Nhiều bác sĩ tại Mỹ đang gặp khó khăn trong điều trị các bệnh lây qua đường tình dục phức tạp do một số loại dữ liệu y tế bị xóa khỏi các trang web công cộng. Các công ty bảo hiểm cũng mất quyền truy cập vào cơ sở dữ liệu về thảm họa khí hậu vốn thường được sử dụng. Trong khi đó, nhiều học khu buộc phải sử dụng phiên bản rút gọn của hệ thống đánh giá thành tích toàn quốc — công cụ quan trọng để đánh giá chất lượng giáo dục và phân bổ ngân sách.

Những bộ dữ liệu này đã trở thành “thiệt hại phụ” trong chiến dịch cắt giảm quy mô chính phủ của Tổng thống Donald Trump. Cơ quan có tên “Bộ Hiệu quả Chính phủ” cho biết đã hủy gần 12.000 hợp đồng với tổng giá trị khoảng 44 tỉ đô la Mỹ, chưa kể nhiều khoản trợ cấp cũng bị dừng. Hàng trăm ngàn nhân viên liên bang đã nghỉ việc, bị sa thải hoặc rời đi vì các lý do khác, khiến nhiều cơ quan gần như bị tê liệt, trong khi các cơ quan khác rơi vào tình trạng thiếu hụt nhân sự nghiêm trọng.

Trong số này có cả các trụ cột của hệ thống thống kê liên bang như Cục Thống kê Lao động (BLS) và Cục Điều tra Dân số, cùng nhiều đơn vị nghiên cứu về khoa học, giao thông, y tế và kỹ thuật khác.

Ngay từ trước khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, nhiều hoạt động thu thập dữ liệu đã gặp rủi ro do cắt giảm ngân sách và nhân sự rời đi. Các cơ quan thống kê cũng phải đối mặt với tỉ lệ phản hồi khảo sát ngày càng thấp, khiến việc thu thập dữ liệu đại diện trở nên tốn kém và mất thời gian hơn — một vấn đề không chỉ riêng tại Mỹ.

“Nó giống như bạn đang khóa dần một vòi nước. Dòng chảy cứ yếu dần và chúng ta không biết khi nào nó dừng hẳn,” bà Nancy Potok, người từng là thống kê trưởng của Mỹ dưới thời Trump nhiệm kỳ đầu, nhận định. “Chúng ta đang chỉ còn một dòng dữ liệu nhỏ giọt.”

Các doanh nghiệp dựa vào thống kê của chính phủ để tính toán lương thưởng và quyết định đầu tư. Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và Nhà Trắng cần dữ liệu để hoạch định chính sách tiền tệ và tài khóa, như điều chỉnh lãi suất hay thuế quan. Công chúng cũng cần số liệu để lựa chọn trường học, theo dõi dịch bệnh hoặc đánh giá khả năng ứng phó với thiên tai.

Dù cho rằng phần lớn dữ liệu kinh tế hiện vẫn đáng tin cậy, giới chuyên gia cảnh báo mức độ đáng báo động đang gia tăng. Tại BLS — nơi cung cấp các chỉ số hàng đầu về lạm phát và việc làm — ngân sách thực tế đã giảm 20% kể từ năm 2010. Dự thảo ngân sách năm 2026 của ông Trump dự kiến sẽ cắt thêm 8% ngân sách và nhân sự. Các khoản cắt giảm này buộc BLS phải tập trung vào các chỉ số mà Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng cho là quan trọng nhất. Trước đó, BLS đã quyết định ngừng thu thập một số dữ liệu cho các chỉ số giá tiêu dùng và giá sản xuất.

“Dữ liệu kinh tế đang bị đe dọa nghiêm trọng,” ông Jed Kolko, nguyên Thứ trưởng phụ trách các vấn đề kinh tế tại Bộ Thương mại dưới thời ông Biden, cảnh báo. “Có nguy cơ các dữ liệu thống kê mà chúng ta dựa vào sẽ ngày càng kém chính xác hơn, thường xuyên bị điều chỉnh và phải dựa vào ước tính thay vì khảo sát thực tế.”

Trước tình hình này, một nhóm thượng nghị sĩ đảng Dân chủ đã gửi thư đến BLS và Bộ Lao động, yêu cầu cung cấp số liệu về số lượng nhân sự đã bị cắt giảm và liệt kê tất cả các thay đổi chương trình thống kê dữ liệu kể từ khi ông Trump nhậm chức. “Những con số này ảnh hưởng đến gần như mọi hộ gia đình, từ an sinh xã hội, lương bổng, lãi suất đến các quyết định tài chính của doanh nghiệp và gia đình,” họ viết trong thư ngày 10.6.

Người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai cho biết qua email: “Chính quyền cam kết yêu cầu tất cả cơ quan và đơn vị liên bang phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo luật định bằng cách công bố dữ liệu chính xác, kịp thời và phù hợp cho người dân Mỹ.”

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) là một trong những nơi đầu tiên bị cắt dữ liệu. Một sắc lệnh hành pháp được ban hành vào tháng 1 năm nay đã yêu cầu loại bỏ các nội dung liên quan đến đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI) tại các cơ quan liên bang, dẫn đến hơn 200 bộ dữ liệu bị gỡ khỏi trang web, theo New England Journal of Medicine. Một số khác thì ngừng được cập nhật. Trong số đó có công cụ trực tuyến cho phép bác sĩ tra cứu dữ liệu giám sát dịch HIV, lao và bệnh lây qua đường tình dục, cùng với kho thông tin nghiên cứu về rủi ro thai kỳ. Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ cũng sẽ ngừng thu thập dữ liệu về các ca cấp cứu liên quan đến lạm dụng chất gây nghiện.

Bác sĩ Sarah Nosal, tân chủ tịch của học viện Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ, nhớ lại một buổi khám bệnh đầu tháng 2 khi các ứng dụng CDC về điều trị bệnh lây qua đường tình dục và biện pháp tránh thai không thể được khởi động. Bà khi đó đang khám cho một bệnh nhân bị nhiễm nấm men tái phát, cần được kê đơn với phác đồ tùy từng trường hợp. Dù các ứng dụng đã hoạt động trở lại, bác sĩ Nosal cho biết bà sẽ không sử dụng nữa vì dữ liệu không còn đầy đủ và đáng tin cậy.

Bà và đồng nghiệp hiện phải tốn thêm chi phí và công sức để liên hệ với chuyên gia cho những thông tin mà trước đây chỉ cần một vài thao tác. “Có thể chúng ta vẫn chưa biết mình đang sai ở đâu,” bà Nosal nói. “Chúng ta đang gây hại đến bệnh nhân vì tôi không còn được cung cấp đầy đủ thông tin để chăm sóc họ tốt nhất có thể.”

Cũng như các dữ liệu liên quan đến các nhóm dân cư đa dạng, những nội dung liên quan đến biến đổi khí hậu cũng trở thành mục tiêu bị nhắm đến. Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA) đã ngừng vận hành cơ sở dữ liệu nổi tiếng về các thảm họa thời tiết và khí hậu gây thiệt hại từ 1 tỉ đô la Mỹ trở lên. Cơ sở dữ liệu này từng là công cụ thiết yếu giúp các công ty bảo hiểm đánh giá phạm vi bảo hiểm và tái bảo hiểm — một nguồn thông tin đặc biệt cần thiết trong những tháng tới khi miền Trung bang Texas tái thiết sau trận lũ nghiêm trọng vào tháng 7.

Cuối tháng 6, NOAA cũng đã ngừng cung cấp dữ liệu từ một chương trình vệ tinh khí tượng, nguồn thông tin từng giúp Trung tâm dự báo Bão Quốc gia Mỹ dự đoán liệu một cơn bão có thể tăng cường độ đột ngột hay không. Nhà Trắng cũng đã gỡ bỏ các công cụ bản đồ môi trường khỏi trang web chính phủ — từng được các nhà hoạt động vì môi trường sử dụng để bảo vệ các cộng đồng dễ bị tổn thương bởi ô nhiễm và biến đổi khí hậu.

Một số tác động khác đến hệ thống dữ liệu liên bang diễn ra âm thầm hơn. Bộ Nông nghiệp Mỹ công bố dữ liệu thương mại hàng quý vào tháng Sáu muộn vài ngày, đồng thời không kèm theo phần phân tích và bình luận như thường lệ. Cơ quan thống kê thuộc bộ Giáo dục Mỹ — từng có khoảng 100 nhân viên, nay chỉ còn khoảng ba người — vẫn chưa công bố lịch phát hành ấn phẩm, dù luật liên bang yêu cầu phải thực hiện.

Mặc dù hệ thống thống kê liên bang cần ngân sách và nhân sự để duy trì hoạt động, nhiều chuyên gia cho rằng đổ thêm tiền vào chưa chắc đã giải quyết được vấn đề. Theo bà Julia Lane, tác giả cuốn Democratizing Our Data: A Manifesto, các khoản cắt giảm mạnh hiện nay có thể là cơ hội để các nhà hoạch định chính sách xem xét lại toàn bộ hệ thống thống kê của Mỹ. Hệ thống này thường bị chỉ trích vì quá phân tán, trải rộng khắp các cơ quan chính phủ, gây ra nhiều điểm tắc nghẽn cho nỗ lực hiện đại hóa và tái cấu trúc theo hướng nhất quán hơn.

Bà Lane, giáo sư danh dự tại đại học New York, cho rằng một phần giải pháp cải thiện có thể đến từ bên ngoài chính phủ. “Tôi không nghĩ rằng việc cố bảo vệ một hệ thống đã chết sẽ mang lại ích lợi gì,” bà nói. “Chúng ta cần chuyển sang các mô hình mới có chi phí thấp hơn nhưng giá trị cao hơn.”

Một phần giải pháp đó là tận dụng dữ liệu hành chính, như hồ sơ thất nghiệp tại các bang hay thông tin thuế từ sở Thuế vụ (IRS), vốn dễ thu thập hơn và tiết kiệm hơn. Dù khu vực tư nhân cũng có thể hỗ trợ lấp đầy một số khoảng trống, các chuyên gia cho rằng dữ liệu tư nhân không thể sánh với các thống kê chuẩn mực của chính phủ. “Khu vực tư nhân thu thập dữ liệu cho mục đích riêng và cần kiếm lời từ dữ liệu,” ông Ron Wasserstein, giám đốc điều hành hiệp hội Thống kê Mỹ, nhận định. “Vì vậy, nếu chúng ta muốn có dữ liệu chính xác, đáng tin cậy, khách quan và không thiên lệch, thì điều đó sẽ không thể đến từ khu vực tư nhân.”

— Với sự hỗ trợ của Zahra Hirji, Jessica Nix, Lauren Rosenthal, Brian K Sullivan, và Skylar Woodhouse