút bởi cách anh ấy suy nghĩ. Tôi cũng rất thích kiểu truyện nơi nhân vật, dù là người tốt, rơi vào tình huống không còn đường lui.”

Sức hút của Montes đến từ khả năng bắt đúng tâm lý thời đại và kết nối với thế hệ độc giả vừa nồng nhiệt vừa chóng chán. Dù truyện của anh chủ yếu lấy bối cảnh tại Rio, tập trung vào vài khu phố cụ thể, nhưng những nỗi ám ảnh và khắc khoải trong nhân vật lại có thể bắt gặp ở bất kỳ đô thị nào trên thế giới.

Thông minh, đồng tính và có phần châm biếm, Montes đặc biệt yêu thích những nhân vật trẻ tuổi bị lạc lối. Anh say mê việc bóc trần mặt trái của tầng lớp trung lưu sang trọng, nơi vẻ ngoài hào nhoáng che giấu một sự giả tạo nhớp nháp.

Tác phẩm mới nhất A Happy Family (2024), hiện đã được chuyển thể thành phim trên Globoplay, xoay quanh một khu dân cư khép kín, nơi mọi người đều soi xét chuyện của nhau và lòng đố kỵ trở thành chất gây nghiện chết chóc. Đây là mảnh đất màu mỡ cho văn hóa tẩy chay nảy mầm, nơi hạnh phúc gia đình có thể nhanh chóng biến thành thảm họa.

Perfect Days là hành trình truy sát rùng rợn của một kẻ bám đuôi trên chuyến xe định mệnh. The Secret Dinner xoay quanh những bữa tiệc tối bí mật mà món chính là… thịt người. Và đó mới chỉ là phần khai vị trong thế giới của Raphael Montes.

Tác phẩm nào của anh cũng là “darkfic” chứa đầy những kẻ tâm thần quyến rũ, lừa đảo tinh vi, mọt sách tổn thương, quý tộc sa sút và những kẻ thất bại. Truyện của anh như sự pha trộn giữa Stephen King, Patricia Highsmith và cả Jeffrey Dahmer. Nhân vật phản diện thường rất đáng ghét, nhưng luôn gợi sự cảm thông. Họ bị trừng phạt, nhưng không vì công lý, và hầu như không bao giờ có sự hối lỗi.

Mỗi cuốn sách như một nhát dao đâm vào vùng tối trong tâm hồn, nơi chẳng ai vô tội, và người bạn thanh mai trúc mã có thể chính là một con quái vật. Các cảnh bạo lực được mô tả sống động đến mức gợi cảm.

Thales Guaracy, biên tập viên đầu tiên của Montes, nhớ lại: “Cậu ấy mới 19 tuổi khi ra mắt tác phẩm đầu tay, nhưng đã nắm đúng tinh thần thế hệ mình: Một thế hệ bất an, không quan tâm đến biến đổi khí hậu hay chính trị. Montes đi thẳng vào tâm trí những thanh niên Copacabana gần như không có tương lai, và cũng chẳng nghĩ đến hậu quả hay chuẩn mực đạo đức. Có một kiểu ‘tâm thần thế hệ’ len lỏi trong truyện của Raphael, mà cậu ấy xử lý rất… tự nhiên.”

Khi được hỏi về niềm đam mê với “quái vật”, Montes trầm ngâm. “Tôi không tin vào anh hùng, kiểu người luôn làm mọi thứ vì người khác. Tôi nghĩ họ không tồn tại. Nhưng tôi cũng không tin vào cái ác tuyệt đối.”

Chân trần, mặc quần sóc và áo thun màu kem, đeo khuyên tai hình chú chó phao hồng, Montes dừng lại một nhịp rồi nói tiếp: “Tôi bị cuốn hút bởi những con người đứng ở vùng xám đạo đức. Họ thức dậy và muốn thứ gì đó. Và tùy vào giới hạn đạo đức của mình, họ có thể chà đạp người khác để đạt được điều đó.”

Chính sự thờ ơ gần như lạnh lùng với ranh giới đạo đức này khiến độc giả bị cuốn vào truyện của Montes. Như lời chia sẻ của Manuela Melo, sinh viên luật 21 tuổi tại Đại học Liên bang Rio: “Tôi là kiểu người cần biết đúng sai, cần ranh giới rõ ràng. Nhưng Raphael luôn khiến tôi hoang mang. Bạn thích những nhân vật không hề tốt đẹp, bạn thấy họ làm điều sai, và vẫn nghĩ ‘trời ơi đừng làm vậy, tôi đứng về phía bạn mà!’ Tôi không muốn, nhưng tôi bị cuốn vào. Tôi thích những mặt đối lập, mê những cú bẻ lái, và cả những cái bẫy trong truyện anh ấy.”

Dự án mới nhất của Montes, loạt phim chuyển thể từ Perfect Days, đã lên sóng Globoplay từ tháng 8 và tạo được nhiều tiếng vang. Dù có thể không dễ xem, nhưng trong thời buổi phim kinh dị thống trị phòng vé toàn cầu, điều đó càng có lợi cho “sứ giả u ám” của Brazil, người vẫn còn cả một kho truyện đen tối chưa được khai thác, với các fan trẻ đang háo hức chờ bị dọa sợ.