Cùng trải qua hoạt động kinh doanh lao dốc trong nửa đầu năm 2023 nhưng các doanh nghiệp ở các lĩnh vực khác nhau: Bán lẻ, kinh doanh thép và xuất khẩu thuỷ sản có động thái trái chiều nhau về cách xử lý hàng tồn kho. Trong khi ngành bán lẻ và thép thận trọng trước diễn biến thị trường, giảm mạnh hàng tồn, thì ngành thuỷ sản lại gia tăng hàng tồn, kỳ vọng sẽ quay lại đà tăng trưởng cuối năm 2023 nên gia tăng tồn kho.

Sau giai đoạn mở cửa trở lại sau đại dịch Covid, mặc dù đa phần doanh nghiệp được kỳ vọng sẽ hồi phục và tăng trưởng mạnh nhưng thực tế do ảnh hưởng của lạm phát cao, tăng trưởng kinh tế toàn cầu đều chậm lại, chính sách thắt chặt tiền tệ ở các quốc gia làm ảnh hưởng tới nền kinh tế thế giới nói chung. Việt Nam cũng không ngoại lệ. Áp lực đè nặng lên hoạt động xuất khẩu. Bên cạnh đó, khó khăn của ngành bất động sản – một trong những trụ cột của nền kinh tế - đã và đang tiếp tục lan rộng ra toàn bộ nền kinh tế dẫn tới sức mua chung suy yếu.

Khi gặp khó khăn trong kinh doanh, mỗi doanh nghiệp có hướng đi riêng để ứng phó, cũng như tận dụng cơ hội để có thể bứt phá mạnh mẽ hơn sau giai đoạn khó khăn. Nhóm doanh nghiệp bán lẻ đã chọn cách bước vào một cuộc chiến cạnh tranh giá để giảm hàng tồn kho, đồng thời cải thiện dòng tiền và tăng lượng tiền tích trữ nhằm đối phó với kịch bản khó khăn có thể kéo dài.

Thống kê bốn công ty hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ sản phẩm công nghệ bao gồm Thế Giới Di Động, FPT Retail, Petrosetco và Digiworld đều ghi nhận hàng tồn kho đã giảm trong nửa đầu năm
2023. Trong đó, Thế Giới Di Động ghi nhận tồn kho giảm hơn 3.800 tỉ đồng, xuống còn hơn 21.800 tỉ đồng và chiếm gần 37% tổng tài sản. FPT Retail giảm gần 420 tỉ đồng hàng tồn kho, về còn gần 6.100 tỉ đồng và chiếm hơn 66% tổng tài sản. Petrosetco giảm hơn 950 tỉ đồng hàng tồn kho, về gần 1.500 tỉ đồng và Digiworld giảm hơn 660 tỉ đồng hàng tồn kho, về hơn 2.500 tỉ đồng.

Việc đẩy mạnh giảm tồn kho đã giúp nhóm bán lẻ này giảm thời gian lưu kho trung bình. Tại Thế Giới Di Động, nếu quý tư năm ngoái, thời gian lưu kho trung bình là gần 110 ngày thì tới quý hai năm nay chỉ còn hơn 81 ngày. Tương tự, tại Digiworld, nếu quý đầu năm nay là hơn 81 ngày thì tới quý hai năm nay chỉ còn hơn 64 ngày. Tại Petrosetco, nếu quý đầu năm là hơn 51 ngày thì tới quý hai chỉ còn hơn 38 ngày.

Nhìn chung, việc thu hẹp tồn kho, giảm thời gian lưu kho đang cho thấy động thái thận trọng của nhóm bán lẻ sản phẩm công nghệ trong bối cảnh tổng nhu cầu tiêu thụ suy giảm. Thế Giới Di Động,
đơn vị sở hữu ba chuỗi Thế Giới Di Động, Điện Máy Xanh và chuỗi Topzone, cho biết, giai đoạn nửa cuối năm 2023 là giai đoạn khó khăn đối với người tiêu dùng và do đó họ đang chuyển hướng để thực thi chiến lược giá tốt nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu tiết
kiệm của khách hàng.

Tương tự như nhóm bán lẻ, nhóm doanh nghiệp kinh doanh thép cũng chịu ảnh hưởng gián tiếp từ thị trường bất động sản và đang cho thấy dấu hiệu thận trọng khi thực hiện chiến lược giảm thời gian lưu kho, đồng thời giảm tồn kho để phòng ngừa trường hợp khó khăn có thể kéo dài.

Trong đó, nửa đầu năm 2023, Hoà Phát đã giảm hơn 7.510 tỉ đồng tồn kho, về còn gần 32 ngàn tỉ đồng và chiếm hơn 18% tổng tài sản. Tương tự, Hoa Sen (niên độ tài chính 1.10.2022-30.6.2023) đã giảm hơn 1.100 tỉ đồng tồn kho, về hơn 6.200 tỉ đồng và chiếm hơn 37% tổng tài sản. Các công ty khác như Nam Kim, Thép Tiến Lên và Đầu tư Thương mại SMC cũng quyết liệt giảm hàng tồn.

Việc giảm mạnh sản lượng tồn kho kéo theo thời gian lưu kho trung bình của nhóm doanh nghiệp thép giảm đáng kể trong thời gian qua. Trong đó, tại Thép Nam Kim trong quý IV.2022 ghi nhận thời gian trung bình hơn 166 ngày lưu kho nhưng đã giảm chỉ còn 108 ngày trong quý II.2023. Tại Hoà Phát, quý IV.2022 ghi nhận thời gian lưu kho trung bình hơn 135 ngày nhưng quý II năm nay chỉ còn hơn 114 ngày. Nhìn chung, các doanh nghiệp thép đã bắt đầu giảm tồn kho mạnh từ nửa sau năm 2022 đến nay, và vẫn chưa cho thấy dấu hiệu tích trữ tồn kho trở lại.

Trước đó, tại đại hội cổ đông đầu năm 2023, lãnh đạo các doanh nghiệp Hoa Sen, Thép Nam Kim, Hòa Phát đều cho biết, thời điểm khó khăn nhất đã qua. Tuy nhiên, liệu ngành thép có thực sự phục hồi vẫn chưa có câu trả lời chắc chắn. Ngày 14.7.2023, Pomina
bất ngờ điều chỉnh kế hoạch doanh thu từ 14 ngàn tỉ đồng về chỉ còn 9.000 tỉ đồng và lợi nhuận từ lãi 300 tỉ sang lỗ 150 tỉ đồng.

Ông Đỗ Duy Thái, chủ tịch hội đồng quản trị Pomina cho hay, việc điều chỉnh kế hoạch kinh doanh để thể hiện sự thận trọng của hội đồng quản trị trong bối cảnh thị trường thực tế còn khó khăn.
Tuy nhiên, yếu tố chính khiến công ty điều chỉnh kế hoạch là niềm tin ngành bất động sản sẽ chưa thể tốt lên trong năm nay.

Tương tự, Nam Kim từng chia sẻ kế hoạch đầu tư thêm dự án có công suất 1,2 triệu tấn (tương đương công suất nhà máy hiện tại) với tổng vốn đầu tư dự kiến 4.500 tỉ đồng. Tuy nhiên, trước áp lực cầu suy yếu, công ty vẫn chưa triển khai mở rộng mà chờkinh tế phục hồi. Khi nào nhu cầu tiêu thụ tăng trở lại, Nam Kim mới tiếp tục kế hoạch mở rộng.

Ngoài ra, giá thép trong nước từ giữa tháng 3.2023 tới đầu tháng 8.2023 đã điều chỉnh giảm 15 lần liên tiếp, về vùng giá thấp nhất trong năm, cũng như tiếp tục chịu ảnh hưởng bởi nhu cầu tiêu thụ yếu. Điều này dự báo sẽ là thách thức đối với doanh nghiệp thép. Việc các doanh nghiệp thép tiếp tục giảm tồn kho, tăng tiền mặt và chờ thời có thể xem là hành động hợp lý trong bối cảnh thị trường bất động sản vẫn cần thêm thời gian để hồi phục.

Cũng đối mặt chu kỳ kinh doanh lao dốc trong nửa đầu năm 2023 nhưng các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản cho thấy động thái khác. Họ liên tục tích trữ tồn kho và kỳ vọng vào sức tiêu thụ cuối năm sẽ hồi phục.

Tại đại hội đồng cổ đông công ty Thuỷ sản Minh Phú, ông Lê Văn Quang, tổng giám đốc kỳ vọng giai đoạn lễ hội Noel cuối năm, Tết Nguyên Đán ở châu Á sẽ giúp mức tiêu thụ tôm tăng, cũng như tồn kho của các nhà mua hàng thế giới đã giảm, sẽ phải nhập hàng mới. Ngoài ra, nguồn cung sẽ suy giảm do hiện tượng EI Nino gây thiệt hại khoảng 30% vùng nuôi tôm tại Ecuador. Tại Việt Nam, giai đoạn đầu năm do giá tôm giảm nên người dân cũng giảm 30% đến
50% lượng ao nuôi, vì vậy lượng cung ở thời điểm cuối năm sẽ suy giảm.

Quan sát nhóm doanh nghiệp thuỷ sản, trong nửa đầu năm 2023 đang có dấu hiệu tích trữ, tăng tồn kho. Trong đó, Vĩnh Hoàn tăng hơn 1.100 tỉ đồng tồn kho, Nam Việt đã tăng gần 290 tỉ đồng tồn kho. IDI và Thực phẩm Sao Ta cũng có lượng tồn kho tăng.

Việc tăng tồn kho, đồng thời tăng thời gian lưu kho trung bình của nhóm thuỷ sản đang cho thấy kỳ vọng của các doanh nghiệp này về nhu cầu sẽ gia tăng và doanh số sẽ hồi phục vào cuối năm nhờ các nhà bán lẻ đã giải phóng được hàng tồn của họ.

Tuy nhiên, một số chuyên gia tài chính dự báo, để xử lý lượng tồn kho lớn, nhóm nhà nhập khẩu phải hạ giá thành. Điều này đã diễn ra từ tháng 6.2023 tới nay và dự kiến nếu tiếp tục, nếu vậy, sẽ thu hẹp biên lợi nhuận của nhóm doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam trong giai đoạn cuối năm. Và đây chính là rủi ro của việc cải thiện doanh số nhưng hiệu quả kinh doanh khó cải thiện.

Thực tế, trong chu kỳ kinh doanh, các doanh nghiệp sản xuất thường tăng tồn kho khi dự báo nhu cầu tăng và kinh doanh thuận lợi, như ngành thủy sản. Ngược lại, khi kinh doanh khó khăn, họ có xu hướng thu hẹp tồn kho, bảo vệ dòng tiền và điều này đang lặp lại với nhóm doanh nghiệp kinh doanh thép và bán lẻ. Xử lý hàng tồn thế nào, phụ thuộc vào viễn cảnh nhu cầu ở phía trước và chu kỳ kinh doanh của ngành.