Giới giao dịch dầu mỏ đang chuẩn bị cho khả năng giá dầu tăng vọt khi thị trường mở cửa trở lại, trong bối cảnh Tehran có thể đáp trả sau loạt không kích của Mỹ và gây gián đoạn dòng chảy dầu — yếu tố đến nay vẫn chưa bị ảnh hưởng đáng kể.

Trong tuần qua, giá dầu Brent đã tăng 11% sau khi Israel tấn công Iran, nhưng thị trường biến động mạnh theo từng phiên. Đợt tăng giá này dự kiến sẽ tiếp diễn vào thứ Hai, khi cuộc tấn công của Mỹ tiếp tục đẩy căng thẳng leo thang tại khu vực — nơi chiếm một phần ba sản lượng dầu toàn cầu.

Tuy nhiên, khả năng duy trì đà tăng sẽ phụ thuộc vào hành động tiếp theo của Iran. Cho đến thời điểm hiện tại, khu vực vẫn chưa ghi nhận gián đoạn lớn nào về nguồn cung. Thậm chí, xuất khẩu dầu của Iran còn tăng kể từ khi Israel bắt đầu cuộc tấn công hôm 13.6. Nhiều nhà giao dịch dự đoán giá dầu có thể tăng ngay khi thị trường mở cửa, nhưng để đà tăng kéo dài, cần có sự gián đoạn thực tế trong nguồn cung từ Trung Đông.

“Giờ Mỹ đã hành động, quyết định nằm trong tay Iran,” Harry Tchilinguirian, giám đốc bộ phận nghiên cứu tại Onyx Capital Group, nhận định. “Iran chọn cách đáp trả nào sẽ quyết định hướng đi tiếp theo của giá dầu.”

Một trong những mối lo lớn nhất hiện nay là nguy cơ gián đoạn thương mại tại eo biển Hormuz — tuyến hàng hải nằm ở cửa ngõ vịnh Ba Tư, nơi trung chuyển khoảng 20% lượng dầu toàn cầu. Đây không chỉ là tuyến xuất khẩu chính của Iran mà còn của nhiều thành viên chủ chốt thuộc tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC).

Trong tuần trước, nhiều người cho rằng việc Mỹ can thiệp chỉ còn là vấn đề thời gian. Tuy nhiên, quan điểm này thay đổi vào tối thứ Năm, khi tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ cân nhắc quyết định trong vòng hai tuần. Đến rạng sáng Chủ Nhật theo giờ Iran, ông xác nhận đã ra lệnh không kích Natanz, Isfahan và Fordow — một trung tâm làm giàu uranium quan trọng — và gọi đây là đợt “thả Bom lớn.”

Vài giờ sau đó, trong bài phát biểu trên truyền hình, tổng thống Mỹ tuyên bố ba mục tiêu đã bị “xóa sổ hoàn toàn” và đe dọa sẽ tiếp tục hành động quân sự nếu Iran không ký hòa ước với Israel.

Ông Saul Kavonic, chuyên gia tại MST Marquee, nhận định: “Nhiều khả năng Iran sẽ đáp trả trong vài giờ tới hoặc vài ngày tới — và nếu họ phản ứng như từng đe dọa trước đây, giá dầu có thể chạm mốc 100 đô la một thùng.”

“Cuộc tấn công này có thể khiến xung đột lan rộng, dẫn đến việc Iran nhắm đến lợi ích của Mỹ trong khu vực, bao gồm cơ sở hạ tầng dầu khí tại Iraq hoặc gây rối tại eo biển Hormuz,” ông nói thêm.

Giá dầu đóng vai trò then chốt vì ảnh hưởng trực tiếp đến giá nhiên liệu và lạm phát — những yếu tố mà ông Trump từng cam kết sẽ kiểm soát khi tranh cử. Trong những giai đoạn biến động mạnh, tình trạng thiếu hụt dầu còn từng đẩy nền kinh tế vào suy thoái.

Từ thị trường quyền chọn đầy biến động, chi phí vận chuyển và giá dầu diesel tăng cao, đến việc đường cong giá dầu kỳ hạn bị điều chỉnh gần như hoàn toàn — toàn bộ thị trường năng lượng đang bước vào một tuần đầy rủi ro mới.

“Thị trường cần sự chắc chắn, nhưng hành động lần này đã đặt Mỹ vào vị trí đối đầu trực diện tại Trung Đông,” ông Joe DeLaura, chiến lược gia năng lượng toàn cầu tại Rabobank và là cựu nhà giao dịch, nhận định. “Tôi cho rằng giá dầu sẽ tăng khi thị trường mở cửa trở lại.” Ông cũng cho rằng Hải quân Mỹ sẽ phải đảm bảo tuyến eo biển Hormuz được thông suốt. “Giá dầu có thể lên mức từ 80 đến 90 đô la mỗi thùng,” ông nói.

Rút khỏi thị trường

Thị trường đã căng thẳng ngay cả trước khi ông Trump ra thông báo về cuộc tấn công.

Giới giao dịch đang thoát khỏi các vị thế hợp đồng tương lai với tốc độ nhanh nhất từ trước đến nay — cho thấy mức độ áp lực mà biến động cao gây ra đối với sổ giao dịch phái sinh, cũng như sự bất ổn của thị trường trong thời gian tới.

Tính từ cuối ngày 12.6, tức ngay trước thời điểm Israel phát động cuộc tấn công, tổng số hợp đồng tương lai được nắm giữ trên các sàn giao dịch lớn đã giảm tương đương 367 triệu thùng dầu, tức khoảng 7%. Các nhà giao dịch và môi giới cho biết biến động tăng mạnh trong tuần qua khiến việc định giá các thỏa thuận trở nên khó khăn hơn.

“Các nhà giao dịch và phân tích cần nhìn nhận biến động giá dầu hiện tại trong bối cảnh thị trường đang nỗ lực giảm rủi ro mang tính đầu cơ,” Ryan Fitzmaurice, chiến lược gia cao cấp về hàng hóa tại Marex Group, nhận định. “Trong thời gian tới, biến động thị trường và lượng hợp đồng mở sẽ là hai yếu tố quan trọng cần được theo dõi.”

Chi phí thuê tàu chở dầu từ Trung Đông sang Trung Quốc đã tăng gần 90% so với thời điểm trước khi Israel tấn công Iran. Doanh thu của các tàu chở nhiên liệu như xăng và nhiên liệu máy bay cũng tăng mạnh, kéo theo đó là mức phí bảo hiểm.

Rủi ro đối với tàu thuyền hoạt động tại vùng biển này càng trở nên rõ ràng hơn sau vụ va chạm giữa hai tàu chở dầu dẫn đến một vụ nổ lớn. Tuy nhiên, chủ sở hữu của một trong hai con tàu khẳng định vụ việc không liên quan đến xung đột.

Dù vậy, hiện mỗi ngày có gần 1.000 tàu bị nhiễu tín hiệu GPS, khiến rủi ro an toàn hàng hải gia tăng. Trung tâm MICA — đơn vị liên lạc giữa quân đội Pháp và ngành vận tải biển thương mại — cho biết việc gây nhiễu có thể đã “làm trầm trọng thêm” vụ va chạm nói trên.

Nguy cơ gián đoạn nguồn cung dầu từ khu vực, kết hợp với chi phí vận tải tăng vọt, đang thúc đẩy nhu cầu đối với dầu thô từ các khu vực khác ngoài vịnh Ba Tư.

Kịch bản giá dầu sớm ổn định

Ngay cả khi căng thẳng tiếp tục gia tăng, thị trường đã từng chứng kiến nhiều tiền lệ cho thấy các gián đoạn nguồn cung nghiêm trọng cũng có thể được giải quyết nhanh chóng và thị trường sớm ổn định trở lại.

Năm 2019, một vụ tấn công vào cơ sở xử lý dầu Abqaiq ở Ả Rập Xê Út đã làm tê liệt 7% nguồn cung toàn cầu. Tuy nhiên, chỉ sau vài tuần, giá hợp đồng dầu thô tương lai đã giảm xuống thấp hơn cả mức trước khi xảy ra vụ việc, nhờ nguồn cung được khôi phục và bù đắp kịp thời.

Nhiều quốc gia tiêu thụ dầu đã tích trữ nguồn dự phòng khẩn cấp có thể sử dụng khi cần, giúp ngành năng lượng hạn chế được những cú sốc bất ngờ.

Đó là lý do vì sao, bên cạnh thực tế rằng nhiều rủi ro địa chính trị trước đây không dẫn đến gián đoạn nguồn cung tương ứng, giá dầu đã không tăng mạnh trước thời điểm cuộc tấn công sáng Chủ Nhật diễn ra.

Tuy nhiên, kịch bản đó giờ đây sẽ bị thử thách.

“Lần này là một bước ngoặt lớn,” John Kilduff, đối tác tại quỹ Again Capital, nhận định. “Phản ứng mặc định của thị trường với sự kiện này là giá sẽ tăng. Câu hỏi là tăng đến mức nào — điều đó phụ thuộc vào cách Iran phản ứng — hoặc khả năng thực tế về một phản ứng mạnh mẽ, điều có thể sẽ không xảy ra.”

— Với sự hỗ trợ của Stephen Stapczynski, Julia Fanzeres, và Mia Gindis