Tổng thống Donald Trump vừa hoãn kế hoạch áp thuế 50% với Liên minh châu Âu (EU), chỉ vài ngày sau khi đe dọa sẽ thực hiện. Có thể đến sáng mai, ông lại thay đổi ý định. Điều này cho thấy giới hạn của chiến thuật đàm phán kiểu “kẻ điên”: càng kéo dài, nó càng giống như lời dọa dẫm suông. Các thị trường tài chính trên thế giới đang phản ứng một cách tỉnh táo và không quá để tâm đến những tuyên bố này. Châu Âu cũng nên làm điều tương tự và tránh rơi vào cái bẫy nhượng bộ trước một đối thủ hung hăng, dù kẻ đó có quyền lực và vũ khí mạnh đến đâu.

Trước đây, khi ông Trump từng đe dọa sẽ áp thuế toàn diện 20% và sau đó tạm hoãn 90 ngày do phản ứng tiêu cực từ thị trường tài chính, EU vẫn kiên trì theo đuổi đàm phán. Giờ đây, với mối đe dọa mang tên thuế quan 50% đang treo lơ lửng, châu Âu cần giữ vững lập trường. Kịch bản tồi tệ nếu xảy ra sẽ gây tổn thất nghiêm trọng: tổng xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm một nửa, theo ước tính của Bloomberg Economics — một cú đánh mạnh vào nền kinh tế Đức vốn đang chững lại. Tuy nhiên, GDP Mỹ cũng sẽ giảm hơn 2% và giá tiêu dùng tăng trên 1%, khiến mức thuế này khó duy trì trong thời gian dài. Đây là lý do khiến đợt bán tháo cổ phiếu tuần trước diễn ra ở mức vừa phải.

Vấn đề không nằm ở việc đánh giá thấp ông Trump, mà ở chỗ ông đang lựa chọn những biện pháp gây sức ép rẻ tiền thay vì sẵn sàng trả giá cho một cuộc đối đầu thương mại thực sự — đặc biệt khi các nhà tài chính như Jamie Dimon đã cảnh báo về nguy cơ lạm phát đình trệ. Ứng xử đúng đắn trong bối cảnh này là hy vọng điều tốt nhất, chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất và không ngừng tìm cách hạ nhiệt xung đột — như cách Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã làm và đã thành công trong việc kéo dài thời gian đàm phán.

Ngược lại, nếu nhượng bộ trước các yêu sách từ Mỹ, EU sẽ phải trả giá trên quy mô công nghiệp — chẳng hạn việc xóa bỏ các tiêu chuẩn thuế và an toàn thực phẩm cơ bản chỉ vì tư tưởng MAGA coi đó là rào cản thương mại. Việc mất đi nguồn thu từ thuế giá trị gia tăng trị giá 1.000 tỉ euro mỗi năm sẽ khiến châu Âu nghèo hơn, giận dữ hơn và yếu thế hơn trước Nga. Trong khi đó, các chính trị gia châu Âu cũng cần giành chiến thắng trong các kỳ bầu cử sắp tới.

Nhiều ý kiến trong nội bộ châu Âu cho rằng EU nên tiếp tục đưa ra các bước nhượng bộ mang tính xây dựng — như tăng đóng góp cho NATO, cứng rắn hơn với thặng dư thương mại của Trung Quốc và tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ. Tuy nhiên, đồng thời, khối này cần tuyên bố rõ rằng họ vẫn đang cân nhắc các biện pháp đáp trả nếu lời đe dọa áp thuế 50% trở thành hiện thực. Điều đó không có nghĩa là châu Âu nên bước vào một cuộc chiến thuế quan trả đũa qua lại kéo dài — một kịch bản mà EU khó có cơ hội chiến thắng.

Trong bối cảnh EU xuất siêu 236 tỉ USD sang Mỹ, chủ yếu nhờ các sản phẩm như ô tô Volkswagen hay túi xách LVMH, một cuộc đối đầu thương mại sẽ chỉ gây bất lợi cho các nước châu Âu. Thay vì vậy, EU nên cho thấy họ sẵn sàng đánh vào lĩnh vực dịch vụ — đặc biệt là công nghệ. Với các công ty như Meta hay Alphabet, thị trường châu Âu chiếm từ 20–30% doanh thu. “Hiện tại, chúng ta đang bảo vệ các hãng công nghệ Mỹ một cách quá mức... Điều đó hoàn toàn có thể bị thay đổi,” Thủ tướng Đức Friedrich Merz cảnh báo hôm thứ Hai.

Cuối cùng, vẫn còn một câu hỏi lớn chưa có lời giải: liệu EU có thể tự nhìn lại và tìm ra câu trả lời cho chính những vấn đề của mình, trong bối cảnh tăng trưởng toàn cầu đang chững lại và nợ công ngày càng phình to? Những dòng tweet của ông Trump đang vẽ nên một thế giới ngày càng đối đầu và mang nặng chủ nghĩa bảo hộ hơn — một môi trường khắc nghiệt đối với một liên minh vốn phụ thuộc vào sức mạnh mềm và quan hệ đối tác bên ngoài để duy trì sự thịnh vượng chung.

Điều đó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các nước thành viên để phát huy tiềm năng tăng trưởng của EU. Và tiềm năng này là có thật: theo ước tính của BNP Paribas, mỗi khi xuất khẩu sang Mỹ giảm 10%, chỉ cần tăng 1% thương mại nội khối là đủ để bù đắp. Tuy nhiên, để đạt được điều đó, EU cần thực hiện cải cách sâu rộng hơn, thúc đẩy giao thương với các nước láng giềng như Anh và điều chỉnh chính sách chi tiêu ở những quốc gia có truyền thống tiết kiệm như Đức.

Đó cũng là lý do vì sao, trớ trêu thay, mỗi bức tối hậu thư gay gắt của ông Trump lại đang khiến châu Âu trở nên tỉnh táo hơn: buộc khối này phải hành động — từ việc hỗ trợ Ukraine đến tháo gỡ các rào cản nội bộ với tăng trưởng — thay vì chỉ kiên nhẫn đàm phán và hy vọng được miễn thuế. Như cựu Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken gần đây đã nói với Le Figaro của Pháp: “Tổng thống Trump tôn trọng sức mạnh. Và khi ông nhìn vào châu Âu, sức mạnh không phải là điều ông thấy.”