Những ngày này, hình ảnh miền Trung oằn mình trong lũ dữ: Những ngôi nhà nước ngập tới nóc, những con đường đứt gãy và những đôi mắt đỏ hoe sau đêm chạy lũ – nhắc chúng ta rằng chiếc hộp Pandora của khí hậu đang mở toang trước mắt. Giữa những nỗi đau đó, câu hỏi đặt ra là: chúng ta đang đứng ở đâu trong bản đồ rủi ro toàn cầu? 

Dữ liệu từ báo cáo Đánh giá tác động của thiên tai toàn cầu năm 2024 của ADREM cho thấy năm 2024, Việt Nam nằm trong nhóm 7 quốc gia có tần suất thiên tai cao nhất thế giới, với 10 sự kiện thiên tai lớn được ghi nhận. Tuy nhiên, mức độ thiệt hại kinh tế tuyệt đối của Việt Nam là 3,2 tỉ USD, cùng tỉ lệ thiệt hại/GDP là 0,7% đang thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác như Mỹ hay Canada, với tỉ lệ thiệt hại/GDP hai chữ số. 

Tuy vậy, tần suất thiên tai cao vẫn tạo áp lực dài hạn, khi chi phí phòng ngừa, sửa chữa và gián đoạn sản xuất có thể tích lũy theo thời gian; đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang đô thị hóa nhanh, nhất là ở các khu vực ven biển.

Theo cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, tính từ đầu năm đến ngày 24.11 năm nay, thiên tai đã làm 409 người chết, mất tích, 727 người bị thương, gây thiệt hại hơn 3,2 tỉ USD. Riêng tại năm tỉnh miền Trung, lũ lụt nghiêm trọng đã khiến ít nhất 98 người thiệt mạng, gây thiệt hại hơn 546 triệu USD, theo báo cáo của chính phủ.

“Việt Nam nằm trong số các quốc gia chịu rủi ro thiên tai cao nhất,” bà Nguyễn Phương Loan, nhà khoa học khí hậu tại đại học New South Wales nói với Bloomberg. Bà cho rằng tác động lũ lụt nặng nề là kết quả của “biến đổi khí hậu, điều kiện tự nhiên và chính sách thích ứng kém hiệu quả.”

Những cảnh báo này cũng được củng cố trong báo cáo Việt Nam 2045 – Tăng trưởng xanh hơn của World Bank. Báo cáo nhấn mạnh tác động khí hậu có thể làm giảm ít nhất 12,5% GDP vào năm 2050 nếu không có hành động thích ứng phù hợp. Ngay hiện tại, các cú sốc khí hậu đã gây thiệt hại đáng kể đến nông nghiệp, công nghiệp và cơ sở hạ tầng: chỉ riêng sau cơn bão Yagi, thành phố Hải Phòng đã chịu thiệt hại 955 triệu USD, với chuỗi cung ứng bị gián đoạn do mất điện và mất liên lạc.

Dẫu vậy, như trong truyền thuyết về chiếc hộp Pandora, điều cuối cùng còn lại khi mọi tai ương thoát ra chính là hy vọng. Tia sáng ấy là những hành động rất thật: các đoàn xe cứu trợ xuyên đêm, lực lượng cứu hộ địa phương xoay xở trong điều kiện khắc nghiệt. Đặc biệt là làn sóng nhà hảo tâm, với nhiều người trong đó là người trẻ, đang chung tay góp sức, góp của để giúp đồng bào vượt qua bão lũ. Những hành động ấy có thể không xóa hết được mất mát, nhưng chúng cho thấy nền tảng xã hội kiên cường mà Việt Nam có thể dựa vào khi đối diện với những thập niên khí hậu đầy thách thức phía trước.