Kế hoạch áp thuế quan "có đi có lại" (thuế đối ứng) của Trump khiến giới đầu tư, doanh nghiệp, quan chức chính phủ và người tiêu dùng trên toàn thế giới phải đoán già đoán non về những gì sẽ diễn ra khi ông phát biểu tại sự kiện tổ chức lúc 16:00 tại Vườn Hồng của Nhà Trắng. Các cuộc thảo luận vẫn đang diễn ra đến phút chót, với quy mô và phạm vi của các sắc thuế mới vẫn chưa được ấn định vào ngày thứ Ba.

Việc thiếu thông tin chi tiết về cấu trúc, quy mô và đối tượng bị ảnh hưởng khiến thế giới "đang bay trong màn sương" trước ngày công bố quan trọng, theo nhận định của Rob Subbaraman, nhà kinh tế trưởng tại Nomura Holdings Inc.

"Thuế quan có đi có lại mà chính quyền Trump đề xuất có thể mang nhiều ý nghĩa khác nhau đối với các bên liên quan," ông viết trong một báo cáo gửi khách hàng gần đây. Nếu hiểu theo nghĩa trực diện, Mỹ sẽ áp mức thuế ngang bằng với những gì các quốc gia khác áp lên hàng hóa Mỹ. "Tuy nhiên, chúng tôi nghi ngờ rằng tiêu chí để áp thuế có đi có lại của Mỹ sẽ rộng hơn nhiều và thực sự khó định lượng hơn."

Thuế quan có đi có lại có thể đẩy mức thuế lên cao nhất kể từ thế kỷ 19

Theo dữ liệu từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ (US ITC), Cục Hải quan, Cục Điều tra Dân số Mỹ và phân tích của Bloomberg Economics, mức thuế trung bình của Mỹ đối với hàng hóa nhập khẩu có thể tăng mạnh vào năm 2025, bao gồm các loại thuế đã áp dụng lên Trung Quốc, thép, nhôm và hàng hóa không tuân thủ Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA).

Dù Trump chưa công bố danh sách cụ thể, ông và các cố vấn thương mại của mình đã nhiều lần đề cập đến Liên minh châu Âu, Mexico, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam và Ấn Độ trong nỗ lực trừng phạt những gì họ coi là hành vi thương mại không công bằng. Hàng hóa từ Trung Quốc hiện đã chịu mức thuế bổ sung 20%.

Khoảng 33.000 tỉ đô la Mỹ trong thương mại toàn cầu đang bị ảnh hưởng, và các nền kinh tế từ Brazil đến Trung Quốc có thể chứng kiến xuất khẩu sang Mỹ giảm từ 4% đến 90%, theo Bloomberg Economics. Chỉ số bất ổn chính sách thương mại toàn cầu của Bloomberg đã tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2009 vào ngày thứ Ba.

Theo các nhà kinh tế của Goldman Sachs, mức thuế trung bình của Mỹ có thể tăng thêm 15 điểm phần trăm trong năm nay, làm tăng lạm phát cơ bản, làm suy yếu tăng trưởng và gia tăng nguy cơ suy thoái kinh tế.

Những động thái ngày thứ Tư sẽ được xây dựng dựa trên các biện pháp đã được thực hiện kể từ khi Trump nhậm chức vào tháng Một. Chính quyền của ông đã áp thuế bổ sung 20% lên tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, 25% đối với nhiều loại hàng hóa từ Mexico và Canada, và thuế toàn cầu 25% lên nhập khẩu thép và nhôm. Trump cũng đã ký sắc lệnh áp thuế 25% lên ô tô và một số linh kiện ô tô, dự kiến có hiệu lực từ ngày 3.4 tại Washington. Ngoài ra, còn có các mức thuế theo từng ngành, chẳng hạn như dược phẩm.

Trump cho biết thuế quan có đi có lại của ông nhằm mục tiêu cân bằng mức thuế và hàng rào phi thuế quan mà các đối tác thương mại áp lên doanh nghiệp Mỹ, bao gồm cả thặng dư thương mại quá mức với Mỹ, các loại thuế cụ thể và các mức thuế theo từng mặt hàng. Trong hơn một tháng qua, các quan chức đã khẩn trương thực hiện chỉ thị mà Trump công bố ngày 13.2 về việc thiết lập "thương mại công bằng và có đi có lại."

Trong nhiều tháng, các nhà phân tích đã cố gắng dự đoán tác động của các mức thuế không rõ ràng này bằng nhiều kịch bản khác nhau. Bloomberg Economics cho rằng cách tiếp cận tối đa có thể khiến mức thuế trung bình của Mỹ tăng thêm 28 điểm phần trăm, gây thiệt hại 4% cho GDP Mỹ và đẩy giá cả tăng gần 2,5% trong giai đoạn từ hai đến ba năm.

Tác động đối với các đối tác thương mại, trong mọi kịch bản, đều sẽ rất nghiêm trọng. Trung Quốc, EU và Ấn Độ có thể chịu ảnh hưởng lớn nhất về xuất khẩu sang Mỹ, mặc dù các nền kinh tế này có thể chống chịu được. Trong khi đó, Canada và các quốc gia Đông Nam Á có thể chịu ảnh hưởng tổng thể lớn hơn, theo Bloomberg Economics.

Một vấn đề đáng lo ngại khác là lạm phát đình trệ - tình trạng tăng trưởng chậm kết hợp với áp lực giá cả kéo dài. Shang-Jin Wei, giáo sư tại Trường Kinh doanh Columbia và cựu kinh tế trưởng của Ngân hàng Phát triển Châu Á, cho rằng có những điểm tương đồng với cuộc khủng hoảng lạm phát đình trệ những năm 1970 do cú sốc dầu mỏ gây ra. "Cả hai đều là những giai đoạn rất khó khăn đối với xã hội Mỹ, gây ra nhiều đau khổ cho các hộ gia đình. Lần này, chúng ta có nguy cơ lặp lại trải nghiệm khó chịu đó vì những lựa chọn chính sách không cần thiết và có thể tránh được."

Tuy nhiên, nhiều yếu tố vẫn chưa rõ ràng – bao gồm mức thuế cuối cùng theo từng sản phẩm và quốc gia, phản ứng trả đũa của các đối tác thương mại, cũng như cách các doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ phản ứng.

Các đối tác thương mại đã áp dụng nhiều chiến lược khác nhau cho đến nay. Trung Quốc, vốn là mục tiêu chính của Trump, đã đáp trả các mức thuế đầu năm nay, dù mức thuế của họ thấp hơn so với Mỹ và chỉ áp dụng lên một số hàng hóa Mỹ. EU và Canada đã có các biện pháp trả đũa ngay lập tức đối với mức thuế kim loại của Trump.

Nhiều nền kinh tế lớn đã tìm cách đàm phán loại trừ khỏi các mức thuế này. Một số quốc gia như Việt Nam đã cam kết mua thêm hàng hóa Mỹ để giảm thặng dư thương mại với Mỹ và cắt giảm thuế nhập khẩu đối với một loạt sản phẩm.

Chứng khoán Mỹ đã có quý tồi tệ nhất kể từ năm 2023 trong ba tháng đầu năm nay, mặc dù phần lớn các thị trường khác trên thế giới lại ghi nhận mức tăng. Lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ đã tăng gần 3%, một phần do lo ngại về tăng trưởng chậm lại. Giá vàng đạt mức cao kỷ lục, trong khi đồng đô la Mỹ suy yếu. Một số nhà đầu tư cho rằng tâm lý bi quan đang bị thổi phồng quá mức và vẫn kỳ vọng vào các thỏa thuận thương mại trong tương lai.

Nhiều doanh nghiệp Mỹ bày tỏ lo ngại rằng thuế quan mới sẽ làm tăng chi phí và ảnh hưởng đến biên lợi nhuận. Các giám đốc điều hành nước ngoài cũng phải cân nhắc liệu có nên chuyển một phần sản xuất sang Mỹ để tránh thuế hay không.

"Rõ ràng, cộng đồng doanh nghiệp toàn cầu đang theo dõi tình hình này với sự lo ngại," John Denton, cựu nhà ngoại giao Úc và hiện là Tổng thư ký Phòng Thương mại Quốc tế, nhận định.